افزایش ناهنجاری‌های جوی نظیر بارش‌های ناگهانی، وزش طوفان‌های شدید، خشکسالی و افزایش دما چند سالی است که در برخی نقاط ایران به چشم می‌خورد. بارش برف در شهر‌های جنوبی و مرکزی کشور پس از ۵۰ سال، سرمای شدید و بارش تگرگ در فصل شکوفه دهی درختان، بارش سنگین برف در استان‌های مازندران و گیلان و سیلاب‌های گاه و بی‌گاه در اکثر استان‌ها جملگی نشانه‌های بی‌نظمی در شرایط آب و هوایی ایران است. بی‌نظمی‌هایی که نشانه‌های مشهودی از تغییر اقلیم هستند. سال‌هاست که رسانه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی دنیا درباره پدیده تغییرات اقلیمی هشدار می‌دهند و بسیاری از کشور‌ها نیز سعی کرده‌اند خود را با آن وفق دهند، اما به نظر می‌رسد مسئولان و مدیریت کشور هنوز بحران را به طور دقیق درک نکرده است، بحرانی که بیش از جنگ و تهدید‌های نظامی ایران را تهدید می‌کند و بر‌اساس گزارش‌ها اگر جدی گرفته نشود در کمتر از ۳۰ سال ۷۰ درصد ایران را برای سکونت سخت خواهد کرد! حالا وضعیت به حدی رسیده که رئیس مرکز ارتباطات هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم IPCC هم گفته «تغییر اقلیم در مرز‌ها متوقف نمی‌ماند و همه کشور‌ها نسبت به آن آسیب‌پذیرند. اگر زود اقدام نکنیم کار دشوارتر و به تدریج ناممکن خواهد شد.»
همه دنیا می‌داند، تغییر اقلیم چه بلایی است که بر سر زمین خواهد آمد و چطور همه چیز را به ضرر انسان تغییر خواهد داد. اتفاقی که الان هم قابل مشاهد است، اما معلوم نیست چرا برخی مسئولان نمی‌خواهند واقعیت را بپذیرند یا حداقل ببینند. «اگر چیزی که من می‌دانم را شما می‌دانستید، چه کار می‌کردید، آیا آن را اعلام می‌کردید یا نه؟ فرض کنید یک شهاب سنگ بسیار بزرگ در راه برخورد با کره زمین است، این دقیقاً «مشابه همان چیزی است که الان با آن روبه‌رو شده‌ایم حالا ما هیچ کاری برای انحراف این شهاب سنگ انجام نمی‌دهیم، با این وجود که هر چقدر بیشتر صبر کنیم باید هزینه بیشتری بپردازیم.» این‌ها بخشی از سخنرانی جیمز هانسن پدر تغییر اقلیم جهان درباره وضعیتی است که اکنون کره زمین با آن روبه‌رو شده است و پیامد‌های شدیدی برای همه دارد، کسی که بار‌ها روبه‌روی کاخ سفید به علت اعتراض درباره پیامد‌های خطرناک تغییراقلیم بازداشت شده است.
تغییر اقلیم درد تمام استان‌ها
چندسالی است که عادت کرده‌ایم در اخبار رکورد‌های جدیدی درباره آب و هوای مناطق مختلف ایران بشنویم. از افزایش روند فرسایش خاک گرفته تا برخی سیل‌های بی‌موقع. از ریزگرد‌هایی که به میهمان دائم ریه‌های بسیاری از استان‌ها و شهروندان ایرانی تبدیل شده‌اند گرفته تا گرمایی که در برخی نقاط کشور طاقت را برای موجودات زنده طاق کرده است. مرور اخبار جوی ایران و بسیاری از نقاط دنیا در این ایام، ناخودآگاه ذهن را به یاد پیشگویی‌های نوستراداموس در زمینه آخرالزمان می‌برد. رباعیاتی که در آن بار‌ها کلماتی، چون خشکسالی، گرما، باران‌های نامتعارف و سرانجام نابودی طبیعت و محیط زیست را به همراه دارد. بر اساس گزارش‌های جهانی در رابطه با ایران، به نظر می‌رسد شرایط خوب نیست و مشخص شده متوسط دمای ایران ۴ تا ۵ درجه افزایش پیدا می‌کند یعنی بیشتر از افزایش دمایی که طبق سناریو بدبینانه برای زمین رخ می‌دهد.
پیامد اصلی تغییر اقلیم همان افزایش دما است، این افزایش دما باعث افزایش میزان تبخیر و تعرق در ایران می‌شود که این هم منجر به کاهش میزان روان آب‌ها خواهد شد. به گونه‌ای که حتی اگر ۵ تا ۱۰ درصد افزایش بارش هم داشته باشیم باز میزان روان آب‌های سطحی و زیرزمینی ما کاهش پیدا می‌کند. البته اطلاعات دقیقی از میزان کاهش منابع آب زیرزمینی وجود ندارد، چون با توجه به گستردگی مساحت و تنوع اقلیمی، شرایط آب و هوایی و وضعیت منابع آب در سراسر ایران متنوع است. بنابر این در هر منطقه از ایران باید با توجه به شرایط اقلیمی و هیدرولوژیکی آن وضعیت منابع آب بررسی شود. از سویی مصرف منابع آب در ایران چندین برابر میانگین جهانی است و این در کنار تغییر اقلیم می‌تواند شرایط را برای کشور ما بدتر کند، در طول چند سال اخیر میزان منابع آبی ایران از ۱۳۰ میلیارد متر مکعب به ۸۸ میلیارد متر مکعب رسیده است. موضوعی که عیسی کلانتری رئیس سازمان محیط‌زیست در رابطه با آن می‌گوید: «طبق استاندارد بین‌المللی هیچ کشوری حق ندارد بیش از ۴۰ درصد منابع آب تجدیدناپذیر خود را مصرف کند، در حالی که ایران بیش از ۶۰ درصد این منابع خود را مصرف می‌کند و اکنون در حال ورشکستگی آبی در کشور قرار داریم و برای نسل‌های آینده چیزی باقی نگذاشتند.» در همین راستا کریم عباسپور محقق موسسه فدرال علوم و تکنولوژی مرتبط با آب، که به تازگی در حال انجام تحقیقی درباره تغییر اقلیم و منابع آب ایران است نیز می‌گوید: «بر اساس مطالعات قبلی، تا سال ۲۰۳۰ سرانه منابع آب در ایران کمتر از استاندارد شرایط بحرانی ۱۵۰۰ مترمکعب بر سال برای هر نفر می‌شود و در آینده خشکسالی‌های ایران بیشتر و طولانی‌تر خواهد شد.»
مردم هم باید وارد بازی شوند
همین چند سال پیش بود یعنی سال ۲۰۱۵ که تغییر اقلیم به مثابه چالشی جهانی نمایندگان ۱۹۵ کشور جهان را گرد هم آورد تا به آنچه ذیل چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) پیمان پاریس نام گرفت برای رویارویی با این چالش هم‌پیمان شوند. البته باید گفت: این گردهم آمدن‌ها مثل صد‌ها دورهمی جهانی دیگر خیلی زود به نتیجه نرسید و هم تعهد و هم اصل موضوع درگیری‌هایی را به همراه دارد که نتایج آن را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است. شنیده‌ها حکایت از آن دارد که دولت ایران هم تردید‌هایی برای ماندن در توافقنامه پاریس یا خروج از آن را دارد. در این باره رئیس مرکز ارتباطات هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم IPCC می‌گوید: «گزارش‌های هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم IPCC عمدتاً سیاست‌گذاران را هدف گرفته است. ما هنگام نوشتن، مردم، کارشناسان عادی و شهروندان را به عنوان مخاطب در نظر نمی‌گیریم. با در نظر داشتن این موضوع، می‌دانیم که همه به موضوع تغییر اقلیم علاقه دارند و می‌خواهند بدانند ما چه می‌گوییم و حتی دولت‌ها به ما می‌گویند باید کاری کنیم که غیرمتخصصان هم کارمان را ساده‌تر بفهمند و به این ترتیب بتوانند با مردم ارتباط بگیرند. این برای ما چالش بزرگی است زیرا نمی‌خواهیم مفاد علمی پیچیده را ساده‌سازی و آغشته کنیم. به همین دلیل با متخصصان ارتباطات همکاری می‌کنیم که به مردم کمک کنند این یافته‌ها را بهتر درک کنند.»
جاناتان لین ادامه می‌دهد: «اقلیم پدیده‌ای جهانی است و در مرز‌ها متوقف نمی‌ماند. همه کشور‌ها نسبت به تغییر اقلیم آسیب‌پذیرند و تا همین جا هم آثار تغییر اقلیم را در همه کشور‌ها دیده‌ایم. بنابر این ایران اشتیاق جدی به حل این مسئله دارد و این مسئله‌ای است که تنها با همکاری جامعه جهانی حل شدنی است و هر کشوری به همکاری در این زمینه علاقه دارد.» این کارشناس با بیان اینکه رویارویی با تغییر اقلیم تنها یک چالش نیست و فرصت هم هست، می‌گوید: «بخش ترابری یا تولید انرژی و مصرف سوخت که مشکلاتی برای اقلیم ایجاد می‌کنند برای سلامتی عموم نیز مشکل‌آفرین هستند. بنابراین این جزو علایق دولت‌هاست که صرفنظر از تأثیر این بخش‌ها بر اقلیم، با این مسئله مقابله کنند. سیاستی که نه فقط منافع اقتصادی را به دنبال خواهد داشت بلکه تأثیرات مثبتی را برای رفاه اجتماعی نیز در پی‌دارد. در تلاش برای سازگاری با تغییر اقلیم فرصت‌های کارآفرینی جدیدی فراهم می‌شود و مشاغل تازه‌ای در اقتصاد سبز ایجاد می‌شود. بنابراین موضوع فقط هزینه کردن پول برای رویارویی با تغییر اقلیم نیست و منافعی را هم همراه دارد. ضمن اینکه اگر کاری نکنید با هزینه‌های بیشتری مواجه خواهید شد. بنابراین دست روی دست گذاشتن نمی‌تواند جزو گزینه‌ها باشد.»
