بنیاد سینمایی فارابی در واپسین روزهای سال 1396، لیست رقم کمک‌های پرداختی به فیلم‌های سینمایی از سال 1390 تا 1396 را منتشر کرد که بر اساس این لیست، بیش از 329 فیلم سینمایی دست کم 83 میلیارد و هشتصدوسی و پنج میلیون تومان را در قالب‌های تسهیلات، مشارکت، ساخت و خرید حقوق دریافت کرده‌اند. یکی از نکات مهم لیست منتشر شده اسامی برخی از افراد در آن بود؛ سینماگرانی که همواره مدعی استقلال، غیرحکومتی بودن و حتی در برخی موارد اپوزیسیون نظام بودن را دارند!
قدم‌دیگری‌برای‌شفافیت
در راستای سیاست شفاف‌سازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و در چارچوب قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، جزئیات حمایت مؤسسه رسانه‌های تصویری از پروژه‌های سینمایی به تفکیک از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۵ منتشر شد. به گزارش روابط عمومی سازمان امور سینمایی و سمعی بصری، فهرست اعلام شده شامل خرید حقوق(خرید حقوق نمایش خانگی آثار مورد اشاره)، خرید سایر حقوق(خرید حقوق تلویزیونی، وی او دی علاوه بر حقوق نمایش خانگی)، مالکیت(کلیه حقوق فیلم در اختیار مؤسسه است)، توزیع(مؤسسه طی قراردادی با مالک فیلم صرفاً توزیع فیلم را عهده‌دار بوده است)، مشارکت در توزیع(مؤسسه برای توزیع فیلم با یک مؤسسه پخش مشارکت داشته باشد)، تحویل نشده(به‌رغم خرید فیلم، مالک فیلم مستر و نسخه اصلی آن را به مؤسسه تحویل نداده است) و مشارکت در تولید(مؤسسه در تولید فیلم به‌عنوان شریک، سرمایه‌گذاری کرده است) است. خوبی شفافیت در این است که تناقضات را آشکار می‌کند. برخی از مواردی قابل توجه گزارش منتشر شده به این شرح است: هفتاد میلیون تومان برای فیلم تحویل داده نشده خانم منیژه حکمت در سال 88، هشتصد و پنجاه میلیون تومان برای فیلم توقیف شده آقای ابراهیم حاتمی‌کیا، دریافتی 700 میلیونی آقای پرویز پرستویی، سلبریتی معترض این روزها به همراه آقای جواد نوروزبیگی برای فیلم «خرس»، 500 میلیون تومان همراه با نام آقای کیانوش عیاری برای فیلم پخش نشده «خانه پدری» که با پول نیروی انتظامی آن را ساخته بود، دریافتی آقای منوچهر محمدی برای «مارمولک» که اصولاً از طریق این مؤسسه پخش نشده، دریافتی سیصد و پنجاه میلیونی آقای حسین فرح‌بخش برای یک پروژه تحویل داده نشده، حضور نیم میلیاردی آقای محسن امیریوسفی، فیلمساز معترض این سال‌ها، که از فارابی هم برای «آشغال‌های دوست‌داشتنی» پول گرفته بود و البته وجود نام آقای رضا درمیشیان، کارگردان مدعی استقلال و «فیلمساز حکومتی نبودن» در این لیست هم از دیگر موارد جالب توجه این گزارش است. البته تعدادی پروژه و فیلمساز هم در این لیست وجود دارند که تقریباً ناشناخته هستند!
مهمانی‌مستقلان!
«من رضا درمیشیان هستم. یک فیلمساز غیر وابسته، غیرسفارشی‌ساز و غیر خودی. افتخار می‌کنم که برای مردم فیلم می‌سازم و نه از جیب مردم...» جمله فوق را آقای رضا درمیشیان، کارگردان «عصبانی نیستم» در حاشیه اکران این فیلم گفته است! فیلمسازی که سال‌ها به بهانه‌های مختلف حواشی زیادی ایجاد کرده است. او و آقای محسن امیریوسفی دو فیلمسازی هستند که عمده شهرتشان به دلیل حواشی دو فیلم معروف‌شان درباره حوادث سال88 است. درمیشیان عصبانی نیستم و امیریوسفی «آشغال‌های دوست‌داشتنی» را در بستر فتنه سال88 تولید کردند. با توجه به زمان صدور مجوز و همچنین تولید این دوپروژه، ساخت چنین فیلم‌هایی با مضمونی تند و عجیب به نظر می‌رسید و به همین خاطر مدیران وقت ارشاد اعلام کردند که محصول نهایی با فیلمنامه‌ای که برایش مجوز صادر شده تفاوت اساسی دارد. همین مسائل باعث شد که این دو فیلم توقیف شوند. در موج ایجاد شده توسط مدیران ارشاد در سال گذشته درباره تعیین‌تکلیف فیلم‌های توقیفی، تعدادی از فیلم‌های توقیف شده به نمایش درآمدند. فیلم درمیشیان پس از اصلاحات و البته لابی‌ها و پیگیری‌های آقای فیلمساز غیروابسته با نمایندگان مجلس و... به نمایش درآمد. ولی فیلم امیریوسفی هنوز به اکران درنیامده است. این دو فیلمساز که در اول صف منتقدان سینمایی حاکمیت بوده و همواره خود را مستقل معرفی کرده‌اند، طبق گزارش‌های منتشر شده مجموعاً از فارابی و مؤسسه رسانه‌های تصویری بیش از دو میلیارد تومان کمک دریافت کرده‌اند! با این اوصاف وقتی جملات این دو کارگردان را در کنار آمار رسمی منتشر شده قرار می‌دهیم، به نتیجه نامطلوبی خواهیم رسید. این همه تناقض در گفتار و رفتار؟ این همه تفاوت در عیان و نهان؟ لابد وقتی درمیشیان خود را غیروابسته و کسی که از جیب مردم فیلم نمی‌سازد معرفی می‌کرده، پول‌هایی را که از ارشاد دریافت کرده بوده فراموش کرده است! شایسته است این دو فیلمساز گرامی و البته برخی سینماگران معترض همیشگی که نامشان در این گزارش‌هاست، در صفحه شخصی‌شان در فضای مجازی چند جمله‌ای توضیح بدهند. سینماگرانی که درباره سیاست، اقتصاد، امنیت و... اظهارنظر می‌کنند و از همه شاکی هستند اما گویا وقت شفافیت خودشان که برسد علاقه‌ای به پاسخگویی ندارند!
سینمایی‌با اقتصاددولتی
از سال‌ها پیش بحث سینمای دولتی و خصوصی بارها مطرح شده است. چالشی جدی در مقابل سینمای ایران که منتقدان قابل توجهی دارد. برخی معتقدند سینمای امروز از لحظه صدور مجوز، ساخت، بودجه، اکران، نظارت و... دولتی است و همین باعث عدم استقلال سینما می‌شود. درمقابل عده‌ای مهم‌ترین بخش حضور دولت در سینما را در مباحث بودجه‌ای می‌دانند. اما بهترین شکل ممکن چیست؟ چه فرمولی لازم است که در عین استقلال سینما، نظارت دولتی هم در مسائل کلان وجود داشته باشد؟ ماحصل شرایط موجود سینمایی با مدیریتی التقاطی است.
بخش عمده بودجه فیلم‌های سینمای ایران توسط دولت تأمین می‌شود اما در مقابل برخی از فیلمسازان، مدعی مستقل بودن هستند. پس چه زمانی قرار است این شرایط تغییر کند؟ امروز هم حکومت پول سینما را می‌دهد و هم متلکش را می‌شنود. چه زمانی قرار است دولت از حضور بیجا در سینما عقب بکشد و درکنار نظارت، حمایتش را صرفاً محدود به زمان اکران بکند؟ به این شکل لااقل نه نسل فیلمسازانی که با رویه‌ای ریاکارانه فیلم‌شان را با پول حکومت می‌سازند و پز اپوزیسیون می‌گیرند پیدا می‌شود و نه فیلم‌هایی ساخته می‌شود که بعضاً در مقابل سیاست‌های نظام‌ا‌ند و حتی برخی از آنها هرگز به نمایش درنمی‌آیند! اگر این اتفاق رخ بدهد غنای واقعی سینما و سینماگران مشخص می‌شود و دیگر حواشی باعث فروش یک فیلم نخواهد شد و تنها کیفیت آثار تأثیرگذار خواهد بود.
