به گفته مديركل ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري استان
اصفهان، قلعه « شاه دژ» حدود هزارسال قبل يعني در قرن پنجم هجري و در زمان ملكشاه سلجوقي
با هدف ايجاد يك دژ محكم براي دفاع از اين منطقه با زيربناي ۱۵ هكتار درمحل كوه
صفه در جنوب غرب اصفهان ساخته شد.
فريدون الله‌ياري مي‌افزايد:«اين قلعه سه مقطع تاريخي از
جمله دوره ساساني، قرون اوليه اسلامي و دوره سلجوقي را در خود تجربه كرده است.»
وي ادامه مي‌دهد:«سن بالاي اين بنا و تخريب‌هايي كه در اين
10 قرن بر اين دژ گذشت، سبب شد تا چند سال پيش شهرداري با همكاري اداره كل ميراث فرهنگي
استان اقدام به مرمت اين بنا كه جز بخشي از ديواره‌ها و پايه‌هاي آن، مابقي اين
قلعه از ميان‌رفته بود، كنند.
هزينه 2 ميليارد تومان براي مرمت قلعه شاه دژ
ارزش تاريخي و استقبال گردشگران از اين دژ تاريخي از جمله
عواملي بود كه سبب شد تا مرمت آن در دستور كار قرار بگيرد.
مديرعامل سازمان نوسازي و بهسازي شهرداري اصفهان در اين
خصوص مي‌گويد:«۱۰ سال پيش احياي قلعه شاه دژ مربوط به دوره ساساني از سوي سازمان
نوسازي و بهسازي شهرداري و با مشاركت سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري
به روش «استحفاظي » آغاز شد.»
حسين جعفري مي‌افزايد: «در مرمت‌هاي انجام شده روي سه
حصار بناي اين قلعه، حصار دوم به روش خشكه چيني و با استفاده از سنگ‌هاي موجود
حاصل از تخريب و دو حصار سوم و چهارم و با استفاده از ملات گچ، شيرابه آهك و ماسه
كه نسبت‌هاي آن از آزمايش ملات اصلي بنا به دست آمده، مرمت شد.»
وي با اشاره به هزينه ۲ ميليارد تومان براي مرمت و احياي
قلعه شاه دژ از سوي شهرداري اصفهان، ادامه مي‌دهد:«اين مكان تاريخي شامل بخش‌هاي
مختلفي مانند ارگ مركزي، جايگاه اشرف، سربازخانه جنوبي و غربي، سه قلعه، بند اصلي،
بارانداز، برج‌هاي ديده‌باني، قلعه سنگي، دروازه گردنه باد، حوض سلطان و غار قنبر
است.»
به گفته جعفري‌اين بناي تاريخي داراي شش دروازه به نام‌هاي
گردنه باد، جنوب شرقي، جنوب غربي، غربي، شمال غربي و گل زرد است.
همچنين، مراحل مرمت قلعه شاه دژ شامل شش فاز است كه
تاكنون فاز نخست قلعه و سربازخانه آن با صرف بودجه ۵۳۵ ميليون توماني در طول سه
سال گذشته به اتمام رسيده است.
عبور خط دوم تله‌كابين از حريم شاه دژ
درحالي كه ساخت و نصب دكل‌هاي برق در حدود30 سال قبل در حريم
اين قلعه تاريخي در كوه صفه اصفهان، زنگ خطر نابودي اين قلعه را به صدا درآورد، اما
اين بار نوبت به نصب ستون‌هاي تله كابين رسيد تا اين خطر را بيش از پيش جدي كند.
مديركل ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري استان اصفهان
در اين خصوص به «جوان» مي‌گويد: «با وجود اينكه قلعه تاريخي شاه دژ در سال ۱۳۸۴
ثبت ملي شده است، با اين وجود شركت توسعه مجتمع‌هاي سياحتي، فرهنگي و ورزشي به
بهانه دسترسي آسان گردشگران به اين مكان به‌صورت غيرقانوني نسبت به احداث تله‌كابين
در حريم قلعه شاه دژ اقدام كرد.»
فريدون الله‌ياري مي‌افزايد: «درحالي كه اين اقدام در ظاهر
به نفع رونق گردشگري به حساب مي‌آيد، اما در درازمدت حركت تله‌كابين و فشار‌هايي كه
اين وسيله بر اين بناي قديمي مي‌گذارد، موجب از بين رفتن تدريجي آن خواهد شد.»
اين مسئول ميراث فرهنگي ادامه مي‌دهد: «مجوز احداث تله‌كابين
در اين منطقه ۱۰ سال پيش صادرشده بود كه با وجود مخالفت‌هاي ميراث فرهنگي اين طرح
در آن زمان ادامه يافت.»
مخالفت ميراث فرهنگي با ادامه ساخت
وجود دكل‌هاي برق و بعد از آن تصميم به ساخت تله‌كابين در
اين منطقه باستاني مسئولان سازمان ميراث فرهنگي استان اصفهان را بر آن داشت تا با
بازگو كردن دلايل منطقي خود از مسئولان ذيربط بخواهند تا ضمن برچيدن دكل‌هاي برق،
جلوي ساخت تله‌كابين در اين منطقه را بگيرند.
مسئول باستان‌شناسي اداره كل ميراث فرهنگي استان اصفهان
با اشاره به اقدامات انجام گرفته براي جلوگيري از هرگونه ساخت و ساز كه منجر به
تخريب اين اثر تاريخي شود به «جوان» مي‌گويد:«بيان دلايل اين سازمان در خصوص اثرات
مخرب ايجاد دكل‌هاي برق و پس از آن ساخت تله‌كابين سبب شد تا طي سال‌هاي گذشته
مصوباتي در استانداري اصفهان براي انتقال دكل‌ها به بيرون از عرصه قلعه داشتيم و حتي
مكان جديد نيز در اين ارتباط مشخص شد.»
علمدار عليان با بيان اينكه در طول سال‌هاي گذشته دكل‌هاي
جديد بيرون از عرصه و حريم اين قلعه ايجاد شده است، مي‌افزايد: «هنوز چندين دكل از
گذشته بر فراز «شاه‌دژ باقي» مانده است كه طبق توافقات انجام شده بايد به خارج از
عرصه اين قلعه تاريخي منتقل شود.»
اين مقام با اشاره به تعميرات اين قلعه تاريخي ادامه مي‌دهد:
«از آنجا كه بخش زيادي از معماري در زمان گذشته مورد تخريب قرار گرفته است لذا
بايد براي مرمت آن دقت بسياري انجام داد تا ارزش تاريخي آن حفظ شود.»
به گفته عليان، از آنجا كه شهرداري اصفهان مسئوليت مرمت
اين دژ را برعهده دارد، لذا بر اساس جلسات مشترك و متعددي كه كارشناسان ميراث فرهنگي
با آنها داشتند قرار بر اين شد كه با نظارت مستقيم ميراث فرهنگي عمليات مرمت و
استحكام‌بخشي بقاياي باستاني انجام شود كه در نهايت پلان بقاياي معماري خارجي طرح‌ريزي
و با مصالح موجود باقيمانده در خود قلعه، ديواره‌هاي «شاه دژ» درحد يك متر بازسازي
شد.»
لذا بايد منتظر ماند و ديد آيا اين دژ تاريخي حفظ خواهد
شد يا بهانه جذب گردشگر آخرين آثار به جامانده از آن نيز براي هميشه محو خواهد شد.
