وزرای خارجه و دارایی بریتانیا، فرانسه و آلمان به همتایان امریکایی خود نامه نوشته و خواستار آن شدهاند كه شرکتهای اروپایی که پس از اجرای برجام در ایران سرمایهگذاری کردهاند، از تحریمهای امریکا مستثنی شوند، اما در واشنگتن دونالد ترامپ با دفاع از تصمیم خروج از برجام مدعی شده كه خروج از برجام، رفتار ایرانیها را تغییر داده و دولت ایران اکنون«کمتر در منطقه تحرک دارد! در تهران، شمارش معكوس برای خروج از برجام شروع شده، رئیس سازمان انرژی اتمی از آماده شدن زیرساختهای لازم برای غنیسازی با ظرفیت یك میلیون سو در نطنز خبر داده است.
«رضا نجفی» نماینده ایران در آژانس بینالمللی انرژی اتمی روز پنجشنبه در نشست فصلی شورای حکام آژانس در وین، زنگهای هشدار را به صدا در آورد و با لحنی هشدارآمیز یك بار دیگر تأكید كرد كه فرصت اروپا برای تصمیمگیری و ارائه تضمینهای عملی به ایران، نامحدود نیست: «چند هفته، یعنی چند هفته، نه چند ماه. »نجفی گفته در حالی که امریکا از توافق هستهای خارج شده، «کسی نباید انتظار داشته باشد ایران اقدامات داوطلبانه بیشتری انجام دهد.» جمله اخیر نجفی، واكنش به گزارش فصلی جدید آژانس است كه هرچند برای یازدهمین بار پایبندی کامل ایران به برجام را تأیید کرده ولی از ایران خواسته كه روند ارائه دسترسی به بازرسان را تسریع كند. پیش از نجفی، علی اكبر صالحی گفته بود كه در سازمان انرژی اتمی دستها روی ماشه قرار گرفته تا در صورتی كه «برجام به هم بریزد»، ایران فعالیتهای اتمی خود را از سر بگیرد:« سازمان انرژی اتمی خود را به مثابه یك ارتش علمی تلقی میكند كه همواره انگشتش روی ماشه است تا وقتی مسئولان ارشد نظام دستور بدهند كار را شروع كند. »صالحی گفته كه ایران زیرساختهای لازم را برای یک میلیون سو غنیسازی اورانیوم در نطنز تقریباً آماده كرده و اگر لازم باشد، میتواند ظرف 10 ماه به ظرفیت 190 هزا سو غنیسازی برسد. رئیس سازمان انرژی اتمی هرچند تأكید كرده كه همه فعالیتهای ایران فعلاً در چارچوب برجام انجام خواهد شد، ولی هشدار داده:« امیدواریم روزی نرسد که به دلیل به هم ریختن برجام بخواهیم تولید انبوه سانتریفیوژها را داشته باشیم.»
ماكرون: ایران را وادار به خروج نكنید
هشدارهای پی در پی مقامهای ایرانی در شرایطی ابراز میشود كه اروپاییان تلاشهای خود را برای حفظ برجام تشدید كردهاند، تلاشهایی كه البته مقامهای ایرانی خوشبینی چندانی به كارایی آنها ندارند. روز پنجشنبه تهران شاهد برگزاری نشست کارشناسی کمیسیون مشترک برجام متشكل از نمایندگان پنج كشور حاضر در برجام به جز امریکا بود تا ضمن بررسی تبعات خروج امریکا از توافق هستهای، راهحلهای عملی برای تأمین مطالبات جمهوری اسلامی ایران و مقابله با تبعات بازگشت تحریمهای غیرقانونی امریکا بررسی شود. همزمان با برگزاری این نشست در تهران، دونالد ترامپ، رئیسجمهور امریکا در اظهارنظری كه آشكارا تحریكآمیز به نظر میرسد در ملاقات با نخستوزیر ژاپن گفته تصمیم او برای خروج از برجام باعث تغییر رفتار ایران در خاورمیانه شده است. ترامپ گفته كه «ایران و رهبرانش ظرف سه ماه گذشته بسیار عوض شدهاند» و ابراز امیدواری كرده كه در آینده نزدیک ایران هم مانند کرهشمالی برای توافق جدیدی موافقت کند. بیبیسی گزارش كرد كه سخنان ترامپ خیلی زود با واکنش ناظران در رسانههای امریکا روبهرو شد که با اشاره به دستور رهبران ایران برای آمادهسازی زیرساختهای غنیسازی اورانیوم، از ادعای او ترامپ برای «تغییر محسوس رفتار ایران در سه ماه گذشته» ابراز شگفتی کردند. امانوئل ماكرون رئیسجمهور فرانسه هم خطاب به ترامپ گفت:« از نگاه داشتن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) توسط دیگر اعضا جلوگیری نکنید و ایران را وادار به خروج از این توافق نکنید. این بهترین گزینهای است که در حال حاضر در اختیار داریم.»کمیسیون اروپا به عنوان بازوی اجرایی اتحادیه اروپا، در تازهترین تلاشهای خود برای حفظ برجام، روز چهارشنبه قانون مسدودسازی تحریمهای امریکا را به روزرسانی کرد تا دامنه آن شامل تحریمهای ثانویه امریکا علیه ایران نیز بشود. در بیانیه كمیسیون اروپایی آمده است: « هدف از مصوبه امروز، محافظت از منافع شرکتهای سرمایهگذار در ایران و نشان دادن تعهد اتحادیه اروپا به حفظ برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است.» وزرای خارجه و دارایی بریتانیا، فرانسه و آلمان نیز در نامهای به همتایان امریکایی خود بر تعهد کشورهایشان در زمینه حفظ توافق هستهای با ایران تأکید و خواستار مستثنی شدن شرکتهای اروپایی فعال در بخشهای مهم داروسازی، بهداشت و درمان، انرژی، خودرو، هواپیمایی غیرنظامی، زیرساخت و بانکداری از تحریمهای امریکا علیه ایران شدهاند. در این نامه که در تاریخ چهارم ماه ژوئن (دوشنبه) به امضای وزرای خارجه و دارایی سه کشور اروپایی رسیده، بار دیگر تأکید شده که خروج ایران از توافق هستهای میتواند منطقه خاورمیانه را دستخوش ناامنی بیشتری کند و از این منظر موجب تحمیل هزینههای امنیتی بالایی خواهد شد. با وجود این، خوشبینی چندانی درباره اثرگذاری چارچوبهای حمایتی اروپا وجود ندارد. گروه لابی قطعهسازان خودرو فرانسه، FIEV، سفر ماه جولای خود به ایران را لغو كرده و جک کوئس مائوگ،رئیس FIEVگفت: این سفر کنسل شده است و در عوض آن قرار است نمایندگان ایران به فرانسه بیایند تا بتوانیم در مورد رویدادهای حاضر واکنش درستی اتخاذ کنیم. پیشتر، شرکت سازنده پژو، پیاسای نیز اعلام کرده بود که تعلیق فعالیتهای تجاری مشترک خود در ایران را آغاز کرده است تا از تحریمهایی که پس از خروج امریکا از توافق هستهای علیه ایران اعمال شده است، مصون بماند. دولت ترامپ همچنین در تازهترین اقدام خود، شرکت چینی ZTE را به دلیل دور زدن تحریمهای ایران و کرهشمالی وادار به پرداخت یک میلیارد دلار جریمه نمود. این شركت، علاوه بر پرداخت این جریمه،بایستی کل کادر مدیریتی خود را ظرف ۳۰ روز تغییر دهد.
نامه ظریف
وزیر خارجه ایران در نامه به همتایان خود در پی خروج ترامپ از برجام نوشت: نباید به امریکا اجازه داد که از خروج غیرقانونی خود از برجام سود ببرد. این کشور نمیتواند دیگر کشورها را تهدید یا وادار به نقض قطعنامه شورای امنیت کند.
محمدجواد ظریف در توئیتر خود درباره این نامه نوشت: «نامه من به وزرای امور خارجه جهان پیرامون اقداماتی که باید در برابر خروج غیرقانونی امریکا از برجام انجام شود. زورگویی اقتصادی رو به افزایشِ امریکا، ضرورت اقدام نه تنها برای حفظ برجام بلکه برای حراست از چندجانبهگرایی و حاکمیت قانون را نشان میدهد.»
ظریف گفته كه این نامه را به منظور مطلع ساختن همتایان خود از آخرین تحولات مرتبط با برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و رویکرد همواره آشوبگر، غیرقانونی و تحریککننده دولت امریکا برای از بین بردن این دستاورد چشمگیر دیپلماتیک، برای شما مینویسد. او با اشاره به سخنرانی مایك پمپئو وزیر خارجه امریکا علیه ایران نوشته است :«من مطمئن هستم دولت محترم شما کاملاً از دروغ بودن اتهامات علیه کشور من و غیرقانونی بودن درخواستهای وزیر خارجه امریکا آگاه است. ظریف می نویسد :«خروج ایالات متحده از برجام نقطه اوج تلاشهای طولانی مدت امریکا در نقض و از بین بردن برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد بود؛... این خروج نامشروع و خسارتبار امریکا از برجام و به خصوص تاکتیکهای قلدر مآبانهای که امریکا از آنها استفاده میکند تا مابقی دنیا را با خود همراه کند، به شدت اصل وفای به عهد را به سخره گرفته، حکومت قانون در سطح بینالمللی را بیاعتبار کرده، اهداف و اصول منشور ملل متحد را زیر سؤال برده و نهادهای بینالمللی را به چالش کشیده است.»ظریف گفته كه اگر قرار باشد برجام ادامه یابد، اعضای باقی مانده در برجام و سایر شرکای تجاری باید اطمینان دهند خسارت ایران(ناشی از خروج امریکا از برجام) بیقید و شرط از طریق اقدامات ملی، منطقهای و جهانی جبران میشود. او هشدار داده است:« من میخواهم تأکید کنم که نباید به ایالات متحده اجازه داد که از خروج غیرقانونی خود از برجام سود ببرد. »