چالش برسر مهاجران در داخل، رویارویی تجاری با امریکا در خارج

اروپا آماده بدترین سناریو‌ها

برنامه نشست سران اتحادیه اروپا در روز‌های ۲۸ و ۲۹ ژوئن در حالی انجام شد که این اتحادیه از هر دو جهت داخلی و خارجی با پیچیده‌ترین و سخت‌ترین شرایط طی دو دهه از عمر خود روبه‌رو شده است. این اتحادیه به لحاظ خارجی آماده سنگین‌ترین رویارویی تجاری با امریکا می‌شود که دیگر در زبان رسانه‌ای از این رویارویی به عنوان جنگ تجاری یاد می‌گردد. به لحاظ داخلی، مسئله پناهجویان و نحوه برخورد با این مسئله از حد بحث و جدل در میان برخی احزاب سیاسی فراتر رفته و بعد از اقدامات پناهجو‌ستیزانه ایتالیا، این مسئله باعث شده است اعضای این اتحادیه در مقابل یکدیگر قرار بگیرند. در حالی که مشکل خارجی، اتحادیه را به جنگ تجاری کشانده، مشکل داخلی هویت سیاسی این اتحادیه را در معرض خطر قرار داده که در نتیجه، باید گفت: موجودیت اقتصادی و سیاسی یا دو پایه اصلی تشکیل این اتحادیه به واسطه هر دو مشکل به شدت تهدید می‌شوند تا آنجا که شک و تردید میان سیاستمداران اروپایی نسبت به بقای اتحادیه جدی‌تر از گذشته شده و حتی برخی از حالا انتظار نتیجه آزمون جدی برای بقای این اتحادیه را می‌کشند.

بدترین سناریو

اگر بقای اتحادیه اروپا تا قبل از این توسط احزاب و سیاستمداران راستگرا و افراطی یا در سطح رسانه‌هایی با گرایش‌های مشابه مطرح می‌شد، حالا این موضوع آنقدر جدی شده که دونالد تاسک، رئیس شورای اروپا مشکل را با ارسال نامه‌ای به سران اتحادیه اروپا گوشزد می‌کند. او این نامه را در آستانه نشست سران اتحادیه اروپا در دو روز پنج‌شنبه و جمعه ۲۸ و ۲۹ ژوئن فرستاده و به آن‌ها تذکر داده خود را آماده «بدترین سناریوها»
(worst- case scenarios) کنند. هر چند او عبارت بدترین سناریو را در یک پاراگراف مانده با پایان نامه خود و به نوعی بعد از موضوع جنگ تجاری با امریکا به کار برده، اما می‌توان گفت: منظور وی تنها این موضوع نیست بلکه بدترین سناریو‌ها از نظر او در هر دو عرصه داخلی و خارجی اتحادیه مطرح هستند و در این نامه می‌خواهد اعضای اتحادیه خود را آماده مقابله با این سناریو‌ها در هر دو عرصه کنند. او در عرصه داخلی و به خصوص مقوله پناهجویان اشاره به بحران سه سال قبل و تلاش‌ها برای کاهش میزان مهاجرت غیرقانونی به اروپا کرده است که به نظر ایشان آن تلاش‌ها موفق بوده، چراکه در این مدت سه سال باعث کاهش ۹۶ درصدی از میزان ورود مهاجران غیرقانونی به اتحادیه شده است. با وجود این تاسک در نامه خود معترف است که آن تلاش‌ها کافی نبوده و اتحادیه نتوانسته است کنترل کامل بر مرزهایش داشته باشد و این ناتوانی از کنترل کامل مرز‌ها صدا‌هایی را در داخل تقویت کرده که از این ناتوانی به عنوان ویژگی ذاتی اتحادیه اروپا می‌گویند و به حرکت‌های سیاسی جدیدی مجال عرض اندام داده‌اند که به قول تاسک «پاسخ‌هایی ساده به پیچیده‌ترین مشکلات می‌دهند.» تاسک جنگ تجاری با امریکا را در قالب سناریویی به همین اندازه خطرناک می‌بیند، چراکه به نظر او مشکل فراتر از اختلافات تجاری بین دو سوی آتلانتیک است و باعث شده است بنیان اتحاد غرب در معرض خطر قرار گیرد. تاسک در این نامه تنها سرخط کلی راهکار‌های مقابله با مشکلات را مطرح کرده است و به نظر می‌رسد او هم مثل دیگران منتظر نشست سران اتحادیه است تا ببیند آن‌ها در مقابل سناریو‌های ممکن چه می‌کنند.

اختلاف داخلی

تاسک در حالی بحران مهاجران را در این نامه به سران اتحادیه اروپا گوشزد کرده که آن‌ها بر سر این بحران مقابل یکدیگر قرار گرفته‌اند و اختلاف عمیق بین آن‌ها قبل از این نامه آشکار شده بود. این تقابل و اختلاف در نشست فوق‌العاده سران اتحادیه اروپا روز یک‌شنبه ۲۴ ژوئن آشکار شد. این نشست که به عنوان نشست مقدماتی برای دو روز پنج‌شنبه و جمعه بود به دعوت آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان بود، اما چهار کشور لهستان، چک، اسلواکی و مجارستان حاضر نشدند به دعوت او پاسخ مثبت دهند و نماینده‌های خود را به آن نشست بفرستند. قرار بود در آن نشست در مورد ساز و کار‌های مناسب برای کنترل مهاجران بحث شود که عدم حضور نمایندگان این چهار کشور در عمل، نشست را به ناکامی کشاند جدای از اینکه طرح فرانسه همراه اسپانیا برای پذیرش مهاجران در مراکز اروپایی با بودجه اروپایی واکنش تند ایتالیا را به دنبال داشت. ماتئو سالوینی، وزیر کشور ایتالیا که از این طرح به خشم آمده بود فرانسه و به خصوص رئیس‌جمهور این کشور، امانوئل ماکرون را مورد خطاب قرار داد و گفت: «اگر فرانسوی‌های متکبر می‌پندارند که ایتالیا را به اردوگاه پناهندگی اروپا تبدیل کنند و در ازای آن چند یورو انعام دهند، سخت در اشتباه هستند.»
این حمله لفظی سالوینی به ماکرون در حالی بود که رئیس‌جمهور فرانسه از قبل زبان تهدید را به کار برده بود و یک روز قبل از نشست روز یک‌شنبه کشور‌هایی را تهدید به تحریم‌های اقتصادی کرد که حاضر به پذیرش مهاجران نیستند. منظور ماکرون از این تهدید مکانیسم کمک‌های مالی اتحادیه به اعضای خود است که به نظر او می‌شود از این مکانیسم به عنوان ابزار فشار برای پذیرش مهاجران استفاده شود. پاسخ سالوینی به این تهدید ماکرون به اندازه کافی گویای سرسختی ایتالیا مقابل طرح فرانسوی- اسپانیایی است و آن چهار کشور هم با نفرستادن نمایندگانشان به نشست یک‌شنبه نشان دادند که چندان اهمیتی به تهدید او نمی‌دهند. واقعیت این است که این کشور‌ها می‌دانند تهدید ماکرون نمی‌تواند از حد لفظی فراتر برود، زیرا هر گونه استفاده از این مکانیسم موقوف به تأیید تمام کشور‌های عضو اتحادیه است که ایتالیا و آن چهار کشور از جمله اعضای آن هستند. مرکل بر خلاف ماکرون از زبان تهدید استفاده نکرد بلکه گفت: به دنبال توافقی مستقیم با تعداد مشخصی از کشور‌های عضو اتحادیه در خصوص مهاجران است. به نظر می‌رسد مرکل دیگر چندان امیدی ندارد که بتواند در خصوص بحران مهاجران به اجماعی با تمام اعضای اتحادیه برسد و حالا بیشتر به فکر همکاری مشترک با تعدادی از این اعضا مثل همکاری با فرانسه و اسپانیا برای تقویت آژانس هماهنگی حفاظت از مرز‌های بیرونی اتحادیه اروپا (Frontex) است، بنابراین او به جای سر و کله زدن با برخی سران اتحادیه اروپا بیشتر به فکر همکاری با دو سه کشوری است که حاضر به پیگیری یک روند واحد اروپایی در مقوله چگونگی بررسی پرونده‌های مهاجران، پذیرش یا استرداد آن‌ها هستند تا از این طریق مبنای مشترک عملی برای حل این مشکل ایجاد کند.

جنگ تجاری

بر خلاف مقوله مهاجران، اتحادیه اروپا به صورت جمعی درگیر مشکل دوم، یعنی جنگ تجاری با امریکاست. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا جنگ تجاری را قبل از اتحادیه اروپا با چین شروع کرده بود. او اواخر ماه مارس دستور تهیه فهرستی از مجموعه‌کالا‌های چینی را به نماینده تجاری خود رابرت لایتهایزر داد که مشمول تعرفه‌های گمرکی تازه می‌شوند. این دستور ترامپ وضع تعرفه گمرکی ۲۵ درصدی بر حدود هزار و ۳۰۰ کالای چینی به ارزش ۵۰ میلیارد دلار را به دنبال داشت، اما چینی‌ها در مقابل ساکت ننشسته و کمیسیون تعرفه از شورای دولتی چین فهرستی از صد‌ها کالای امریکایی مشمول ۲۵ درصد تعرفه گمرکی جدید را اعلام کرد. هر چند به نظر می‌رسید توافق دو کشور در ماه می‌جنگ تجاری دو کشور را خاتمه داده، اما تصمیم ترامپ روز دوشنبه برای افزایش ۱۰ درصدی تعرفه بر کالا‌های وارداتی چین به ارزش ۲۰۰ میلیارد دلار، دوباره شعله این جنگ را روشن کرد. همین وضعیت کمابیش میان امریکا و اتحادیه اروپا به وجود آمده است و مذاکرات بین دو طرف بر سر افزایش تعرفه‌های ۲۵ و ۱۰ درصدی امریکا بر واردات فولاد و آلومینیوم به جایی نرسید تا اینکه اتحادیه اروپا سرانجام مجبور شد از روز جمعه ۲۲ ژوئن جنگ تجاری خود با امریکا را شروع کند. سیسیلیا مالمستروم، کمیسر بازرگانی اتحادیه اروپا از قبل گفته بود اروپا مقابل تصمیم یکجانبه و غیرمنصفانه امریکا چاره‌ای جز مقابله به مثل ندارد و اگر امریکا تعرفه‌های گمرکی خود را لغو کند، اتحادیه اروپا هم این کار را خواهد کرد. این حرف مالمستروم می‌توانست آخرین تلاش اتحادیه اروپا برای رسیدن به یک آشتی قبل از جنگ تجاری با امریکا باشد، اما چون پاسخی از سوی واشنگتن شنیده نشد، اتحادیه اروپا هم جنگ تجاری خود را به صورت رسمی شروع کرد هر چند ترامپ نه تنها قصد کوتاه آمدن ندارد بلکه قصد تشدید این جنگ را هم دارد.
ترامپ در مقابل شروع جنگ تجاری از سوی اتحادیه اروپا کارت تعرفه ۲۰ درصدی را بر واردات خودرو از اروپا رو کرده است و اروپایی‌ها هم در مقابل از افزایش تعرفه ۱۰ درصد‌ی بر خودرو‌های وارداتی از امریکا می‌گویند. این میزان از تقابل شدید است که نگرانی رئیس شورای اروپا را بابت فروپاشی وحدت دو سوی آتلانتیک برانگیخته، نکته‌ای که او در نامه‌اش بر آن تأکید کرده است. همانگونه که تاسک در این نامه بیان می‌کند، موضوع تنها تجاری نیست بلکه اصل یکپارچگی غرب در معرض سقوط قرار گرفته است. حالا اروپا در مقابل یکجانبه‌گرایی ترامپ هم مجبور به جنگ تجاری با امریکا شده و هم مجبور است با چین به دنبال راهبرد مشترک در مقابل واشنگتن باشد. جرکی کاتاینن، معاون رئیس کمیسیون اروپا به شبکه امریکایی سی ان بی‌سی از کار مشترک بروکسل و پکن برای عملی کردن مذاکراتی گفته است که بین دو طرف در ۲۰۱۳ انجام شده بود و هر دو طرف ظرف چند هفته آینده سرمایه‌گذاری متقابل در بازار‌ها را شروع خواهند کرد. مراوده تجاری به میزان روزانه یک میلیارد یورو این اطمینان را به اتحادیه اروپا می‌دهد که می‌تواند با همکاری چین در مقابل جنگ تجاری امریکا بایستد. این طرحی است که به نظر سلیویا آمارو، گزارشگر سی ان بی‌سی، اروپایی‌ها با نزدیک شدن به چین و برای نجات تجارت بین‌الملل از دست دولت ترامپ انجام می‌دهند، اما روشن است همین طرح به نگرانی امثال تاسک در مورد بدترین سناریو برای غرب دامن زده که باعث می‌شود اروپایی‌ها دیگر نتوانند آن نوع رابطه‌ای را با امریکا داشته باشند که از جنگ جهانی دوم به این سو داشته‌اند.