مرز شلمچه از جمله مرزهای شرقی کشور به شمار میآید که نقش بسیار مهمی در رفت و آمد اتباع دو کشور و جابجایی بار بر عهده دارد. علاوه بر اینکه عراق یکی از بازارهای مهم صادرات غیر نفتی ایران است، رفت و آمد زائران حسینی هم در طول سال و به خصوص در مناسبتها و اربعین موجب شده تا نیاز شلمچه به داشتن خطوط ریلی و اتصال آن به بصره و کشور عراق بیش از پیش احساس شود. موضوعی که طی چند سال اخیر حرفها و قولهای زیادی در مورد آن شنیده بودیم تا اینکه روز گذشته سعید رسولی عضو هیئت مدیره راه آهن جمهوری اسلامی ایران از آغاز عملیات اجرایی راه آهن شلمچه به بصره در سال جاری خبری داد.
کشور ایران با دارا بودن طولانیترین خط مرزی با عراق در مقایسه با دیگر کشورهای همجوار، قرابتهای مذهبی و همگرایی سلایق دو ملت و اشتراکات فرهنگی، دارای مزیتهایی است که به اعتقاد کارشناسان، میتواند در توسعه روابط ایران با همسایه غربی خود مورد استفاده قرار گیرد. این قرابت فرهنگی دو کشور سبب شده است تا در سالیان پس از جنگ تحمیلی، مبادلات کالا و حجم تردد بین دو کشور سال به سال افزایش یابد.
در میان مرزهای شرقی ایران، شلمچه به خاطر موقعیت استراتژیکی خود از اهمیت خاصی برخوردار است که در صورت تقویت آن، میتواند در ابعاد مختلف پاسخگوی نیازهای کشور باشد.
در حال حاضر دو محور ریلی برای اتصال به خطوط ریلی عراق در دست احداث است. محور اول با عنوان راهآهن غرب شناخته میشود، این مسیر ریلی پس از رسیدن به مرز خسروی، از طریق خانقین به شبکه ریلی عراق متصل میشود.
محور دوم که در جنوب غربی کشور واقع شده است، محور شلمچه ـ. بصره نام دارد؛ این محور که شاخه غربی محور ریلی جنوب است، از اهواز به سمت مرز شلمچه منشعب شده است، برای اتصال این محور به استان بصره در خاک عراق، تنها نیاز به احداث یک پل بر روی اروند (مرز مشترک) و ۳۲ کیلومتر خط آهن در خاک عراق است؛ در حال حاضر محور ریلی از بصره تا کربلا فعال بوده، به نحوی که در اربعین سال گذشته، زائران ایرانی عتبات پس از رسیدن به مرز شلمچه از قطار پیاده شده و این مسیر ۳۲ کیلومتری تا راهآهن بصره را با اتوبوس پیموده و در نهایت، مجدداً مسیر را با قطار تا کربلا پیمودند.
صرفه جویی در مصرف ۱۰۰ میلیون لیتر سوخت
وجود اماکن متبرکه زیارتی در عراق سبب شده است تا زائران زیادی از ایران به این کشور سفر کنند، همچنان که مسافران زیادی در طول سال از عراق به منظور زیارت حضرت ثامنالحجج (ع) و سیاحت، به ایران سفر میکنند.
سال گذشته تعداد یک میلیون و ۳۰۰ هزار عراقی به ایران سفر کردند، همچنین طبق اعلام سرکنسول ایران در کربلا، بیش از ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار ایرانی زائر عتبات عالیات بودند.
به عبارت دیگر، جمع مسافران ایرانی و عراقی به ۵ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر رسیده است که از این تعداد ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار تردد از مرزهای جنوبی کشور یعنی شلمچه و چذابه صورت گرفته است. هرچند این آمار نسبت به سالهای قبلتر با رشد ۴۰ درصدی همراه بوده است. اما نشان میدهد اگر رفت و آمد از این مرزها تسهیل شده و سرعت بگیرد، علاوه بر افزایش رفت و آمدها و جابجایی بار، شکوفایی منطقه را نیز به همراه خواهد داشت.
حجم بالای تبادلات کالا و مسافر از مرز شلمچه و چذابه به خوبی نشان میدهد که نیاز به زیرساختهای لازم جهت تسهیل امور حمل و نقل در این مرزها احساس میشود. در حال حاضر تمام تبادلات بهصورت جادهای یا هوایی صورت میگیرد، از این رو اتخاذ راهبردی اساسی برای حملونقل بین ایران و عراق جهت توسعه ارتباطات گردشگری و تجاری از اهمیت ویژهای برخوردار است.
بر همین اساس اهتمام به اتصال ریلی ایران به عراق با در نظر گرفتن مزیتهای ذاتی حملونقل ریلی نسبت به جادهای از جمله اقدامات اولویتدار در توسعه زیرساخت حمل و نقلی بین دو کشور است.
طبق بررسی کارشناسان، صرفهجویی ۳۰ سیسی در مصرف سوخت به ازای جابجایی هر تن - کیلومتر کالا توسط قطار نسبت به حمل جادهای حاکی از آن است که با انتقال نیمی از این حجم بار صادراتی بر روی ریل میتوان سالانه حدود ۱۰۰ میلیون لیتر در مصرف سوخت صرفهجویی کرد.
علاوه بر صرفهجویی در مصرف سوخت میتوان حجم زیادی از بار ترافیکی جادهها در محورهای مواصلاتی غربی و جنوب غربی کشور به عراق کاست، زیرا بار حمل شده توسط یک قطار معادل ۶۰ تریلی است و همین امر سبب کاهش تصادفات و هزینههای پنهان ناشی از آن خواهد شد.
تسهیل در رفت و آمد زائران دو کشور
در همین رابطه یکی از اعضای هیئت مدیره راه آهن جمهوری اسلامی با بیان اینکه یکی از مزیتهای استان خوزستان نسبت به سایر استانهای کشور، وجود دو اداره کل راه آهن در این استان است، گفت: «راه آهن جمهوری اسلامی ایران به خوزستان توجه ویژهای دارد زیرا خوزستان دارای اهمیت بسیاری در بحث جابجایی بار و مسافر برای راه آهن کشور است.»
سعید رسولی با اشاره به تکمیل خطوط ریلی در این استان و اتصال راه آهن شلمچه به بصره، اجرای این پروژه را خدمتی دیگر از راه آهن ایران به مردم خوزستان و اقتصاد ملی کشور عنوان کرد و ادامه داد: «انشاالله با اجرای طرح مهم اتصال ریلی شلمچه به بصره که عملیات اجرایی آن در سالجاری آغاز خواهد شد، عملاً کریدور ترانزیتی عراق به بندر امام خمینی (ره) شکل خواهد گرفت.»
این مسئول با بیان اینکه این پروژه یکی از مهمترین زیرساختهای صنعتی است که میتواند نقش بسیار مهم و استراتژیکی را در توسعه صنعتی منطقه آزاد اروند ایفا کند، گفت: «با اجرای این پروژه همچنین امکان سفر زائران ایرانی به عتبات عالیات و زائران عراقی به شهرهای مقدس قم و مشهد و همچنین امکان سفر گردشگران به وسیله قطار فراهم خواهد شد.»
در حال حاضر بزرگترین گلوگاه توسعه ارتباطی با عراق در زمینه حمل کالا و مسافر موضوع حملونقل است. ظرفیتی که در شلمچه با احداث فقط یک پل و ۳۲ کیلومتر خط آهن با هزینه بسیار پایین امکانپذیر است، نباید اینهمه سال مسافران و تجار را به زحمت انداخته و به نمادی برای خلف وعدههای مسئولان تبدیل میشد.
به هرحال علاوه بر مزایای اقتصادی موجود در صادرات کالا به عراق که رونق اقتصادی و اشتغال را برای کشور به ارمغان خواهد آورد، تسهیل زیارت خیل مشتاقان اباعبدالله و سایر معصومین که سال به سال هم بر حجم آنها افزوده میشود، موجب شد تا بعد از سالها، یکی از مهمترین پروژههای ریلی ایران در اولویت مسئولان قرار بگیرد.