نویسنده: بیژن یانشچمه
دولت در حالي ماههاي پاياني خود را از سر ميگذراند كه در ساماندهي حاشيهنشيني نهتنها موفقيتي نداشته بلكه با بيتفاوتي به نوعي سبب گسترش حاشيهنشيني نيز شده است. در اين خصوص به گفته وزير راه و شهرسازي حدود ۱۹ ميليون نفر در 2 هزار و 700 محله حاشيهنشين ايران زندگي ميكنند كه بايد براي بازآفريني اين تعداد محله با كمك شهرداري و ساير دستگاههاي دولتي برنامهريزي صورت گيرد.
اشاره وزير به آمار بالاي حاشيهنشينها نشان ميدهد كه دولت تدبير و اميد در اين زمينه تاكنون نتواسته است جلوي رشد حاشيهنشيني را بگيرد و اين ناكارآمدي سبب افزايش مشكلات ساكنان اين مناطق نيز شده است.
همواره مسئله حاشيهنشيني به عنوان پاشنه آشيل سلامت جامعه مطرح ميشود و اگر در حوزههاي مختلف موضوع حاشيهنشيني از اولويت دولت خارج شود بايد شاهد رشد انواع و اقسام آسيبها و معضلات اجتماعي باشيم. در تازهترين نمونه اين معضلات توسعه و ساخت و ساز مراكز غير مجاز در حاشيه شهرهاي بزرگ و كوچك است كه در آن ساكنان براي ادامه حيات خود به صورت غير قانوني به انشعابات دستبرد زده و استفاده غير قانوني از آنها ميكنند.
در اين خصوص، نايب رئيس كميسيون قضايي وحقوقي مجلس با انتقاد از استفاده غيرمجاز از امتياز انشعابات آب، برق و گاز در حاشيه شهرها و روستاها اعلام كرده است، لايحه برخورد با استفادهكنندگان غيرمجاز از اين امتيازات به دنبال تعيين تكليف ساخت و سازهاي غيرمجاز حاشيه شهر و روستاها است.
در حقيقت نابساماني در توزيع امكانات و خدمات از يكسو سبب شده است تا روستاهاي مولد از چرخه توليد خارج شوند و از سوي ديگر با مهاجرت ساكنان روستاها و شهرهاي كوچك بر ميزان معضلات و آسيبهاي شهرها افزوده شود.
همچنين به دليل ناكارآمدي دولت در رسيدگي به مشكلات و معضلات برخي از مكانهاي حاشيهاي به كانونهاي انواع جرم تبديل شده است كه در نتيجه آن هزينه كنترل و رسيدگي به آسيبها به بودجه كشور تحميل ميشود.
دولت تاكنون گزارش مبسوطي از اقدامات خود در مناطق حاشيهاي ارائه نكرده است؛ هرچند در برخي از حوزهها همچون سلامت اقداماتي به صورت مقطعي انجام شده است، اما واضح است كه اين اقدامات قابل نبوده و مشكلات همچنان پابرجاست.
دولت تدبير و اميد با عبور از حاشيههاي حاشيهنشيني فقط به دنبال پررنگتر كردن متن بوده است كه اين نوع برنامهريزي سبب شده است تا فاصله شهرنشينان با حاشيهنشينان به شكاف درهاي بيشتر نزديك شود و نيازمندان بيشتر از قبل نيازمند شوند. در اين زمينه برخي اقدامات نمادين و نمايشي از سوي برخي وزارتخانهها هم به دامنه مسائل و مشكلات حاشيهنشينان افزوده است.
ادامه اين روند يعني بسط خلأهاي موجود سبب شده است تا قرارگاه محروميت سپاه، قرارگاه جهادي امام رضا (ع) و بخشهاي مختلف بسيج به منظور پوشش كمكاري دولتيها وارد عرصه عمل و فعاليت شوند.
آنچه بايد بدان توجه كرد، آن است كه دولت در كنار كمكاري خود در اين موضوع در سفرهاي استاني نيز فقط پز رسيدگي به مناطق محروم را میداد؛ اين همه در حالي است كه مناطق محروم بيشترين حاشيهنشينان را در خود جاي دادهاند.