با اينکه کارشناسان بر احتمال قريب الوقوع فعال شدن گسل هاي تبريز هشدار مي دهند اما همچنان ساخت و سازها بر روي پهنه و اطراف گسل ها ادامه دارد

ساخت و ساز روي گسل‌هاي نيمه بيدار تبريز

شهر تبريز در طول تاريخ 4 هزارساله اش زلزله هاي بسياري را به خود ديده است. از 1165 سال پيش که براي اولين بار تبريز لرزيد ، اين شهر تاريخي بارها با زلزله هاي مهيب ويران شده و دوباره از نو ساخته شده است. حادثه اي که بيدارشدن گسل هاي خفته در زير پوست اين شهر و قد کشيدن ساختمان ها بر پهنه و اطراف اين گسل ها طي سالها ان را رقم زده است. با اين حال و به رغم هشدارهاي اخير کارشناسان زمين شناسي در خصوص احتمال قريب الوقوع فعال شدن گسل هاي اصلي اين شهر از جمله گسل شمالي که یکی از فعال ترین گسل های ایران است، ساخت و سازها برپهنه و اطراف گسل ها همچنان ادامه دارد . اين درحالي است که بحث مقاوم سازي ساختمان ها و بناهاي اين شهر هم همچنان معلق مانده است .

استان آذربایجان‌شرقی با قرارگیری در میان چهار کوهزاد البرز در شرق، قفقاز کوچک در شمال و زاگرس و آناتولی در جنوب و غرب، یکی از مناطق لرزه‌خیز در ایران محسوب مي شود. دورتادور شهرهاي اين استان را گسل هاي مهمي احاطه کرده که در اثر فعال شدن مي تواند زلزله هاي ويرانگري را رقم بزند. قرار داشتن شهر تبريز بر روي گسل هاي اصلي از جمله گسل شمالي به عنوان يکي از قديمي ترين و تهديد اميز ترين گسل هاي ايران از يک سو و هشدار کارشناسان در خصوص احتمال فعال شدن آن، از وقوع زمين لرزه هاي مهيبي حکايت مي کند که مي تواند تمام سازه هاي شهر تبريز را ويران کند. بنا به اعلام بهزاد زمانی دانشیار تکتونیک دانشگاه تبریز از نظر استانداردهای بین‌المللی، گسل تبریز یک گسل بسیار فعال بوده که تحلیل دوره بازگشت زلزله‌ها از نظر آماری بیانگر رویداد زمین‌لرزه در آینده این گسل است. طبق اظهارات اين کارشناس اگرچه در مقدار این دوره بازگشت اختلاف‌نظر وجود دارد، اما محققان در مورد این‌که در آینده زلزله‌بزرگی در شهر تبریز به وقوع خواهد پیوست، اتفاق‌نظر دارند!

این در حالی است که طی سال اخیر، به دلیل نبود محدودیت‌های شهرسازی برای ساخت و ساز در حریم گسل‌ شمال تبریز، شهرک‌های زیادی در حریم این گسل ساخته شده و هر روز نیز شهرک‌های جدیدی در حوالی گسل تبریز در شمال این شهر ساخته می‌شود. ساختمان هايي که بنا به گزارشات بدون توجه به استانداردها مقاوم سازي بر روي پهنه و اطراف گسل قد کشيده اند.

لحاظ نشدن استانداردها در ساخت و سازها

اگرچه در سالهاي اخير مطالعات کارشناسان برروي گسل ها موجود در شهر تبريز از وضعيت بحراني اين منطقه و خطر وقوع زلزله هاي ويرانگر در اثر فعاليت اين گسل ها هشدار داده اما اين هشدارها جدي گرفته نشده و انگار تا زمان بيدار نشدن اين گسل ها قرار نيست اقدام اساسي براي مقابله و پيشگيري از خسارات احتمالي اين بلاي طبيعي انجام شود. ازانجا که طبق استانداردهاي جهاني حداقل فاصله مناطق مسکوني از پهنه گسلي بايد يک تا سه کيلومتر باشد اما متاسفانه طي دو دهه اخير اين فاکتور مهم در شهر تبريز ناديده گرفته شده و ساخت و سازها بدون در نظر گرفتن استانداردها به فاصله صفر گسل رسيده اند! البته طي سالهاي اخير به منظور جلوگیری از مخاطرات ناشی از گسل و گسیختگی مستقیم آن در حین زلزله حريم يک کيلومتري براي ساخت و سازها اينده مورد تصويب مسئولان شهري و تاکيد مجدد قرار گرفت اما بي توجهي به حفظ حريم گسلي ادامه دارد و حالا نه تنها نواحي واقع در پهنه و اطراف گسل بلکه تمام نقاط شهر در معرض خطر تخريب زلزله هاي احتمالي قرار گرفته اند. چراکه بنا به گزارشات کارشناسان امواج ناشی از زلزله‌های رخ داده گسل تبریز به عنوان لرزه خيزترين گسل اين شهر،به دلیل فاصله صفر گسل از مناطق مسکونی، در تمام نقاط شهر تخریب یکسانی را به وجود خواهد آورد!

با اين وجود کارشناسان معتقدند هنوز راهي براي کاهش خسارات و مرگ و مير زمين لرزه هاي احتمالي وجود دارد. مقاوم سازي ساختمان ها و پي سازي صحيح آنها از جمله مهمترين راهکارهايي است که مي تواند در کاهش میزان تخریب مناطق مختلف شهر در اثر فعال شدن گسل ها زلزله خيز نقش موثري داشته باشد. اقدامي که با تمام اهميتش هنوز در شهر تبريز مغفول مانده و بسياري از بناها مسکوني و غيرمسکوني اين شهر فرسنگ ها با اين استانداردها فاصله دارند.

متاسفانه در سايه بي نظارتي ها نه تنها ساخت و سازهای غیرمجاز بر روي نواحي زلزله خيز تبريز همچنان ادامه دارد بلکه طبق گزارشات رسيده سازندگان اين شهر بدون توجه به هشدارها استانداردهاي ساخت و ساز بر روي فوندانسيون مقاوم را هم ناديده مي گيرند.