کد خبر: 834576
تاریخ انتشار: ۰۴ بهمن ۱۳۹۵ - ۲۰:۲۴
حل معضل بيكاري فارغ‌التحصيلان نيازمند تمهيدات زيرساختي است
در فضايي كه ركود بر تمامي بخش‌هاي كليدي اقتصاد ايران سايه انداخته است، معضل بيكاري را...
محسن فرهادي
در فضايي كه ركود بر تمامي بخش‌هاي كليدي اقتصاد ايران سايه انداخته است، معضل بيكاري را مي‌توان مهم‌ترين غول پيش روي جوانان جوياي كار كشور دانست. چرخ اقتصاد به خوبي نمي‌چرخد و چرخِ نچرخ هم طبيعتاً نيرويي نياز نخواهد داشت! با اين حال، معضل بيكاري در بخش فارغ‌التحصيلان دانشگاهي بغرنج‌تر است. به صورتي كه از آن به عنوان مهم‌ترين معضل فعلي كشور در بخش اشتغال و بازار كار ياد مي‌شود.
مطابق آمار، از حدود 2/11 ميليون نفر جمعيت داراي تحصيلات عالي يا در حال تحصيل در كل كشور، 7/5 ميليون نفر (4/51درصد) غيرفعال هستند. به عبارت ديگر بيش از نيمي از جمعيت فارغ‌التحصيل يا در حال تحصيل دانشگاهي هيچ نقشي در توليد ندارند. موضوع بحث ما در اين گزارش اما ارائه آمارهاي كلي در ابعاد مختلف اين موضوع نيست. بدون شك دردناك‌ترين وضعيت بيكاري فارغ‌التحصيلان دانشگاهي كشور را بايد در فارغ‌التحصيلان بيكار مقطع دكترا سراغ گرفت، لذا ما هم در اين مجال به اين موضوع خواهيم پرداخت.
اين مسئله وقتي اهميت مي‌يابد كه بدانيم طي سال‌هاي گذشته تدريجاً ترافيك كنكور سراسري به كنكور كارشناسي ارشد منتقل شده و موج مذكور در حال رسيدن به كنكور دكتري است. آمار دقيقي از تعداد دكترها يا دانشجويان دكتري بيكار در سطح كشور موجود نيست. تنها سال 93 رئيس مركز جذب هيئت علمي وزارت علوم گفته است:‌«6 هزار نفر با مدرك دكتراي تخصصي (phd) در سطح كشور بيكار هستند. » اخيراً وزير علوم نيز به سونامي در حال آمدن به مقطع دكتري واكنش نشان داده، در جمع رؤساي دانشگاه‌هاي سه استان خراسان گفته است:‌«اين تعداد زياد است!» فرهادي سپس پيشنهاد داده تا با توجه به كثرت رشته‌هاي دكترا، همراه با صدور مجوز رشته‌هاي مختلف، تعداد پذيرش هم ذكر شود تا جلوي افزايش بي‌رويه گرفته شود. الساعه، ميزان تأثير اين نوع تدابير جناب وزير چندان مشخص نيست وليكن مؤثر بودن آن سخت به نظر مي‌رسد!
محمد فرهادي در جايي ديگر نيز گفته است:«‌ميانگين بيكاران در ميان فارغ‌التحصيلان بالاتر از ميانگين كشور است و دانشجويان كارشناسي ارشد و دكتري نيز در سال‌هاي آينده به تعداد بيكاران اضافه مي‌شوند.‌» دغدغه مسئولان وزارت علوم در زمينه بيكاري قريب‌الوقوع لشكر دكترها در‌خور تقدير است، وليكن سؤال اصلي اين است كه آنها در جهت رفع اين معضل ملي چه تمهيداتي انديشيده‌اند و براي بهره‌گيري از اين حجم عظيم نيروي انساني باكيفيت چه برنامه‌اي دارند؟ رصد اقدامات و اظهارات اين بزرگواران نشان مي‌دهد كه مسئولان مذكور متأسفانه برنامه عملياتي مشخصي را در اين جهت ارائه نكرده‌اند. لزوم اجراي هر چه زودتر طرح آمايش آموزش عالي براي جلوگيري از ورود بي‌رويه فارغ‌التحصيلان مقطع كارشناسي ارشد به دكتري، تنها برنامه اعلام شده مسئولان اين وزارتخانه براي مديريت وضعيت يادشده بوده است؛ مسئله‌اي كه نشان مي‌دهد نگاه تهديدمحور به اين خيل عظيم نيروي انساني متخصص، حرف اول را در وزارت علوم مي‌زند!
حل ريشه‌اي معضل بيكاري فارغ‌التحصيلان دانشگاهي اما طبيعتاً نيازمند تمهيدات زيرساختي ديگري است. پيوند دادن صنعت و دانشگاه در سايه توجه و تأكيد بر صنايع داخلي را مي‌توان يگانه راه‌حل معضل بيكاري فارغ‌التحصيلان دكتري محسوب نمود، چراكه جاي دادن تمامي اين فارغ‌التحصيلان در مسند تدريس دانشگاه‌هاي كشور مقدور نيست. خصوصاً اينكه در سال‌هاي اخير ورودي كنكور سراسري كاهش يافته و تعداد زيادي از صندلي‌هاي دانشگاه‌ها در مقطع كارداني و كارشناسي خالي مانده است. در اين شرايط طبيعتاً تبِ استخدام هيئت علمي نيز تدريجاً فروكش خواهد كرد و اين موقعيت شغلي نيز براي فارغ‌التحصيلان دوره دكتري از دست خواهد رفت. في‌المثل سال 93، ۳۴۰ هزار نفر براي جذب در هيئت علمي دانشگاه‌هاي كشور نام‌نويسي كرده‌اند كه از اين تعداد تنها ۴۰ هزار نفر جذب يا در مرحله جذب شدن قرار گرفته‌اند. اينها البته همگي داراي مدرك دكترا نبوده‌اند، ليكن تعداد افراد داراي مدرك دكترا در بين آنها كم نبوده است!
 سؤال اين است كه با 300 هزار نفر ديگر بايد چه كرد؟ آيا اينها را نيز مي‌توان با اجراي طرح آمايش آموزش عالي سامان داد؟ طبيعتاً جواب منفي است و اصولاً ادعاي تأثيرگذاري طرح آمايش بر فارغ‌التحصيلان مضحك است، چراكه طرح آمايش نوعي ريل‌گذاري براي دانشجويان آينده است و نه فارغ‌التحصيلان كنوني! پس چه بايد كرد؟ پاسخ را بايد در مهم‌ترين نتايج اجراي نقشه جامع علمي كشور يعني طرح‌هاي كلان شوراي عالي عتف جست‌وجو نمود. بر اساس نقشه جامع علمي كشور، تعريف و اجراي طرح‌هاي مذكور - بر خلاف حجم زيادي از مقالات نمايه شده پژوهشگران ايراني در نشريات بين‌المللي- دقيقاً بر اساس نيازهاي اساسي كشور بوده و بايد به رؤياي ديرينه ارتباط صنعت و دانشگاه تحقق ببخشند. ايجاد اشتغال مؤثر براي دانشجويان مقاطع تحصيلات تكميلي و توليد دانشِ مورد نياز بخش‌هاي مختلف كشور نيز از ديگر اهداف تعريف طرح‌هاي كلان ملي است. دولت اما طي سه سال گذشته، اقدام به توقف بيشتر اين طرح‌ها نموده، با نگاهي تهديدمحور به دانشجويان دكتري گويا تنها سعي دارد خود را از شر افزايش سرسام‌آور تعدادشان خلاص كند!
دكتر كبكانيان، قائم‌مقام ستاد راهبري اجراي نقشه جامع علمي كشور تابستان 94 در همين زمينه گفته است:‌«متأسفانه غالب طرح‌هاي كلان ملي تقريباً متوقف شده و در حال حاضر از مجموع 47 طرح كلان ملي فناوري تنها 7 طرح كلان از حمايت مالي نسبي برخوردار است. حال آن كه تمام اين طرح‌ها مصوب شوراي عالي علوم، تحقيقات و فناوري و شوراي عالي انقلاب فرهنگي است اما به دليل ارائه نشدن بودجه، راكد و تعطيل شده است.‌» سؤال اين است كه در اين شرايط چگونه مي‌توان آينده روشني را براي فارغ‌التحصيلان دوره دكتري در نظر گرفت؟ توقف طرح‌هاي كلان ملي از سوي دولت در ديدار اخير رهبر انقلاب با نخبگان جوان كشور نيز مورد توجه ايشان قرار گرفته، در همين زمينه به مسئولان دولتي هشدار دادند. مسئولان وزارت علوم اما حرف خود را مي‌زنند. آنها در كنار تأكيد بر اجراي طرح آمايش براي مواجهه با افزايش سرسام‌آور دانشجويان تحصيلات تكميلي، تأخير در اجراي طرح‌هاي كلان ملي را نيز توجيه مي‌كنند.
آنها معتقدند در روند تصويب طرح‌ها تعجيل صورت گرفته و پيش از هر اقدامي، بايد مجدداً بررسي و تصويب شوند. محمد مهدي‌نژاد‌نوري معاون پژوهش و فناوري سابق وزارت علوم اما حذف طرح‌ها را به دليل ضعف مديريت درست منابع دانسته و مي‌گويد: «ما سال 90- 89 طرح‌هاي كلان ملي را به تصويب رسانديم يعني 6 تا 7 سال زمان براي پرداخت و بررسي اين موضوع داشتيم. آيا اين مدت زمان تعجيل است؟... اگر اصل قضيه مشكل ندارد در اين چند سال چقدر برنامه‌ريزي كرده‌اند؟» اين در حالي است كه رهبر فرزانه انقلاب در ديدار مذكور گفته بودند:‌«گزارش‌هايي به من مي‌رسد كه بعضي از طرح‌هاي كلان در موضوعات تحقيقاتي مهم مثل هوافضا، ماهواره و امثال اينها، دچار توقف يا لنگي است؛ اين من را نگران مي‌كند، اين را مي‌خواهم اينجا بگويم كه مطالبه عمومي باشد، من از مسئولان امر به طور جدي درخواست مي‌كنم به اين مسائل بپردازند. اين طرح‌ها، طرح‌هاي بسيار مهمي است، حتي بعضي از طرح‌هاي تحقيقاتي مربوط به انرژي هسته‌اي همين طور [است‌]. اينها نبايستي مطلقاً توقف پيدا كند.»
نظر شما
جوان آنلاين از انتشار هر گونه پيام حاوي تهمت، افترا، اظهارات غير مرتبط ، فحش، ناسزا و... معذور است
تعداد کارکتر های مجاز ( 200 )
پربازدید ها
پیشنهاد سردبیر
آخرین اخبار