ميزان وقوع سيل در ماههاي اخير در كشور روندي افزايشي داشته است. آمارهاي هلالاحمر نشان ميدهد كه علاوه بر گيلان و مازندران، استانهاي غربي و شمال غربي كشور نيز بيشترين خسارت را متحمل شدهاند. سيلابها تنها در سه ماهه اول امسال بيش از 20 كشته و 45مفقودي دربرداشتند. مديريت ناكارآمد موجب شده كه در شش ماهه اخير به طور ميانگين هر سه روز يك سيل در كشور رخ دهد و خسارتي شديد به بارآورد كه ميزان خسارتها و كشتهها نيز در هالهاي از ابهام قرار دارد.
بررسي سازمان ملل نشان ميدهد 58 درصد كل افرادي كه در اثر بلاياي طبيعي در جهان كشته شدهاند، مربوط به سيلاب بوده است. در واقع سيلاب از نظر تلفات جاني و مالي مهيبترين بلاي طبيعي در جهان محسوب ميشود.
براساس قانون برنامه دوم توسعه، سازمان مديريت بحران كه زيرمجموعه وزارت كشور است، وظيفه پيشگيري، امدادرساني، بازسازي و نوسازي مناطق آسيبديده از حوادث غيرمترقبه را بر عهده دارد. برخلاف ادعاي سازمان مديريت بحران مبني بر انجام هزار و 200 برنامه مقابله با سيلاب همچنان سيل و سيلاب جاري شده و جان و مال شهروندان را تهديد ميكند.
سيل بهعنوان يكي از بلاياي طبيعي بسيار مخرب در ايران ميتواند معلول عواملي همچون جنگلزدايي، تخريب مراتع، تبديل و تغيير آبخيزها و تالابها به مزارع، حجم روزافزون زباله و ضايعات و تغييرات اقليمي باشد كه سيلهاي سالهاي اخير استانهاي شمالي و غربي ميتواند شاهدي بر اين ادعا باشد.
از ديگر عوامل تشديد سيل در ايران ميتوان به دخل و تصرف غيرمجاز در حريم و بستر رودخانهها، تخريب منابع طبيعي و پوشش گياهي منطقه از جمله جنگلزدايي، دستاندازي بشر به طبيعت و تغيير كاربري اراضي، احداث غيراصولي پل و جاده روي رودخانهها و از طرف ديگر وقوع خشكساليها نيز اشاره كرد. مصرف بيرويه آب و خشكيهاي پي در پي نيز در حال حاضر ايران را در وضعيت خشكسالي قرار داده است.
تخريب جنگلها و مراتع، چراي بيرويه دام در بالادست سدها و مسدود كردن غالب رودخانههاي كشور با ديوارههاي بتوني نيز از ديگر دلايل تشديد سيل در كشور است. بر اساس اعلام سازمان حفاظت محيطزيست، از 421 مورد سيل اتفاق افتاده از سال 1330 تا 1380 نزديك به 74 درصد آن تنها مربوط به سالهاي 1360 تا 1380 ميشود. يعني در فاصله سالهاي 60 تا 80 ميزان سيل 20 برابر شده در حالي كه تغييرات زيادي در بارندگيهاي منطقه جز چند مورد استثنايي وجود نداشته است. البته از اين زمان به بعد نيز آمار ديگري ارائه نشده است!
آمارهاي هواشناسي نشان ميدهد اگرچه حجم بارشها در ايران به ميزان ۲۰ درصد نسبت به ميانگين درازمدت كاهش يافته، اما در حال حاضر بارانهاي فصلي و شديدتر در مدت زمان كوتاهتري بر سرزمين ايران نازل ميشود. اين مسئله، ميزان وقوع سيل را در كشور افزايش داده است.
متأسفانه علاوه بر ضعف مديريت بحران به دليل چندگانگي مديريت بحران در كشور، مردم هم آموزشهاي لازم را براي مواجهه با بحرانهاي احتمالي نديدهاند و در ساعات اوليه بحران نميدانند بايد چه اقداماتي انجام دهند كه به صورت جدي نياز است در اين باره كلاسهاي آموزشي مواجهه با بحران براي مردم برگزار و اين نقاط ضعف برطرف شود.
مديريت بحران بايد مناطق حادثه خيز را شناسايي كند تا قبل از وقوع بحرانهاي احتمالي تدابير لازم انديشيده شود. سيلهاي اخير نشان داده وعدههاي مسئولان درباره اجراي پروژههاي پيشگيرانه و امدادرساني و اطلاعرساني بهنگام تا عمل فاصله بسيار دارد.