ترجمه و تنظیم: محمدرضا سهیلی‌فر
«بچه جان! بگیر بخواب»، این عبارت نوستالژیک بسیاری از پدر و مادر‌ها از سال‌های دور تا به امروز است که نشان از بیچارگی و ناتوانی خیلی از والدین مقابل مقاومت کودکان در برابر خواب دارد. واقعیت این است که بیش از دو سوم کودکان به نوعی از اختلال خواب دست کم در برخی از شب‌های هفته دچار هستند. برخی از آن‌ها دیر به خواب می‌روند و بعضی دیگر خواب می‌مانند. به طور کلی امروزه کودکان به طور متوسط یک ساعت کمتر از کودکان ۳۰ سال پیش می‌خوابند. والدین باید روی خواب کودک دقت کنند، زیرا مقدار ساعتی که کودک می‌خوابد، روی سلامتی او تأثیر می‌گذارد. نتایج بررسی‌ها نشان داده است که حتی کمبود یک ساعت خواب روی هوشیاری و عملکرد مغز کودک تأثیر می‌گذارد و خستگی مفرط را افزایش می‌دهد. بنابراین، مراقب زمان خوابیدن و مدت زمان خواب کودک خود باشید، چون زمان خواب تأثیر زیادی روی خلق و خوی کودک خواهد گذاشت. توجه به ۱۰ نکته به شما کمک می‌کند تا برای خواب فرزندان خود برنامه‌ریزی کنید.
۱) چرا فرزند شما نیاز به خواب کافی دارد؟
خواباندن کودک صرفاً برای جلوگیری از کج‌خلقی و بداخلاقی او نیست. بدن کوچک کودکان برای رشد اندام‌ها و حفظ سلامتی نیاز به خواب کافی دارد. عضلات او، از جمله قلب، خود را در طول خواب بازسازی می‌کنند. خواب همچنین سیگنال‌هایی که احساس گرسنگی یا سیری را به کودک شما اعلام می‌کند، کنترل و به حفظ وزن او کمک می‌کند.
۲) خواب موجب افزایش کارایی مغز می‌شود
در حالی که فرزند شما در سرزمین رؤیا‌ها به سر می‌برد، مغز او خاطرات روز جاری را در خود ذخیره می‌کند تا بعداً بتواند آن‌ها را به خاطر بیاورد. این موضوع بخش مهمی از فرایند یادگیری او محسوب می‌شود. کودک شما همچنین نیاز به خواب کافی دارد تا از قدرت تمرکزش در مدرسه کاسته نشود. اگر خواب او کافی باشد، می‌تواند تکالیفش را سریع‌تر و با دقت بیشتر و خطای کمتری انجام دهد.
۳) فرزند شما به چه مقدار خواب نیاز دارد؟
اصولاً بچه‌ها نیاز به زمان استراحتی بیشتر از بزرگتر‌ها دارند. یک کودک نوپا را در نظر بگیرید. او باید روزانه ۱۱ تا ۱۴ ساعت خواب کامل داشته باشد. کودک سه تا پنج ساله نیاز به خواب کمی کمتر حدود ۱۱ تا ۱۳ ساعت دارد. اگر فرزند شما ۶ تا ۱۳ ساله است، باید ۹ تا ۱۱ ساعت استراحت داشته باشد. نوجوانان نیز نیاز به ۸ تا ۱۰ ساعت خواب دارند، اما مقدار واقعی خواب آن‌ها موضوع دیگری است.
۴) آیا کودک نیاز به خواب قیلوله در روز دارد؟
پاسخ این سؤال بستگی به مقدار خوابی است که فرزند شما در شب داشته است. کودک نوپای شما ممکن است ۱۳ ساعت پس از غروب خورشید یا هشت ساعت پس از تاریک شدن هوا خوابیده باشد و کسری آن را با خواب کوتاه روزانه جبران کند. اغلب بچه‌ها خواب روزانه خود را تا سن پنج سالگی متوقف می‌کنند، اما اگر فرزند شما در آن سن هم در روز می‌خوابد، شاید لازم است شب‌ها زودتر به تختخواب برود. اگر فرزند نوجوان شما بعد از ظهر‌ها می‌خوابد، به وضوح مشخص است خواب شبانه او کافی نیست.
۵) چگونه فرزندان خود را برای خواب آماده کنیم؟
لازم نیست زمان خوابیدن به نبردی میان فرزند و والدین تبدیل شود! باید یک برنامه زمانی معین و روزمره حتی برای آخر هفته‌ها داشته باشیم. این برنامه می‌تواند کار‌هایی مانند استراحتی آرام‌بخش در وان حمام، مسواک زدن دندان‌ها و دوش گرفتن باشد، اما همیشه باید به اتاق خواب و تختخواب منتهی شود. پیشنهاد می‌شود فعالیت‌های آرام بخش و خوشایندی مانند خواندن کتاب با نور کم را قبل از خواب برنامه‌ریزی کنید. ضمناً اطمینان حاصل کنید که اتاق خواب تاریک، خنک، ساکت و تلویزیون خاموش باشد. در خصوص بچه‌هایی که به دشواری به خواب می‌روند تختخواب فقط برای به اصطلاح چشمان بسته باشد، خواندن کتاب، انجام تکالیف یا بازی کردن در تختخواب ممنوع است.
۶) آیا موفق می‌شویم فرزند خود را به موقع بخوابانیم؟
این کار یک «مأموریت غیرممکن» نیست، اما سعی کنید با آن روبه‌رو شوید، البته آن هم چندان ساده نیست. ساعت داخلی بدن نوجوان شما او را ترغیب می‌کند تا شب‌ها دیر به تختخواب رفته و صبح روز بعد در رختخواب بماند. شب‌ها نور چراغ‌ها را کاهش دهید، چه آماده رفتن به تختخواب باشد، چه نباشد. اتاق را خنک نگه دارید. اگرچه ممکن است نیاز به گفتن نباشد لیکن به نوجوان خود تأکید کنید تلویزیون و کامپیوترخود را خاموش کند. در آخر هفته‌ها هم به او بگوید که اجازه ندارد دو ساعت بیشتر از روز‌های عادی هفته بیدار بماند.
۷) آیا ساعت شروع به کار مدارس باید دیرتر باشد؟
این موضوع مسئله‌ای بحث‌برانگیز برای مدارس و والدین به شمار می‌آید و راه‌حل آسانی هم برای آن وجود ندارد. زنگ بسیاری از دبیرستان‌ها قبل از ساعت ۸ صبح می‌خورد که باعث می‌شود نوجوانان خواب کافی نداشته باشند؛ چراکه اغلب آن‌ها قبل از ساعت ۱۱ شب نمی‌خوابند. زمان شروع دیرتر مدارس ممکن است موجب ارتقای تحصیلی دانش‌آموزان هم بشود. مطالعات نشان داده نوجوانانی که از خواب کافی برخوردارند، نمرات درسی‌شان بهتر بوده و در آزمون‌های استاندارد نیز نمرات بالاتری اخذ می‌کنند.
۸) آیا کودک خواب کافی دارد؟
والدین می‌توانند آگاه شوند از اینکه فرزندشان خواب و استراحت منظم دارد یا خیر. اگر فرزندشان بتواند شب به مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پس از رفتن به تختخواب بخوابد و صبح، هنگامی که باید از تخت برخیزد، به راحتی از خواب بیدار شود، مشخص است خواب کافی داشته و شما هم مجبور نیستید به دفعات به اتاق او بروید تا مطمئن شوید از رختخواب بیرون آمده است. علائم دیگری هم وجود دارد که نشان می‌دهد خواب کافی داشته است مثل چرت نزدن در سر کلاس.
۹) چگونه بفهمیم فرزند ما دچار اختلال است؟
اغلب اوقات اختلال در خواب کودک بخشی از فرایند رشد او محسوب می‌شود. با این حال، گاهی اوقات در ورای مشکلات یک دلیل پزشکی وجود دارد. ببینید فاصله بین نفس‌های او طولانی شده یا به نحوه تنفسش در حالت خواب دقت کنید. ممکن است دچار آپنه در خواب (apnea نوعی اختلال تنفسی) باشد که نیاز به بررسی دارد. راه رفتن در خواب، کابوس دیدن یا شب ادراری نیز می‌تواند نشانه اختلال در خواب باشد. برای اطلاع از اقدامی که می‌توانید انجام دهید، باید به یک متخصص اطفال مراجعه کنید.
۱۰) از کجا بدانیم فرزند ما دچار عارضه بیش‌فعالی نیست؟
بزرگسالان و بچه‌ها وقتی دچار کمبود خواب شوند، واکنش آن‌ها یکسان نیست. یک بزرگسال در اثر کم‌خوابی ممکن است بیحال شود ولی بچه‌ها می‌توانند از دیوار راست هم بالا بروند. این رفتار ممکن است عارضه ADHD (اختلال نقص توجه و بیش فعالی) به نظر بیاید. یک پزشک متخصص اطفال می‌تواند در این خصوص به شما کمک کند. اگر کودک شما دچار‌ای دی اچ دی باشد، مطالعات نشان داده که خواب مناسب می‌تواند به او کمک کند تا دقتش افزایش یابد و کمتر عصبی یا دچار بیش‌فعالی شود.
* برگرفته از سایت Health line
