گذرنامه سندي است كه از طرف مأموران صلاحيتدار براي مسافرت اتباع ايران به خارج و يا اقامت در خارج و يا مسافرت از خارج به ايران داده ميشود. براي صدور گذرنامه بايد اسنادي ارائه كرد كه هويت و تابعيت ايراني تقاضاكننده را ثابت كند. خروج از كشور بدون ارائه گذرنامه يا مدرك ممنوع است و بازرسي گذرنامه و مدارك مسافرت و رسيدگي به آنها در مرز با شهرباني كل كشور و در نقاطي كه شهرباني نباشد، به عهده ژاندارمري است و مأموران مكلفند از ورود افرادي كه فاقد گذرنامه يا مدارك لازم براي ورود به ايران باشند، جلوگيري كنند.
در مواردي كه افراد فاقد گذرنامه و يا مدارك مسافرت براي مراجعه به ايران باشند، در صورتي كه تابعيت ايراني و يا ايراني بودن آنها مشخص شود، مكلفند برگ بازگشت به ايران را از مأموريتهاي سياسي يا كنسولي جمهوري اسلامي ايران در خارج دريافت كنند و اين برگ بازگشت در حكم گذرنامه است. نكته ديگر اينكه ورود به كشور و يا خروج از آن فقط از نقاطي كه بنا به پيشنهاد وزارت كشور و تصويب هيئت وزيران تعيين و آگهي ميشود،مجاز است.