نويسنده: مصطفي مولوي
حرف از بازي كه مي‌شود، آدم ناخودآگاه ياد ايام كودكي مي‌افتد. ياد ايامي كه بازي با چند قطعه سنگ كوچك بود يا چند تكه چوب يا در حالت خيلي پيشرفته، آجري كه با سوراخش و نخي كه به آن گره خورده بود، حكم ماشين را داشت. ابزار بازي كه هنوز هم در ذهن مسن‌ترها است، همين‌ها بود، خاك، چوب، آجر و سنگ! روزگار كه عوض شد، همه چيز را تغيير داد. تغيير نسل، نوع زندگي جديدي را پديد آورد و همه چيز را دگرگون كرد. از اين دگرگوني، هيچ چيز در امان نماند و در اين بين، بازي‌ها هم تغيير يافت. چه خوش بود «گرگم به هوا» كه بازي مي‌كرديم و جانمان پر بود از شور و نشاط بچگي و بازي‌هاي دوران بچگي كه نسل امروز شايد اسمشان را هم نشنيده و نمي‌داند. انگار زلزله تغيير سبك زندگي، همه چيز را متلاشي كرد. نسل امروز هم بازي مي‌كند، اما نه با ابزارهايي كه در گذشته بود. بچه‌هاي ديروز و آدم بزرگ‌هاي امروز با آن بازي‌هاي نوستالژيك شيرين‌ترين خاطرات زندگي خود را دارند. امروز ديگر بازي‌اي به نام دوز وجود ندارد. بازي مهيجي كه عصرها در كنار سيني چاي، براي پدر و فرزند بساط شادي باشد. خانه‌هاي امروز صداي سنگ‌هاي يه قل دو قل كه با خنده‌هاي شيرين دختر بچه‌ها آميخته باشد را در فضاي خود نمي‌بيند و ديگر در حياط خانه‌ها از خط‌هاي مرزبندي شده كه بازي لي‌لي نام داشت، خبري نيست. صداي پر‌شور استپ كه سكوت جمعي را مي‌شكست و قلم‌ها را از ورق بر‌مي‌داشت و بازي اسم فاميل را به پايان مي‌برد، ديگر در گوشمان نمي‌پيچد. اين جمع‌ها و اين نغمه‌هاي آرامش‌بخش، همه در زلزله نابود شدند.
خوبي‌هاي بازي‌هاي قديميبازيهاي گذشته در سه ويژگي مشترك بودند. همه آن بازي‌ها به واسطه‌تحرك، در نشاط‌افزايي نقش بسزايي داشتند و همدلي و ارتباط عاطفي را به شدت افزايش مي‌دادند.
از مهم‌ترين صفات خوب بازي‌هايي كه در قديم وجود داشت، جنبه سرگرم‌كننده آنها بود. تغيير در سبك زندگي، همه چيز را دگرگون كرده است. حتي نوع و تأثيرات سرگرمي هم تغيير كرده است. سرگرمي موجود در بازي‌هاي نسل قبل، تفاوت بنيادي با سرگرمي بازي‌هاي دنياي مدرن دارد.
وقتي شخص (كودك، نوجوان و حتي جوان) با بازي‌هاي نسل جديد خود را سرگرم مي‌كند، با آثار منفي زيادي در تربيت روحي و جسمي خود رو‌به‌رو مي‌شود كه به مرور زمان برايش عادي شده و انگار كه هيچ اتفاقي نيفتاده، اما سرگرمي حاصل از بازي‌هاي پيشين نه تنها ضرري نداشت، بلكه بازويي براي تربيت صحيح بود.
بر خلاف سرگرمي‌هاي نسل جديد، در بازي‌هاي قبل از اين تغيير و تحولات، از برد و باخت خبري نبود اما در آنها نشاط، هيجان، همكاري و يادگيري جمعي سرشار بود، ويژگي‌هاي خوبي كه در سرگرمي‌هاي امروزي چندان خبري از آنها نيست.
بازي‌هاي گذشته از ذهن‌ها محو شدهاندزلزلهتغيير سبك زندگي همه عرصه‌ها و موضوعات را فرا‌گرفته و ما اين دگرگوني را به راحتي پذيرفته‌ايم و در مقابلش از خود انفعال نشان داده و تسليم شده‌ايم. آيا كسي هست كه بگويد عيب بازي‌هايي همچون گرگم به هوا، يه قل دو قل، الك و دولك، اسم‌فاميل و... چه بود كه اين گونه نابود شده و از ذهن‌ها محو شده‌اند؟ در كدام يك از بازي‌هاي رايانه‌اي امروز كودكان، نوجوانان و جوانانمان، تحرك و فعاليت جسمي بازي‌هاي آن دوران وجود دارد؟ با بازي‌هاي رايانه‌اي ساخته دست غربي‌ها چه بر سر فرزندان اين سرزمين مي‌آيد؟
اين زلزله خيلي نرم و بي‌آنكه بفهميم همه چيز را دگرگون كرده و به اسم توسعه و مدرنيته شدن، تربيت افراد را به دست گرفته است. خمودگي و ناكارآمدي محصول تربيت سرگرمي جديد دوران كنوني است كه در نسل امروز به وضوح ديده مي‌شود.
بازي بايد نشاط‌آور باشدواضح است كه در پي القاي نظرات متعصبانه نيستيم. تمام حرف اين است كه بازي بايد به واقع سرگرمي بوده و ملاك‌هاي اساسي يك سرگرمي را داشته باشد. امروز اگر به دنبال ترويج بازي يا تعريف بازي براي فرزندان خود هستيم، بهتر است چند نكته را رعايت كرده و ساختمان بازي بعد از زلزله دگرگوني را صحيح احيا كنيم.
در واقع بايد بدانيم سرگرمي‌اي بازي محسوب مي‌شود كه نشاط‌آور، فعال‌كننده و پرتحرك باشد. جنبه ورزش در آن جلوه داشته و واقعي و طبيعي باشد. بازي در دنياي مجازي، واقعيت ندارد و در آن از تحرك و ورزش خبري نيست.
از ديگر مؤلفه‌هاي بازي صحيح اين است كه زمينه‌ساز خلاقيت بوده و قوه ابتكار بچه‌ها را به كار بيندازد. از جمله نكات مثبتي كه حتماً بايد در يك بازي باشد، جمعي بودن و جنبه همكاري گروهي آن است. كار جمعي و پذيرفتن آراي مختلف، فكر، ذهن و تحمل فرد را افزون مي‌كند و در تربيت كودك و براي يك زندگي اجتماعي بسيار مؤثر است.
احياي بازي‌هاي قديم با اطلاع‌رساني صحيحزلزله آمده و كار خود را انجام داده است. چيزي كه حالا بايد مواظب آن باشيم، تخريب بيشتر است كه بايد هر چه زود‌تر جلو آن را گرفت. آگاهي دادن از اين دگرگوني اولين كار است. تشريح و تحليل سرگرمي‌هاي ارائه شده بعد از تغيير، جزئي از اين اطلاع‌رساني است كه هر چه سريع‌تر بايد افراد از هدف و آثار آنها اطلاع پيدا كنند. اگر اين اتفاق به خوبي صورت گيرد، همه چيز به حالت قبل بر‌مي‌گردد. اطلاع‌رساني صحيح و علمي در اين زمينه گام اول محسوب مي‌شود و افكار را اصلاح مي‌كند. در اين صورت افراد به دنبال سرگرمي واقعي خواهند بود.
بازي‌هاي خوب توليد كنيماهميت بازي و نوع آن در تربيت بچه‌ها آنقدر اهميت دارد كه رهبر معظم انقلاب در ديدار اعضاي شوراي عالي انقلاب فرهنگي در باره آن فرموده‌اند: «اسباب‌بازي رايج بچه‌هاي ما شده تفنگ. خب بابا! امريكايي‌ها كه پدرجد ما در اين كارند، الان پشيمانند، در آن درمانده‌اند كه چه كار كنند. ما بچه‌هاي خودمان را كه اَلك دولك بازي مي‌كردند كه تحرك داشت و خوب بود، گرگم به هوا بازي مي‌كردند كه كار بسيار خوبي بود و ورزش بود و بازي و سرگرمي بود، يا اين چيزي كه خط‌كشي مي‌كنند و لي‌لي مي‌كنند - بازي بچه‌هاي ما اينها بود - آورده‌ايم نشانده‌ايم پاي اينترنت، نه تحرك جسمي دارند، نه تحرك روحي دارند، و ذهنشان تسخير شده به وسيله طرف مقابل. خب بياييد بازي توليد كنيد، بازي ترويج كنيد، همين بازي‌هايي كه بنده حالا اسم آوردم و ده تا از اين قبيل بازي [كه] بين بچه‌هاي ما از قديم معمول بوده را ترويج كنيد؛ [اين] يكي از كارهاست، اينها را ترويج كنيد. ما همه‌اش نبايد نگاه كنيم ببينيم كه غربي‌ها از چه جور بازي‌اي حمايت مي‌كنند، ما هم از همان بازي حمايت بكنيم.»
