نويسنده:مصطفي سيد رنجبر*
لازمه حركت و پويايي در هر جامعه‌اي به عنوان مقوله‌اي فرهنگي و اجتماعي، داشتن نشاط اجتماعي و انگيزه و اميد براي آينده در بين مردم آن جامعه است. در نتيجه اهميت پرداختن به چنين موضوعي از آنجاست كه اگر در جامعه‌اي انگيزه‌اي براي كار و تلاش و حركت وجود نداشته باشد آن جامعه نمي‌تواند در مسير پيشرفت و تعالي قدم بردارد. لازمه حركت و پويايي در هر جامعه‌اي نيز داشتن اميد و مردمي اميدوار به آينده است.
***
در طول تاريخ كساني كه اميدوار بودند، توانستند ظرفيت و ابزار لازم براي حركت و پيشرفت را به دست آورده و به كار گيرند و منشأ تحولات در طول تاريخ باشند. در مقابل جامعه اميدوار، جامعه مأيوس قرار دارد كه در همه امور درجا مي‌زند. البته اميدواري افراطي و كاذب نيز باعث مي‌شود كه انسان نتواند واقعيت را ببيند و در خوش‌خيالي در‌مي‌غلتد، بنابراين بهترين شرايطي كه از نظر اميدواري بايد داشت راه ميانه است نه داشتن اميد واهي و نه يأس اجتماعي.
تلقي بسياري از افراد در مورد اميد و انگيزه حركت بيشتر تلقي‌اي روانشناسانه است و روانشناسان به عنوان پديده‌اي فردي از اميد و انگيزه حركت را در نظر دارند، در حالي كه از نظر جامعه‌شناسي اميد در جامعه معنا پيدا مي‌كند و اميد موتور حركت در جامعه است. در دين مبين اسلام نيز داشتن اميد به رحمت الهي از نشانه‌هاي ايمان به خداست. بنابراين اميد و داشتن اميدواري را رهبران سياسي نيز به عنوان ايدئولوژي براي تزريق اميدواري در جامعه به كار مي‌گيرند و يكي از محورهاي سخنان مقام معظم رهبري نيز همين توانستن و ديدن توانايي و ظرفيت‌هاي داخلي و اميدواري است كه از اهميت اساسي برخوردار است و مي‌تواند مسير حركت و پيشرفت مردم براي رسيدن به آرمان‌هاي خود را نشان دهد.
اما انگيزه پيشرفت و نشاط اجتماعي و همچنين ميزان داشتن اميدواري به آينده با ساختار
اجتماعي - فرهنگي، اقتصادي و سياسي موجود در هر جامعه نيز در ارتباطي تنگاتنگ است.
براي تبيين جامعه‌شناختي چنين موضوعي لازم است گفته شود تا زماني كه در جامعه‌اي بين شغل‌هاي مختلف و اقشار مختلف يك پيوند ارگانيك برقرار نشود و از نظر منزلت اجتماعي تبعيض و نابرابري شكل گيرد، نارضايتي و احساس از خود بيگانگي موجود در وضعيت نابرابرانه شديد اجتماعي و عدم پيوند ارگانيك در بين اقشار مختلف از يك طرف و لاينحل ماندن مشكلات معيشتي در دراز‌مدت و رشد نيازهاي كاذب در بين شهروندان از طرف ديگر نااميدي و عدم انگيزه براي حركت در مسير پيشرفت و تكامل به ارمغان مي‌آورد.
در ارتباط با ساختار سياسي نيز اگر در جامعه‌اي دولت همه امور را بر عهده گيرد و مردم نقش اجتماعي و مشاركت در امور اجتماعي را كه مي‌تواند در افزايش پيوند اجتماعي مفيد باشد، نداشته باشند با اين نوع ساختار سياسي نمي‌توان به افزايش اميد و انگيزه حركت در جامعه اميدوار بود.
از راهكارهاي مهم جهت حركت در مسير پيشرفت و تعالي و هدف توسعه در جامعه ايران مشاركت دادن مردم در ارتباط با مسائل و مشكلات و آسيب‌هاي اجتماعي و... است. تا زماني كه ساختار به گونه‌اي باشد كه دولت در همه امور دخالت كند و مردم به داخل خانه‌ها بروند با اين وضعيت مردم نمي‌توانند نقش عامليت انساني خود را كه يكي از پيش‌شرط‌هاي اميدواري است و اميدواري مردم نيز پيش‌شرطي مهم براي حركت به سمت رشد و خود شكوفايي در جامعه مي‌باشد، به منصه ظهور برسانند.
از ديگر راهكارهاي مهم براي تزريق تحرك و پويايي، ايجاد نشاط و شادكامي در جامعه است، چراكه در جامعه افسرده، تواني براي حركت در مسير پيشرفت وجود نخواهد داشت. در اين خصوص در جامعه ايران غفلت شده و فضاهايي كه يك جوان بتواند در آن نياز به نشاط و شادي و هيجان خود را تأمين و نيز ابراز شادي كند به حد كافي وجود ندارد. لذا لازم است آموزش و پرورش و ساير نهادهاي مرتبط با نسل جديد فضاهايي را به وجود بياورند تا نسل جديد اولاً احساس عزت نفس كند و ثانياً اميدوارانه به آينده نگاه كند تا نسلي پويا، فعال و مفيد براي توسعه و پيشرفت جامعه ايران باشد و نه نسلي افسرده و غمگين. مسئولان و برنامه‌ريزان حواسشان باشد كه نسل غمگين هيچ نگاهي به آينده ندارد.
* كارشناس ارشد جامعه‌شناسي
