هيئتوزيران در جلسه روز چهارشنبه 29فروردين، تمامي وزارتخانهها، سازمانها و شركتهاي دولتي را مؤظف كردند، ارز يورو را به عنوان ارز مبناي گزارشگري و انتشار آمار، اطلاعات و دادههاي مالي خود مورد استفاده قرار دهند و بانك مركزي مؤظف شد، از تاريخ ابلاغ اين مصوبه، نرخ برابري ريال در مقابل يورو را به صورت مستمر اعلام و مديريت كنند.
اما چرا اين اقدام صورت گرفت و اين اقدام چه تأثيري بر فضاي اقتصادي كشور دارد؟
گفته ميشود، از آنجايي كه درآمدهاي ارزي ناشي از صادرات كالاها، خدمات و نيز ارز موردنياز براي واردات، به ارزهاي مختلف است و دلار امريكا نقش مهمي در آن ندارد، ارز مبناي گزارشگري اقتصاد، بايد ارزي باشد كه عمده مبادلات خارجي با آن صورت گرفته و سهم قابلملاحظهاي در ذخاير ارزي كشور داشته باشد. در سالهاي اخير به واسطه وجود تحريمهاي دلاري، ارز «دلار» هر دو كاركرد خود را براساس تعريف بالا از دست دادهاند، اين ارز در حال حاضر نه قابليت انتقال و استفاده در مبادلات بينالمللي شبكه بانكي كشور را داشته و نه جايگاه ويژهاي را در سبد ذخاير ارزي بانك مركزي به خود اختصاص داده است.
كاهش ارزش دلار نسبت به يورو
البته براي اين تغيير دلايل ديگري نيز آورده ميشود، مديركل سياستها و مقررات ارزي بانك مركزي چندي پيش گفته بود: دليل اصلي افزايش نرخ يورو تقويت اين ارز در قبال دلار در بازارهاي جهاني در سه ماهه نخست سال جاري ميلادي بوده است. اما سابقه طرح اين موضوع به بهمن سال95 از سوي سيف باز ميگردد كه در آن زمان اين اقدام را منطقي دانسته بود.
وي گفته بود، از آنجا كه درآمد ارزي كشور به دليل تحريمهاي دلاري با ارزيهاي ديگر از جمله يورو انجام ميشود، بايد ارزي را مبناي گزارشدهي قرار داد كه ثبات بيشتري داشته و در تجارت خارجي ما پركاربردتر باشد.
سيف با حضور در مجلس نيز چندي پيش گفته بود: امروز دلار نقشي در تجارت خارجي ما ندارد و در حال حذف شدن است و يورو در آينده به ارز گزارشگري ايران در آينده تبديل ميشود اما اينكه اجراي اين طرح چه تأثيري دارد، سؤالي است كه كارشناسان به آن جواب دادهاند.
سيف، رئيس كل بانك مركزي آثار مثبتي را در زمينههاي مختلف مشاهده كرد، البته گفته كه نظر قطعي در اينباره خيلي زود است. در عين حال سيف معتقد است، اين اقدام باعث مجهزشدن كشور و حاكميت بر در بازار اقتصادي كشور و جلوگيري از ضربهپذير بودن اقتصاد ايران ميشود و با توجه به توطئههايي كه ممكن است در مورد نظام شكل بگيرد، اين امكان ايجادشده كه ديگر التهابآفريني و فضاسازي با استحكام لازم در بخش مالي كشور وجود نداشته باشد و نميتوان حركاتي كه باعث دلهره و نگراني ميشود را در كشور ايجاد كرد. همچنين برخي از كارشناسان نيز با نگاه اقتصاد سياسي در حوزه بينالملل اين اقدام را نه تنها در محاسبات داخلي مؤثر ميدانند، بلكه بر آثار رواني آن در كاهش قدرت دلار به عنوان ارز مرجع بيشتر معاملات جهاني تأكيد دارند.
كاهش توجه افكار عمومي به دلار
در همين حال معاون اسبق ارزي بانك مركزي با بيان اينكه در شرايط عدم معامله بينالمللي با دلار تعيين ارز مبناي يورو اقدامي منطقي بوده، گفت: اين اقدام دولت زمينهسازي خوبي براي زمينهسازي كمرنگكردن دلار در معاملات و تقاضاي داخلي است.
سيدكمال سيدعلي در گفتوگو با «فارس»، با بيان اينكه تغيير ارز گزارشگري به معناي تغيير ارز مبنا در بودجههاي سالانه و گزارشهاي دستگاههاي دولتي است، اظهار داشت: سالهاست كه معامله خارجي با ارز دلار انجام نميشود و در شرايطي كه تقاضايي به دلار وارد ايران نميشود و هيچ معاملهگري با ايران با دلار معامله نميكند، وجود ارز مبناي دلار منطقي نبوده است. وي افزود: فرهنگ معامله با دلار سالهاست كه با اقتصاد ايران عجين شده و حتي وقتي مسافر ايراني به اروپا برود، باز هم دلار ميگيرد. در حالي كه در اروپا يورو متداول است؛ حتي در كشورهايي مانند سوئيس كه با ارز فرانك معامله ميكند و يورو ارز مبنا نيست و با دلار معامله نميكند، باز هم برخي مسافران ايراني براي مسافرت ارز دلار ميخرند و در اروپا مجدداً به ديگر ارزها تبديل ميكنند.
سيدعلي در پاسخ به اين سؤال كه آيا با تغيير ارز مبنا و گزارشگري توجه اقتصاد و افكار عمومي به دلار كاهش مييابد، گفت: اغلب مردم بر تغييرات بهاي دلار تمركز دارند و اين اقدام دولت زمينهسازي خوبي براي كمرنگ كردن دلار در معاملات و تقاضاي داخلي است.
پول نفت را به يورو بدهند، خوب است
عضو هيئت نمايندگان اتاق بازرگاني تهران نيز در اينباره گفت: تصميم دولت در جايگزيني يورو به جاي دلار در تكاليف ارزي در صورتي كه پول نفت به يورو دريافت شود، مشكلي در روابط بينالمللي ايجاد نميكند. اسدالله عسگراولادي گفت: در حال حاضر فروش نفت توسط دلار انجام ميشود، بنابراين بايد برنامهريزي كرد تا پول نفت فروخته شده در روز برداشت، به صورت اتوماتيك از دلار به يورو تبديل شود، در غير اين صورت دچار گرفتاري خواهيم شد.
عضو هيئت نمايندگان اتاق بازرگاني تهران افزود: درآمد حاصل از فروش نفت براساس دلار تنظيم شده است، زيرا نرخ نفت اوپك برحسب دلار است، بنابراين اگر بتوان كاري كرد كه در روز برداشت پول حاصل از فروش نفت اتوماتيكوار به صورت يورو به حسابهايمان واريز شود و ذخايرمان يورو باشد، حوالههايي كه به مردم داده ميشود هم در قالب يورو باشد، اين تصميم دولت عملي خواهد شد و مشكلي پيش نميآيد.
وي افزود: همچنين از اين پس بايد از كشورهايي مثل هند و چين كه معاملات بزرگ تجاري با آنها انجام ميدهيم، بخواهيم كه معاملات برحسب يورو و ريال باشد.