معاون ظریف در پاسخ به درخواست اروپاییان برای مذاكره بر سر مسائل غیر برجامی گفته كه توافق هستهای را تبدیل به تجربه موفقی کنید، سپس ما درباره موضوعهای دیگر گفتوگو خواهیم کرد. این پاسخ عباس عراقچی واكنش به وضعیت برزخی است كه اروپا در مورد ایران در پیش گرفته است.
از پایتختهای اروپایی سیگنالهای متفاوتی درباره برجام و سایر چالشهای ایران با اروپا میرسد.عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران كه برای شركت در کنفرانس یورومانی به پاریس رفته، با آلیستر برت معاون وزیر امور خارجه انگلیس، مونتاین و دوریویر دبیرکل و مدیر سیاسی وزارت خارجه فرانسه و اوتین مشاور بینالملل کاخ الیزه ملاقات كرد. محور اصلی این ملاقاتها، توافق هستهای ایران و 1+5 بود كه دونالد ترامپ رئیس جمهور امریکا سه ماه دیگر درباره ماندن یا نماندن امریکا در آن تصمیمگیری خواهد كرد. آلیستر برت گفته كه انگلیس خواستار موفقیت برجام است ولی همزمان، با شرکای اروپایی خود نیز برای کاهش دغدغههای امریکا همکاری میکند. او در عین حال، خواستار این شده كه ایران از اقداماتی اجتناب كند که به گفته او امنیت منطقه را تهدید میکند. ظاهراً اروپاییان همزمان با حمایت از برجام، خواستار این هستند كه مسیر مذاكراتی جدیدی برای گفتوگو بر سر مسائل غیر برجامی بین ایران و غرب گشوده شود. اواخر ژانویه 2018 یك منبع دیپلماتیک انگلیسی گفته بود که بوریس جانسون وزیر خارجه انگليس در سفر به عمان، از سلطان قابوس پادشاه عمان برای قبول اصلاح برجام از سوی مقامات ایرانی درخواست كمك كرده بود، در حالی که مقامهای ایرانی به صراحت گفتهاند هیچگونه تغییری را در توافق هستهای نخواهند پذیرفت. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه كه تاكنون به صراحت از برجام حمایت كرده، دیروز نیز تأكید كرد:«ایران با اصلاح توافق هستهای (برجام) که زیر نظر سازمان ملل متحد تصویب شده و به مثابه یک قانون بینالمللی است، موافقت نخواهد کرد. توافق هستهای با ایران به شدت شکننده است و نباید برای اصلاح آن تلاش شود.» عباس عراقچی كه برای شركت در كنفرانس پاتریس به فرانسه سفر كرده، هرگونه گفتوگو بر سر مسائل غیر برجامی را منوط به موفقیت برجام كرده و گفته است:« حالا آنها از ایران میخواهند که درباره موضوعهای دیگر مذاکره کنیم. پاسخ ما روشن است. توافق هستهای را تبدیل به تجربه موفقی کنید، سپس ما درباره موضوعهای دیگر گفتوگو خواهیم کرد.»عراقچی، در حاشیه نشست یورومانی، ارتباط میان برجام و گسترش نفوذ ایران را در منطقه رد کرد. او با رد اتهامها درباره بیثباتکننده بودن عملکرد منطقهای ایران، امریکا، اسرائیل و عربستان را به تشدید تنشها در خاورمیانه متهم کرد.
تمایل به برجام همزمان با عدم قطعیت
رویترز با اشاره به موضع جدید عراقچی كه مذاكره بر سر مسائل غیر برجامی را منوط به موفقیت برجام كرد نوشته كه روشن نیست پیشنهاد عراقچی برای مذاکره درباره موضوعهای دیگر با اطلاع و تأیید مقامهای ارشد حکومت ایران است یا نه؟ واقعیت این است كه در تهران پیشبینی روشنی در این باره وجود ندارد كه موضع احتمالی اروپا در صورت خارج شدن امریکا از برجام چه خواهد بود. بخشی از تردیدها در تهران، به وضعیت برزخی اروپاییان برمیگردد. «جفری سلستین اوربین» مدیر روابط دوجانبه وزارت دارایی فرانسه که همزمان با عراقچی در کنفرانس پاریس حضور داشته، میگوید:«ما در عرصه بینالمللی در برزخ هستیم. هیچ کس نمیداند که چه اتفاقی خواهد افتاد. این عدم قطعیتی است که شرکتهای فرانسوی با آن مواجه هستند و البته مسئلهای است که اگر قصد دارید در ایران تجارت کنید باید مدنظر قرار دهید.» بنابر گزارش خبرگزاری «رویترز»، جفری سلستین اوربین با وجود این وضعیت برزخی گفته كه كشورش همچنان شرکتها را تشویق میکند که به تجارت در ایران ادامه دهند. طی روزهای اخیر، سیگنالهای مشابه دیگری هم از اروپا در حال مخابره شدن است. «دنیس چایبی» رئیس کارگروه ویژه ایران در سرویس اقدامات خارجی اتحادیه اروپا روز پنجشنبه گفته كه اگر امریکا از توافق هستهای سال 2015 با ایران خارج شود و تحریمهای فرامرزی خود را علیه ایران دوباره اعمال کند، اتحادیه اروپا نیز ممکن است قوانینی را اجرا کند که هدف آن، محافظت از شرکتهای اروپایی خواهد بود که با ایران همکاری میکنند. چایبی میگوید یکی از گزینههای محتمل اروپا احیای نظام موسوم به مقررات حمایتی سدکننده است که مجموعهای از مقررات ویژه اتحادیه اروپا به منظور حفاظت از منافع شرکتهای تجاری کشورهای عضو در برابر اقدامات خارجی است و از سال 1996 به کار گرفته میشود.
این مقام اروپایی كه او نیز در كنفرانس پاریس سخن میگفت، گفته است: «ما در حال بررسی چندین گزینه هستیم. این امر از آن نظر که ابزار حقوقی آن موجود است در زمینه اجرا چندان پیچیده نیست و نیازمند مباحثات داخلی فراوان نیز نیست.» وی افزود:«امکان احیا یا بازگشت این سازوکار وجود دارد اما این اقدام تنها پس از آن صورت خواهد گرفت که اطمینان پیدا کنیم امریکا به دنبال بازگرداندن تحریمهای فراسرزمینی و اعمال آنها است و امکان اجرای پیشدستانه این مقررات به منظور حمایت از شرکتهای اروپایی وجود ندارد.» با این وجود، بانكداران فرانسوی كه در كنفرانس پاریس شركت داشتهاند، میگویند كه همچنان منتظر تصمیم ترامپ در ماه مه هستند. نیکولاس دوورک، سرپرست بانک سرمایهگذاری دولتی بی.پی فرانس گفته كه در صورتی که ایالات متحده از لغو تحریمها عقبنشینی کند، مذاکرات درباره نحوه محافظت از شرکتهای فرانسوی همکار با ایران شروع خواهد شد ولی او نیز از وضعیت برزخی اروپاییان سخن میگوید:« همه منتظر هستند تا وضعیتشان روشن شود. ما در حال حاضر با مقامات ایرانی مذاکره میکنیم. همه میدانند که این یک موقعیت فورسماژور است و وامها باید بازپرداخت شوند و در صورت بروز هر مشکلی باید راهحلی پیدا کنیم که در نهایت به نفع فرانسه باشد.»