شركت گوگل ارتباط API (رابط برنامهنويسي برنامه) سرويس نقشه خود را براي آن دسته از سايتهاي ايراني كه از دامنه ir استفاده ميكنند، قطع كرده است. البته اكثر كسبوكارهاي آنلاين كشور با استفاده از پلتفرم بومي «سيدارمپ» رفع مشكل كرده و در اين زمينه دست و پا بسته نيستند، اما سرچشمه اين مشكل، عواقب آن و راهكار ما چيست؟ تحريمهاي حوزه ارتباطات و تكنولوژي دست كمي از ديگر انواع تحريمها ندارد. در دوران كنوني شرايطي ايجاد شده كه حذف يا فيلتر يك پيامرسان ساده و يك اپليكيشن اگر مديريت نشود، توان تبديل به تهديد را دارد. شركتهاي تحريمكننده دليل رفتاريهاي خود با كاربران ايراني را تحريمهاي مالي امريكا عليه كشورمان اعلام كردهاند، اين يعني تا مادامي كه ترس از ايالات متحده براي شركتهاي حوزه ارتباطات وجود داشته باشد حتي با وجود برجام هم جرئت ارتباط با ايران ندارند.
سيدارمپ، نخستين و تنها ارائهكننده SKD نقشه تماماً پارسي براي پلتفرمهاي وب و موبايل است؛ درباره SKD هم بايد گفت بهطور كلي هر شركت بزرگي همچون اپل يا... كه داراي پلتفرم اختصاصي هستند، يك SDK در اختيار توسعهدهندگان قرار ميدهند تا بتوانند برنامههاي آن را توسعه دهند.
اوج تحريمهاي نرمافزاري ايران در نيمه دوم سال 2017 و در دوران برجام رخ داد. در آن زمان حذف تعدادي از اپليكيشنهاي كسب و كارهاي ايراني از فروشگاه نرمافزار اپل به موضوع داغ فضاي مجازي تبديل شد. تعدادي از مهمترين و پراستفادهترين اپليكيشنهاي ايراني در فاصلهاي كوتاه و بدون مشخص شدن دلايل حقوقي معين از فروشگاه نرمافزار اپل حذف شدند.
تحريم ايران توسط شركت ريسلو (Resello) هم نمونه ديگري بود. ريسلو را در ايران به عنوان بزرگترين شركت ثبتكننده دامين ميشناسند. اين شركت با ارسال پيام الكترونيكي به نمايندگان فروش خود در كشور ما اعلام كرد ديگر تصميم ندارد در ايران فعاليت كند. به همين دليل، كاربران بسيار زيادي مجبور شدند براي ثبت دامينهاي خود توسط شركتهاي ديگر مجدداً هزينه پرداخت كنند.
تمهيداتي كه وضعيت را بدتر كرد
تا قبل از مارس ۲۰۱۰ هر موقع شركتهايي مانند گوگل يا مايكروسافت حتي اگر ميخواستند خدمات ايميل به كاربر عرضه كنند بايد درخواست اخذ مجوز ويژهاي را به دفتر كنترل داراييهاي خارجي (OFAC) خزانهداري امريكا ارائه ميكردند تا از لحاظ قانوني اجازه عرضه آن خدمات را بگيرند.
كنگره امريكا در نهايت هنگام وضع قوانين تحريمي جديد در سال ۲۰۱۰ تمهيداتي در نظر گرفت كه قوانين تصويب شده روي ميزان دسترسي كاربران اينترنت تأثير نگذارد. در نتيجه خزانهداري هم كمكم معافيتهايي را در زمينه ارائه قانوني محصولات مختلف به ايرانيان صادر كرد.
خدمات تجاري نهتنها غيرمجاز دانسته شده، بلكه تفسير نوع خدمات نيز به عهده خود شركتها گذاشته شده كه در عمل ابهامات زيادي ايجاد كرده است. هر قدر روند دريافت مجوز براي يك شركت و همچنين تعريف محصول يا خدمات ارائه شده تحتعنوان ابزار ارتباطي شخصي مشكلتر باشد؛ عرضه آن هم توسط شركت مربوطه نيز غيرمحتملتر خواهد بود. به همين دليل است كه ابزارهاي برنامهنويسي و خدمات ميزباني مانند AppEngine يا تبليغات و Analytics گوگل مسدود است.
تفسير با خودتان !
شركتها سعي ميكنند محتاط باشند و گاهي زيادهروي ميكنند. مثلاً شركت گوگل كل خدمات AppEngine را مسدود كرده تنها به اين دليل است كه كسي براي ميزباني از ايران از آن استفاده نكند. زبان فارسي نيز به همين دليل به كندي مورد پشتيباني قرار ميگيرد.
قوانين تحريمها پيچيده است و به طور عمده هيچ رهنمود مشخصي به شركتها ارائه نميشود. دولت امريكا آييننامهها و خطمشي را تدوين كرده است، ولي تفسير و اعمال آنها به عهده خود شركتهاست كه نتايج بين شركتها متفاوت است.
بسياري از شركتها از آنجا كه امكان جداسازي خدمات و محصولات مجاز و غيرمجاز خود را ندارند، ترجيح ميدهند به طور كل دسترسي ايرانيها را قطع كنند.
در تفسير قوانين خزانهداري امريكا، بين شركتهاي امريكايي هماهنگي وجود ندارد. مثلاً در گوگل سرويسي مانند Gmail باز است اما سرويس Analytics (ابزار آمار بازديدكنندگان سايت) در ايران مسدود است.
به توان خودمان تكيه كنيم
بيشتر شركتهاي خارجي از ترس جريمه ترجيح ميدهند ريسك كمتري متحمل شوند و از ايران دوري كنند. با اين حال برعكس اين هم ميتواند رخ دهد. يكي از راهبردهاي مؤثر، پيدا كردن رقيب يك شركت است كه خدمات خود را روي ايران محدود نكرده است. يعني استفاده از تكنولوژي شركتهايي كه انگيزه ورود به بازار فناوري ايران را دارند و اپليكيشنهاي ايراني را قويتر ميكنند. اين نوع تحريمها صرفاً روي زندگي مردم تأثير گذاشته است، درحاليكه بر طبق مجوز
GL- D1 (مجوزي كه از سوي وزارت خزانهداري امريكا صادر شده و طبق آن خدمات مرتبط با مردم تحت تأثير تحريم قرار نميگيرد) نبايد با فعاليت اشخاص و استارتآپهاي ايراني ارتباط پيدا كنند.
طي دو سال اخير، فعاليتهاي زيادي در رسانههاي بينالمللي پيرامون جامعه استارتآپي ايران انجام شده است. داستانها و موفقيتهاي نقل شده و اين مطالب نقش اساسي در معرفي روايتي متفاوت براي سرمايهگذاري خارجي و داخلي در استارتآپهاي كشور بايد داشته باشد.