نويسنده: بهنام صدقي
نگاهم بر چهره ترك خورده، نگران و مضطرب والديني بود كه با دست‌هاي رنج كشيده‌شان حاصل يك عمر زندگي خود را روي تخت خواب‌هاي مراكز ترك اعتياد مي‌ديدند و بايد با اين غم بزرگ دست و پنجه نرم مي‌كردند. انگار وقتي از كنار اتاق‌ها يا تخت‌هايشان عبور مي‌كردي، صداي خرد شدن استخوان‌هايشان در گوشت مي‌پيچيد. با فريادهايي كه به وضوح پشيماني را در اعماق وجود آنان احساس مي‌كردي. اتاق‌هايي كه وقتي سراغي از افراد بستري شده در آن را مي‌گرفتم از قشر تحصيلكرده جامعه تا قشر بي‌سواد و حاشيه‌نشين شهر را در بر مي‌گرفت.
آمارها نشان مي‌دهد بيش از ۶۰ درصد جرائم مرتبط با مواد مخدر و بيش از ۶ ميليون نفر در كشور تحت تأثير مواد مخدر قرار دارند و روزانه هشت نفر در اثر مصرف مواد مخدر جان خود را از دست داده و ۷۰ نفر نيز معتاد مي‌شوند. پريناز مهرابي، روانشناس مي‌گويد:«گاهي اوقات ممكن است با توضيحات و تفسيرهايي كه ميان خود قشر جوان درباره مصرف مواد مخدر رد و بدل مي‌شود اين حرف‌ها كمي جذاب يا متفاوت جلوه كند، چون ابتدا جوانان فقط از احساس هيجان و انرژي كه از اين مواد به دست مي‌آورند حرف مي‌زنند و هيچ‌گاه صحبتي از وابستگي به اين مواد، اثرات و دردهايي كه پس از تأثير مواد مخدر در بدن احساس مي‌شود، نمي‌شود.» ماحصل گفت‌وگوي ما با اين روانشناس را در ادامه مي‌خوانيد.
اثرات جبران‌ناپذير اعتياددر حقيقت اعتياد و مصرف مواد مخدر جزء مقوله‌هايي است كه حتي ممكن است با يك بار مصرف كردن افراد را درگير و وابسته به خود كند. ولي مقوله پر‌اهميتي كه در اين ميان بايد درباره آن بحث كنيم، جلوگيري و پيشگيري از شيوع اين پديده بين نوجوانان و جوانان است و مهم‌تر از آن نيز علاوه بر آگاهي و اطلاع رساني، يا ايجاد رعب و وحشت در ميان افراد براي جلوگيري از درگيري و وابستگي به اين مواد، مطرح كردن اثرات دراز‌مدت اين مواد بر بدن و آثار مخربي كه در مغز و ساير اعضاي بدن ما مي‌گذارد، بسيار مؤثر و عميق است.
به بيماران برچسب نزنيماز اولين گام‌ها براي قرار گرفتن در مسير بهبودي فرد معتاد، پذيرفتن اين مقوله از طرف خود و اطرفيان است باید برای ترک اعتیاد و بازگشت به زندگی عادی نهایت تلاشش را بکند. ضمنا به آنها كمك كنيم تا به خودباوري لازم براي اصلاح خود برسند و در مسير بهبودي كامل قرار گيرند.
فرزنداني كه در خانواده آنها يكي از والدين يا هر دو درگير اعتياد هستند دچار كمبودها و خلأ‌هاي عاطفي هستند، زيرا والدين نتوانسته‌اند عشق، محبت، حمايت و احساس امنيت را در آنها به وجود آورند. حتي مي‌توان گفت شكل‌گيري اين خلأها و عدم اعتماد و اطمينان در وجود فرزندانمان رخنه كرده و سبك و سياق زندگي و آينده آنها را تحت تأثير قرار مي‌دهد. حتي گرايشي در مصرف انواع مواد مخدر را در وجود آنها ايجاد مي‌كند. همچنين زندگي در محيط‌ها و خانواده‌هايي با اين شرايط اثرات بسزايي در سنين رفتن به مدرسه، يا دوران بزرگسالي از خود بر جاي مي‌گذارد. داشتن دوستان و روابط بسيار معدود با افراد، معلم و... در مدرسه، احساس كمرويي و خجالت، عدم توانايي در ارتباطات عمومي و حتي در مواقع بسيار زيادي شاهد ترك تحصيل در اين كودكان هستيم.
تأثير اعتياد بر همسردر خانواده‌اي كه يكي از والدين به مواد مخدر اعتياد دارد، در حقيقت يكي از والدين با مقوله بحران نقش مواجه مي‌شود. يعني به انجام و بر عهده گرفتن نقش‌ها و وظايف فرد معتاد موظف است.
مثلاً در خانواده‌اي كه پدري معتاد است، مادر خانواده مجبور به انجام وظايف و پذيرفتن نقش‌هاي پدر نيز است و بايد فشار حاصل از پذيرفتن اين نقش‌ها را بر دوش بكشد يا در بسياري از مواقع اگر مادر است، به دليل تعدد نقش‌ها مجبور به كمرنگ عمل كردن در ايفاي نقش مادري، محبت و عشق ورزيدن به فرزند خود مي‌شود. در انجام ساير امور مربوط به منزل و اشتغال و... نيز با مشكل مواجه مي‌شود.
از اثرات ديگري كه اعتياد بر جامعه داشته، افزايش آمار طلاق در ميان زوجين به دليل معضل اعتياد به مخدرها و ساير روانگردان‌هاست. اين آسيب حتي ممكن است منجر به شكل‌گيري خيانت و از بين رفتن رابطه حسنه بين زوجين شود و اثرات و مشكلات ديگري را بر خانواده و جامعه وارد كند، اما يكسري شرايط وجود دارد كه به وسيله آنها مي‌توان بهبود يافته و از شر اين مخدرها خلاص شد.
آموزش مهارت نه گفتن به فرزنداننكته اوليه و بسيار مهم اين است كه با ايجاد شبكه‌هاي حمايتي و استفاده از آنها به عنوان پشتيبان همچون دوستان، آشنايان، نزديكان و افراد خانواده و با كمك و حمايت آنها مي‌توان اعتماد به نفس و خودباوري از دست رفته را براي افراد به وجود آورد و زندگي افراد را به سوي شادي و بهبود سوق داد.
آموزش مهارت نه گفتن به فرزندان در مقابل استفاده از انواع مواد مخدر يا رفتارهاي پر خطر و انحرافي، آموختن مهارت كنترل استرس هنگام مواجه شدن با شرايط مختلف و... بسيار حائز اهميت بوده و از آمار مبتلايان به اعتياد مي‌كاهد.
براي كمك به انجام اين فعاليت‌ها تاكنون انجمن‌هاي مختلفي شكل گرفته است. مثلاً انجمن‌هاي گمنامي كه با انواع كمك‌هاي مردمي سر پا بوده و به صورت خصوصي مشغول فعاليت هستند. در فضاي اين انجمن‌ها تلاش زيادي براي ايجاد روابط دوستانه و همدلانه و همچنين كمك كردن و تشويق فرد معتاد براي افزايش روحيه و تقويت انگيزه افراد انجام مي‌شود.
توجه مناسب به بيماران اعتياددر كل اعتياد معضلی است كه تمام اعضاي خانواده يا ابعاد زندگي مشترك را تحت تأثير خود قرار مي‌دهد. البته خود فردي كه دچار اعتياد شده و همين طور خانواده‌اش نيز بايد اين قضيه را بپذيرند كه مقصر دانستن يا رنج كشيدن آنها، تأثيري در حال و احوال فردي كه به مواد مخدر يا ساير روانگردان‌ها روي آورده، ندارد و هر فردي خود بايد مسئوليت و عواقب كار خويش را بپذيرد، چراكه افراد داراي قدرت انتخاب و اراده هستند.
اين افراد قطعاً براي به دست آوردن مجدد سلامتي خود و خلاصي از مواد مخدر، نيازمند توجه و حمايت خانواده و اطرافيان هستند تا بتوانند با استفاده از تمام قدرت و اراده‌اي كه در وجود خود دارند به همراه صبر، پشتكار و حمايت‌هاي اطرافيان بر اين آفت اجتماعي و رواني فائق آمده و از آن نجات پيدا كنند.
