تابستان سال 1395 در حالي به پايان رسيد كه دانش‌آموزان دوره اول متوسطه بر خلاف سال‌هاي گذشته كه به اختيار خود انتخاب رشته مي‌كردند، تحت عنواني به نام «هدايت تحصيلي» مهم‌ترين و سرنوشت‌ساز‌ترين تصميم زندگي خود را اتخاذ كردند.
ماجرا اينگونه شكل گرفت كه حدود يك ميليون دانش‌آموز پايه نهم به رغم اينكه سال‌ها منتظر ورود به پايه دهم و انتخاب رشته مورد علاقه خود براي ورود به عرصه جدي‌تر زندگي و به دنبال آن تحصيل در آموزش عالي بودند، با مديران و مشاوراني مواجه شدند كه بنا بر وظيفه سازماني محول شده، سكانداري علائق و استعدادهاي دانش‌آموزان را بر عهده گرفتند.
ابهامات هدايت تحصيلي هرچند كه در مسير پر فراز و نشيب هدايت تحصيلي ابزارهايي مانند استعداد و رغبت از قبيل «توانايي»، «پرسشنامه رغبت‌ها»، «ارزش‌ها»، «پرسشنامه شخصيتي»، «نمره سابقه تحصيلي»، «نيمرخ توانايي ارزيابي شده توسط والدين» و «نيمرخ استعدادهاي ارزيابي»، توسط معلمان مورد توجه قرار گرفته و به عنوان ابزارهايي مهم در نظر گرفته شد، اما ابهامات موجود در اين زمينه و عدم اطلاعات كافي مشاوران تحصيلي موجب شد كه بازخورد اين مهم در كوتاه‌ترين زمان ممكن به حاشيه‌اي جدي مبدل شود تا جايي كه حتي تصميم مذكور مورد نقد رئيس دولت يازدهم نيز واقع شد.
مسئولان آموزش و پرورش با اشاره به نگاه كارشناسي و كم نقص هدايت تحصيلي تأكيد داشتند كه «به هيچ‌وجه در هدايت تحصيلي الزام و اجبار نيست» اما اعتراض‌هاي صورت گرفته از سوي خانواده‌ها مبني بر بالا بودن معدل يك دانش‌آموز و ضرورت تعيين شده در راستاي حضور دانش‌آموز در يك رشته تحصيلي خاص نشان از اجبار ناخواسته‌اي داشت كه شايد پيش از آن مورد بررسي قرار نگرفته بود.
اجحاف در حق پايه نهمي‌هاي تحصيلي سال 95توجه به توسعه متوازن در انتخاب رشته دانش‌آموزان يعني در كنار استعداد، نمرات و علايق دانش‌آموز بايد به نيازها و امكانات كشور نيز توجه مي‌شد و همين موضوع منجر شد تا برخي دانش‌آموزان به دليل كمبود معلم و امكانات از رفتن به رشته مورد علاقه خود باز بمانند.
اين موضوع مانع از ثبت‌نام بسياري از علاقه‌مندان به رشته علوم تجربي شد و برخي از آنها با سكانداري مشاوران به سمت رشته‌هايي هدايت شدند كه علاقه‌اي بدان نداشتند؛ چراكه كه طبق اعلام آموزش‌وپرورش كشور با تورم دانش‌آموز در رشته تجربي مواجه بود.
ورود رئيس‌جمهور به ماجراي هدايت تحصيليروند اعتراضات تا حدي گسترش يافت كه حجت‌الاسلام حسن روحاني با ورود به ماجراي هدايت تحصيلي عنوان كرد:ما بايد در اين موارد افراد را آزاد بگذاريم به عنوان مثال من در موضوع هدايت تحصيلي كه در آموزش و پرورش اجبار شده بود، ورود كردم و گفتم كه حق نداريد در اين مسئله بچه‌ها را اجبار كنيد بلكه ما بايد يك چارچوب و مقرراتي را بگذاريم، نه اينكه يك فرد بتواند براي ديگران تصميم بگيرد. زماني بود مي‌گفتند براي رشته رياضي در برخي از دروس بايد نمره اين قدر باشد، ولي فرد تصميم نگيرد، وقتي تصميم به فرد واگذار شود آن وقت تصميم سليقه‌اي، ظلم و اجحاف مي‌شود.
هرچند كه بعد از صحبت‌هاي رئيس‌جمهور ظرفيت پذيرش دانش‌آموز در رشته‌هاي پُرطرفدار از جمله تجربي افزايش يافت، اما بازهم عده زيادي از ثبت‌نام در رشته مورد علاقه خود محروم شدند و به رشته تعيين شده در برگه هدايت تحصيلي بسنده كردند و از سوي برخي ديگر از دانش‌آموزان نيز قبل از صحبت‌هاي رئيس‌جمهور و همراهي مناطق با دانش‌آموزان، اقدام به ثبت‌نام در رشته‌هايي كردند كه در برخي موارد علاقه‌اي به رشته خود نيز نداشتند.
اكنون بعد از گذشت چند ماه، معاون پرورشي و فرهنگي وزير آموزش و پرورش، جزئيات هدايت تحصيلي دانش‌آموزان را اعلام كرده و با بيان اينكه قرار است كه هدايت تحصيلي، يك انتخاب آگاهانه، آزادانه و مديريت شده باشد، گفته است: متأسفانه در برخي استان‌ها، انتخاب‌هايي كه صورت گرفته بود، انتخاب تراكمي بود مثلاً در برخي استان‌ها در رشته تجربي، 60 درصد داوطلب داشتيم كه اين موضوع بعداً بحران‌ساز خواهد بود.
