بالاخره رئیسجمهور آمریکا، در یک اقدام غیرقانونی و به عبارتی خودسرانه، چند روز زودتر از موعد مقرر یعنی 22 اردیبهشت (12 می) فرمان اجرایی خروج از برجام را امضا کرد. عدم پایبندی ترامپ به تعهداتش واکنشهای متعددی را از سوی مقامات کشورهای مختلف، سیاستمداران و اقتصاددانان و اقشار مختلف مردم به همراه داشت. نخستین واکنش به اقدام آمریکا از سوی رئیسجمهور نشان داده شد و حسن روحانی با اظهار خوشحالی از حذف یک مزاحم از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را یک اتفاق خوشایند عنوان کرد و برجام بدون آمریکا را دستاورد خروج ترامپ از این تعهدنامه دانست. پس از اعلام خروج آمریکا از برجام رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز به مردم و رهبران ایران این پیام را داد که اجازه ندهید هیچکس توافق هستهای را از بین ببرد، چراکه این توافق از بزرگترین دستاوردهای دیپلماسی بوده و ما آن را با هم ساختهایم. وی تاکید کرد که اتحادیه اروپا مکررا اعلام کرده است که برداشتن تحریمها نتایج مثبتی روی روابط تجاری ایران و اتحادیه اروپا و همچنین اقتصاد مردم ایران داشته است. ما همچنان متعهد هستیم این وضعیت ادامه پیدا کند.
علاوهبر موگرینی، رئیسجمهور فرانسه نیز از تصمیم آمریکا برای خروج از برجام اظهار تاسف و با انتشار پیامی اعلام کرد انگلیس، فرانسه و آلمان از تصمیم آمریکا برای خروج از برنامه جامع اقدام مشترک متاسف هستند. اما حالا سوال این است که آیا خروج ترامپ از برجام اثری هم بر اقتصاد ایران خواهد داشت. برخی کارشناسان اقتصادی مانند احمد توکلی نماینده سابق مجلس معتقد است به هیچوجه خروج آمریکا از برجام اثری بر اقتصاد ایران نخواهد داشت، چراکه او از روز آغاز برجام، ممانعتها و سختگیریهایش علیه اقتصاد ایران را ادامه داد و هیچ گشایشی برای ایران انجام نداده که حالا رفتنش هم تاثیرگذار باشد!
تصمیم ترامپ تاثیری بر اقتصاد ایران ندارد
فتحا... تاری، اقتصاددان و استاد دانشگاه علامه تبعات ناشی از تصمیم آمریکا برای خروج از برجام در اقتصاد ایران را مشروط به تصمیم دیگر کشورهای عضو 1+5 دانست و گفت: «تصمیم ترامپ برای خروج از برجام تاثیر چندانی بر اقتصاد ایران ندارد، چراکه پیش از این نیز آمریکا، تحریمهای ناعادلانهای را علیه ایران اعمال کرده بود.» به گفته وی در این زمان اندک، نمیتوان اتفاقات احتمالی را پیشبینی کرد بلکه باید منتظر تصمیم پنج کشور دیگر امضاکننده برجام بود.
با وجود این دولت باید برای جلوگیری از بروز بحرانهای اقتصادی آمادگی کامل داشته باشد. تاری با اشاره به التهابات بازار ارز که در مدت اخیر موجب نوسانات قیمت ارز شد، افزود: «در شرایط کنونی، جلوگیری از ایجاد التهاب دوباره در بازار ارز بستگی به مدیریت بانک مرکزی و تصمیمات کارشناسی شده دولت دارد. به عبارت دیگر اگر بانک مرکزی مدیریت درستی در بازار ارز داشته باشد و دولت نیز با حمایت از تولید، وابستگی کشور را به واردات کاهش دهد، بیتردید آثار سوء تحریمها کمتر میشود.» وی افزود: «در مجموع خروج آمریکا از برجام خیلی نمیتواند در شرایط کنونی در اقتصاد ایران اثرگذار باشد.»
ضرورت مدیریت هوشمندانه دولت
عضو هیاتعلمی پژوهشگاه اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس تهران در تحلیل اقدام ترامپ در خروج از برجام گفت: «این موضوع را از چند بعد میتوان تحلیل کرد؛ نخست اینکه با این اقدام آمریکا، بخشی از تحریمهای یکجانبه آمریکا علیه ایران افزایش مییابد و این تحریمها، هزینههایی را بر اقتصاد ایران تحمیل میکند. اما از سوی دیگر، ایران میتواند مطالباتی را از کشورهای دیگر امضاکننده این توافقنامه داشته باشد. به عبارت دیگر در شرایطی که برجام با 6 کشور به امضا رسید و اکنون یکی از این 6 کشور از توافقنامه خارج شده است، ایران میتواند با اتکا به عدم پایبندی آمریکا به تعهداتش، هزینههای تحمیلی تحریم را در قالب مطالباتی از اروپا بخواهد.»
به گفته مرتضی عزتی، در صورتی که دولت با رایزنی و سیاستگذاری درست در مواجهه به اقدام ترامپ عمل کند، حتی میتواند منافعی را به سود خود کسب کند. چراکه در شرایط کنونی اجماع بینالمللی در مورد ایران وجود ندارد و سرنوشت اقتصاد ایران تنها به مدیریت دولت بستگی دارد.
وی معتقد است در صورتی که دولت بتواند آمریکا و دلار را از اقتصاد ایران حذف کند، بیتردید آمریکا هزینههای اقتصادی زیادی را متحمل میشود. بنابراین دولت در وهله نخست باید تمام توان خود را بر مدیریت هوشمندانه متمرکز کند.
تعامل اقتصادی، هدف اصلی برجام است
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران و عضو کمیسیون بازرگانی اتاق شیراز نیز با اشاره به صحبتهای رئیسجمهور در پاسخ به اقدام ترامپ گفت: «رئیسجمهور در پاسخ به خروج ترامپ از برجام، هدف از برجام را تعامل با جهان دانست. بنابراین اگر قصد اتحادیه اروپا از باقی ماندن در برجام، تعامل باشد، بیتردید بخشی از فشارهای اقتصادی کشور شکسته میشود، اما اگر فشارهای وارده از سوی آمریکا جنبه عام داشته باشند و کشورهای اروپایی را مجبور به حمایت از تحریمها علیه ایران کند، میتواند اقتصاد ایران را در طولانی مدت با آسیبهای جدی مواجه کند.»
یوسفصلاحالدین ایزدفر افزود: «البته در یکی دو ماه آینده اتفاق محسوسی در اقتصاد کشور رخ نخواهد داد مشروط بر اینکه دولت از صنعت و تولید کشور حمایت کند. در غیر این صورت و با خروج اتحادیه اروپا از برجام، به تدریج سرمایهگذاریهای خارجی نیز در ایران کاهش مییابد. علاوهبر اینکه بسیاری از سرمایهگذارانی که پیش از این در ایران سرمایهگذاری کرده بودند، آرام آرام سرمایههای خود را از کشور خارج میکنند و در نتیجه اقتصاد ایران آسیبپذیر میشود. «وی معتقد است که ارائه راهکارهای درست و منطقی از سوی دولت میتواند مانع هر گونه آسیبدیدگی اقتصاد کشور باشد هرچند پیش از این، راهکار دولت در ماجرای افزایش نرخ ارز راهکار درستی نبود. با این وجود محور مدیریت دولت باید بر اقتصاد بازار استوار باشد، نه اقتصاد بسته دولتی.
اتفاق خاصی رخ نداده است
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران و عضو کمیسیون بازرگانی اتاق ساری تاکید کرد: «اگرچه آمریکا عضو تاثیرگذاری در 1+5 است، اما از منظر فعالان اقتصادی و اعضای اتاق بازرگانی، با خروج ترامپ از برجام اتفاق خاصی رخ نداده است. علاوهبر اینکه در حال حاضر کشورهای دیگر اروپایی نیز از شرایط به وجود آمده رضایت ندارند.»
به گفته مجید فانی، با وجود اینکه دولت خروج آمریکا از برجام را پیشبینی کرده بود، برای جلوگیری از اتفاقات بد در اقتصاد کشور باید برنامهریزی دقیقی ارائه کند چراکه تجربه نشان میدهد در بحرانهای اقتصادی، بیشترین آسیب به اقشار کمدرآمد جامعه وارد میشود و تبعات جبرانناپذیر اجتماعی و اقتصادی فراوانی به همراه دارد.»
وی افزود: «بیشک، شرایط پیشآمده، در کوتاهمدت تاثیر سوئی بر اقتصاد ایران نخواهد داشت، اما در بلندمدت دولت باید برنامههای جایگزینی ارائه دهد.»
رفتن آمریکا برای ایران مثبت است
دکتر بیژن عبدی اقتصاددان نیز درخصوص تبعات و پیامدهای خروج آمریکا از برجام گفت: «سوال من این است که برجام برای ایران چه نفعی داشته است که حالا ما ناراحت لغو یا خروج آمریکا از آن باشیم؟ برجام برای ایران جزء ضرر نفعی نداشته است. مطمئن باشید با خروج آمریکا از برجام هیچ اتفاق بدی برای اقتصاد ایران نخواهد افتاد.»
عبدی گفت: «قرار بود با برجام یکسری اتفاقات سرنوشتساز برای ایران رقم بخورد. اما متاسفانه هیچاتفاق مثبتی نیفتاد و حتی غیرمستقیم هم در تحریم هستیم.»
وی افزود: «حالا آمریکا از برجام خارج شده؛ چه تفاوتی میکند او در برجام باشد یا نباشد؟»
این اقتصاددان با تاکید بر اینکه برجام تاکنون هیچمنفعت اقتصادی برای ما نداشته است، تصریح کرد: «برجام هیچاتفاق مثبتی برای ما نداشته است.»
خروج آمریکا از برجام در بلندمدت برای اقتصاد ایران مثبت است
دکتر علیاکبر مهرابی، فارغالتحصیل اقتصاد توسعه از دانشگاه مون پولیه فرانسه درخصوص تبعات لغو برجام اظهار کرد: «این را که خروج آمریکا از برجام چه تبعاتی دارد، نمیدانم و باید مورد بررسی قرار داد، اما این اتفاق یک پیامد دارد و آن این است که ما بیشتر به خودمان تکیه کنیم.»
وی اذعان کرد اتفاقا لغو برجام برای ایران یک اتفاق مثبت است. مهرابی اضافه کرد: «با لغو برجام فاجعهای صورت نمیگیرد.» این اقتصاددان با بیان اینکه برجام باعث بیآبرویی آمریکا شده است، گفت آمریکا یک کشور زورگو بود که الان همین مساله به لطف برجام به همه دنیا ثابت شد. حتی اروپاییها هم که دنبالهرو آمریکا هستند از آمریکا دلخوری دارند.
وی بیان کرد: «اقتصاد دنیا مشکلات زیادی دارد که با لغو برجام اوضاع اقتصادی دنیا بدترهم خواهد شد. وقتی رابطه صنعتی و تجاری ایران را از دست دهند در همه جای دنیا تاثیر خواهد گذاشت.»این اقتصاددان گفت: «خروج آمریکا از برجام شاید در دوره کوتاهمدت باعث یک دوران سختی در ایران شود، اما این دوره هم مثل بقیه دورهها تمام میشود.»
نیازی به کالاهای آمریکایی نداریم
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران و عضو کمیسیون بازرگانی اتاق اهواز گفت: «اقدام آمریکا برای اقتصاد ایران تازگی ندارد و اقدام ترامپ بیشتر جنبه سیاسی و تبلیغاتی دارد، چراکه پیش از این نیز آمریکا تحریمهای متعددی را علیه ایران اعمال کرده بود.» کاظم مهاوی معتقد است بسته شدن سوییفت بانکها بزرگترین ضربهای بود که آمریکا به اقتصاد ایران وارد کرد، با این وجود توانستیم تحریمها را دور زده و معاملات خود را با کشورهای دیگر به سرانجام برسانیم.
وی تاکید کرد: «در شرایط کنونی، نگاه دولت باید تنها به داخل کشور و سمت مردم باشد. ما به کالاهای آمریکایی نیازی نداریم. توان تولیدی کشور ما به قدری است که تمام نیاز داخل را به خوبی تامین میکند بنابراین در صورت حمایت دولت از تولیدکنندگان، اعمال یا عدم اعمال تحریم، تاثیر قابل توجهی بر اقتصاد کشور نخواهد گذاشت.»
منبع: روزنامه فرهیختگان