در ميان تمامي حوادث طبيعي، زلزله كه زمان وقوع آن هم مشخص نيست شهرتهران را خواهد بلعيد. وجود گسل‌هاي متعدد، پايتخت را تهديد مي‌كند؛ اتفاقي كه سايه‌اش هر روز و هر ثانيه بر سر مردم شهر افتاده و همه در انتظارش هستند. عده‌اي مي‌گويند مدت‌هاست از زمان وقوع زلزله گذشته و هر لحظه ممكن است رخ دهد. با اين وجود اما، مسئولان موضوع را جدي نمي‌گيرند و كار امروز را به فردا موكول مي‌كنند. در اين خصوص رئيس شوراي شهر مي‌گويد: متأسفانه شهر تهران بر مبناي اصول شهرسازي ساخته نشده و همين موضوع سبب ايجاد بافتي نامتراكم و غير قابل دسترس شده است و پدر علم ژئوفيزيك و زلزله‌شناسي در ايران معتقد است زلزله چيزي از پايتخت باقي نمي‌گذارد. نمونه عيني آن آتش‌سوزي خيابان جمهوري و فروريزش ساختمان پلاسكو است. پايتخت‌نشينان ومسئولان اگر پيشگيري را در مقابل زلزله فراموش كنند مرگ خاموش در شهر همه چيز را ازبين خواهد برد و فقط افسوس باقي خواهد ماند.
فعاليت 4 هزار و 900 ساختمان پر خطر در شهر تهران بعد از حادثه پلاسكو ساختمان‌هاي پر خطر شهر تهران اولويت‌بندي شدند و مالكيني كه ساختمانشان در اولويت اول قرار دارد موظف هستند ظرف مهلت مقرر اعلام شده از سوي دادستاني نسبت به ايمن‌سازي اقدام كنند. در اين خصوص اقبال شاكري رئيس كميته ايمني شوراي شهر از فعاليت 4900 ساختمان پرخطر درپايتخت خبر داد و مي‌افزايد: بعد از پيگيري‌هاي مكرر از طرف كميته فني و حقوقي شورا در رابطه با موضوع پلاسكو اولين جلسه مشترك دادستاني تهران، شهرداران مناطق و سازمان آتش نشاني براي احصاي ايمني ساختمان‌هاي پر خطر تشكيل شد وچنانچه تحت هر شرايطي اين كار به سرانجام نرسد با تصويب شورا، ليست ساختمان‌هاي پر خطر شهر تهران را اعلام عمومي خواهيم كرد.
با اين وجود مهدي چمران، رئيس شوراي شهر تهران در دومين همايش ملي آتش نشاني و ايمني شهري معتقد است كه بحث آتش نشاني و ايمني در شهرها موضوع با اهميتي است و اين موضوع در شهرهاي پرجمعيت از اهميت ويژه‌تري برخوردار است.
وي مي‌گويد: در يك شهر كوچك مسئله اطفاي حريق به آساني انجام مي‌شود زيرا شهر قابل دسترس بوده و آتش نشان‌ها مي‌توانند در زماني محدود در محل حادثه حضور پيدا كنند.
رئيس شوراي اسلامي شهر تهران با اشاره به تردد دسترسي به نقاط حادثه خيز در شهرهاي بزرگ مي‌افزايد: شهرهاي بزرگ كه جمعيت زيادي دارند داراي دسترسي‌هاي دشواري نيز بوده و در هم پيچيدگي ساختمان‌ها و تراكم آنها سبب مي‌شود كار آتش نشان‌ها براي اطفاي حريق دشوار شود، چرا كه در شهر تهران شاهد ساختمان‌هاي فرسوده بسياري هستيم كه اين ساختمان‌هاي ريز دانه در صورت حريق كار را براي آتش نشان‌ها دشوار مي‌كنند.
اصول شهرسازي حلقه گمشده طراحي شهري پايتخت شهر تهران بر مبناي اصول شهرسازي ساخته نشده و همين موضوع سبب ايجاد بافتي نامتراكم و غير قابل دسترس شده است. اين بخشي از سخنان رئيس شوراي اسلامي شهر تهران است كه مي‌گويد: در صورتي كه زلزله‌اي با قدرت شش ريشتر يا بيشتر در شهر تهران رخ دهد قابل تصور نيست كه وضعيت در پايتخت ايران چگونه خواهد شد؟!
مهدي چمران مي‌افزايد: معابر تنگ و باريك و ساختمان هايي كه در نزديكي يكديگر احداث شده‌اند به همراه گسل‌هاي تهران وضعيت فاجعه انگيزي را براي شهر رقم مي‌زنند.
رئيس شوراي اسلامي شهر تهران با تأكيد بر اينكه در سازمان آتش نشاني به دنبال لوكس گرايي نيستيم اذعان مي‌كند: تمام تلاش ما اين است كه با بهره‌گيري از وسايل كارآمد، آتش‌نشان‌ها بتوانند در حوادث حضور پيدا كنند و به دنبال تجهيزات لوكس براي آتش نشان‌ها نيستيم.
وي با تأكيد بر لزوم اهميت قائل شدن براي حوزه پيشگيري تأكيد مي‌كند: نبايد تنها در حوزه آتش‌نشاني مسير علمي را طي كرده و پيشگيري را فداي مباحث علمي كنيم.
رئيس شوراي اسلامي شهر تهران با اشاره به سازه مهندسي ساز ساختمان پلاسكو مي‌افزايد: ساختمان پلاسكو از تيپ ساختمان‌هاي بساز و بفروش نبود و در شرايطي كه اين ساختمان به طور دقيق محاسبه شده بود اما به يكباره شاهد ريزش اين ساختمان و رقم خوردن فاجعه پلاسكو بوديم.
وي در خصوص تذكرهاي ارائه شده از سوي سازمان آتش نشاني به مالكان ساختمان‌هاي ناايمن شهر مي‌گويد: لازم است سازمان نظام مهندسي در رابطه با مصالح استفاده شده در ساختمان‌ها تذكراتي را به مالكان آنها پيش از احداث ساختمان ارائه كند، زيرا شاهد هستيم كه بسياري از ساختمان‌ها با مصالح مناسب ساخته نمي‌شوند و متأسفانه اكنون با معضل احداث اضافه بنا به روي ساختمان‌ها مواجه هستيم و همين موضوع سبب مي‌شود ساختمان‌ها ايمني خود را از دست دهند.
كار تهران با زلزله ۵ ريشتر تمام است
بهرام عكاشه، پدر علم ژئوفيزيك و زلزله‌شناسي در ايران نيز معتقد است اگر اتفاقي در تهران بيفتد، كشور از بين مي‌رود.
وي با بيان اينكه اگر در تهران زلزله هشت ريشتري بيايد كل تهران به فنا مي‌رود. عكاشه مي‌گويد: چيزي از تهران و كشور باقي نمي‌ماند. زيرا مثل اين مي‌ماند كه قلب انساني از بدنش خارج شود. حداقل ۳۰ تا ۴۰ سال است كه من اين نكته را متذكر مي‌شوم. من هم قبل از انقلاب و هم بعد از انقلاب بسيار درباره اين قضيه گفت‌وگو كردم. در سال ۱۳۷۶ شوراي امنيت ملي به من نامه نوشت كه دلايلت براي اينكه مي‌گويي تهران نابود مي‌شود، چيست؟!
وي مي‌افزايد: من هم همه مدارك را فرستادم. دو هفته بعد از رد و بدل كردن مدارك، رئيس‌جمهور وقت به شش نفر از وزرايش دستور داد كه اين ماجرا را پيگيري كنند. من در نامه‌ها خواسته بودم كه منازل مردم در تهران مقاوم‌سازي شوند، براي تهران فورا ستاد بحران تشكيل شود و تغيير جاي پايتخت در دستور كار قرار گيرد. بالاخره دبيرخانه ستاد بحران در سال ۱۳۸۰ تشكيل شد و با آژانس بين‌المللي حقوقي ژاپن قراردادي منعقد كردند كه وضعيت تهران را از نظر ساختماني و زلزله‌خيزي بررسي كنند.
عكاشه در ادامه صحبت‌هاي خود بيان مي‌كند: حداكثر تا ۱۵ سال ديگر در تهران زلزله مي‌آيد! البته اينها محاسبات كاغذ و قلمي است. زمين اين چيزها سرش نمي‌شود. رفتار زمين را نمي‌شود دقيقاً حدس زد چون زمين همگن و يكنواخت نيست، هر اظهارنظري با علامت سؤال همراه است. نكته مهم اين است كه ما حداقل 13، 14ميليون دانش‌آموز در كشور داريم كه در مدارسي كاملاً آسيب‌پذير درس مي‌خوانند. من ۶۵۰ شهر ايران را انتخاب كردم و زلزله‌خيزي‌شان را بررسي كردم.
تأمين ايمني شهري به مردم باز ميگرددسعيد شريف‌زاده، مديرعامل سازمان آتش‌نشاني شهر تهران با اشاره به اينكه مديريت يكپارچه ايمني شهري در كشور وجود ندارد مي‌گويد: تأمين ايمني شهري به خود مردم بازمي‌گردد و خودشان بايد ايمني‌هاي لازم را لحاظ كنند.
وي مي‌افزايد: در حال حاضر ساختمان‌هايي در شهرها وجود دارد كه قدمت آنها به پيش از چند دهه قبل برمي‌گردد و در آن ساختمان‌ها نيز افرادي زندگي مي‌كنند، لذا بايد مالكان نسبت به بازنگري ساختمان خود اقدام كنند و سازمان آتش‌نشاني اهرم قانوني و نيروي لازم براي بررسي تمامي ساختمان‌هاي موجود را ندارد و اين بازنگري بايد به خواسته خود مردم اتفاق بيفتد.
تأكيد بر رويكرد علمي در مديريت سوانح طبيعي
با توجه به اينكه به لحاظ پتانسيل وقوع سوانح طبيعي كشور ايران جزو 10 كشور اول جهان است و گستردگي و تنوع وقوع اين سوانح همواره كشور را با مشكلات متعددي همچون خسارات جاني، مالي و رواني مواجه كرده است در اين زمينه رئيس سازمان مديريت بحران كشور مي‌گويد: توجه به رويكرد علمي و فرهنگ‌سازي گسترده مديريت سوانح طبيعي در كشور با آموزش و تربيت نيروي انساني متخصص و ايجاد انگيزه ميان علاقه‌مندان به اين رشته تحصيلي از اهداف اين برنامه ملي است. اسماعيل نجار، درباره طرح مشترك با دانشكده محيط زيست دانشگاه تهران مي‌افزايد: طرح ايجاد مقطع دكتري مهندسي سوانح با عنايت ويژه مقام عالي وزارت كشور در جلسه شوراي عالي برنامه‌ريزي آموزش عالي با حضور وزير علوم، تحقيقات و فناوري به تصويب رسيد.
وي مي‌گويد: وزير كشور طي مكاتبه با وزير علوم، از وي خواسته است تا با توجه به امكان بروز حوادث مختلف در كشور و همچنين حفظ آمادگي و نهادينه كردن فرهنگ خود امدادي و مديريت بحران، نسبت به عملياتي‌كردن مصوبه شوراي هماهنگي مديريت بحران كشور اقدام كند.
معاون وزير كشور بيان مي‌كند: تمام دستاوردها، سياست‌هاي جهاني و نتايج بررسي‌ها و تحقيقات به عمل آمده نشانگر تغيير نگرش جهاني در زمينه سوانح طبيعي از رويكرد «پاسخ محور» به رويكرد «ريسك‌محور» است كه اهميت اين موضوع را ابلاغ سياست‌هاي كلي رهبري در زمينه پيشگيري و آموزش مصوب سال 84 و نقشه جامع علمي كشور در بخش «اولويت ب» علم و فناوري با طرح موضوعات پيش‌بيني و مقابله با زلزله و سيل اجتنا‌ب‌ناپذير نموده است. نجار مي‌گويد: يكي از ضرورت‌ها براي تغيير اين نگرش در كشور وجود نيروي متخصص و كادر مجرب براي آموزش دانشجويان در مقاطع تحصيلي مختلف است و از آنجا كه هم اكنون در هيچ يك از دانشگاه‌هاي كشور مقطع دكتري در رشته مديريت سوانح طبيعي ارائه نمي‌گردد و بستر لازم براي ارتقاي سطح علمي كشور در اين زمينه وجود ندارد و از طرفي نيز علاقه‌مندان اين رشته پس از اخذ مدرك كارشناسي ارشد ناگزير بايد در ساير گرايش‌ها ادامه تحصيل دهند، سازمان مديريت بحران كشور با همكاري دانشكده محيط زيست دانشگاه تهران مقدمات تصويب و اجراي آن را فراهم آورد.
فرهنگ ايمني شايد وقتي ديگر متأسفانه فرهنگ ايمني در ذهن مردم ايران ضعيف است. اگر اين نقصان را بپذيريم درمان ساده‌تر مي‌شود و اگر اين ضعف را قبول نداشته باشيم مشكل حل نخواهد شد. به گفته معاون شهردار تهران يكي از مسائلي كه بايد در كشور بيش از پيش به آن توجه شود، بحث مسئوليت اجتماعي است. اينكه مهندسان و طراحان سازه بايد به درستي در جاي خود قرار بگيرند و افراد ديگري مانند بساز‌بفروش‌ها به اشتباه جاي آنها را نگيرند نيز از همين منظر قابل بررسي است.
مازيار حسيني با بيان اينكه در تحقق مسئوليت اجتماعي عملكرد مهندسان و نگاه مردم تأثيرگذار است، مي‌گويد: حادثه پلاسكو اتفاق تلخ و ناگواري بود كه بايد از اين حادثه بزرگ نتايج تأثيرگذاري در حوزه طراحي سازه به دست آيد. براين اساس بايد ساختمان به گونه‌اي طراحي شود كه در زمان دچار حريق فرو نريزد.
وي تأكيد مي‌كند در حال حاضر اين نگاه و ايده در مواجهه ساختمان‌ها با زلزله وجود دارد اما احتمال وقوع آتش‌سوزي اگر بيشتر از زلزله نباشد، كمتر نيست.
