در ميان عملكردسازي و بازده بازي مسئولان كه اين روزها و به مناسبت نزديك شدن به رقابت‌هاي انتخاباتي بيش از پيش فراگير شده، ارائه آمارهاي غيرقابل استناد به واسطه انتخاب شاخص‌هاي نادرست در عرصه علم و فناوري نيز براي خود جا باز مي‌كند. مانور مسئولان روي جايگاه برتر كشورمان در ميان كشورهاي منطقه CSA به جاي منطقه مورد نظر سند چشم‌انداز 1404 از جمله انحرافاتي است كه مولود انتخاب شاخص‌هاي غلط آماري هستند. شاخص‌هاي ضعيف رتبه‌بندي در CSA از جمله مخاطرات در نظر گرفتن اين رتبه‌بندي در سياستگذاري‌ها است. اين در حالي است كه كشورمان براي رسيدن به جايگاه مورد نظر سند 1404 در كمتر از 9 سال آينده بايد از 25 كشور منطقه آسياي جنوب غربي شامل آسياي ميانه، قفقاز، خاورميانه و كشورهاي همسايه پيشي بگيرد.
با وجودي كه جايگاه هر كشوري در ميزان اثرگذاري آن در توسعه مرزهاي دانش و فناوري دنيا مؤثر است، با اين حال در كشور ما برخي از كارگزاران دانش و آموزش تلاش دارند اين جايگاه و رتبه‌بندي و اهميت آن را تنها يك رقم نشان دهند كه مانور روي آن يك رويكرد صرفاً سياسي براي تقويت يا تضعيف عملكرد دولت‌ها در عرصه علم و فناوري در برابر افكار عمومي است.
بنابراين با اينكه از توسعه اقتصاد دانش بنيان سخن مي‌گويند، توجيه مناسبي براي شيب نزولي شتاب رشد علمي در گزارش‌هاي پايگاه‌هاي استنادي جهاني ندارند. اين رويكرد كه بازسازي تمدن ايراني- اسلامي را تحت تأثير قرار داده و از طرفي جايگاه كشورمان در چشم‌انداز 1404 را نيز متزلزل كرده كار را به جايي رسانده كه به رغم تأكيد مسئولان علمي و آموزشي كشور از جمله سورنا ستاري معاون علمي و فناوري رئيس‌جمهور بر صعود رتبه علمي ايران، گزارش‌هاي رسمي ناظران بين‌المللي نشان مي‌دهد ايران نه‌تنها از تركيه، عربستان، مصر، مالزي، بلكه اخيراً از كشورهايي مانند قطر، ارمنستان، عمان، امارات و كويت نيز در مرتبه علمي عقب مانده است.
انتخاب داوطلبانه شاخص‌هاي غلط اين تفاوت آماري چنانچه عمدي باشد به فتواي رهبر انقلاب گناه كبيره است، محصول تعيين شاخص‌هاي غلط در تحليل داده‌هاي آماري است كه در نهايت نتيجه آن به ارائه ديدي نادرست از شرايط موجود مي‌شود و تصميمات مبتني بر چنين گزارش‌هايي را متأثر مي‌كند.
شهريور ماه گذشته ستاري از صعود 42 پله‌اي ايران در اقتصاد دانش بنيان طي سال‌هاي 2014 تا 2016 خبر داد. وي در شرح گزارش خود به افزايش تعداد شركت‌هاي دانش بنيان و سهم آنها از كل اقتصاد كشور اشاره كرد و افزود: به شكلي كه در سال 1392، 55 شركت در سال 1393، هزار و 142 شركت در سال 1394، 2 هزار و 327 شركت و در شش ماه اول سال جاري 2 هزار و 590 شركت ايجاد شده است كه با ميزان فروشي معادل 110 هزار ميليارد ريال و ايجاد اشتغال مستقيم 40 هزار نفر همراه بوده‌اند.
فارغ از اينكه آماري كه معاون علمي رئيس‌جمهور از تعداد شركت‌هاي دانش بنيان ارائه مي‌كند، شركت‌هايي است كه بر اساس شاخص‌هاي تعيين شده در اين معاونت در طول دولت يازدهم حائز شرايط دانش بنياني شده‌اند، نخستين نشانه از برگزيدن شاخص‌هاي آماري متفاوت براي بهره‌برداري عملكردي، در اين گزارش نشان داده شده است.
برتري در منطقه‌اي كه «منطقه» نيستاما مسئله از جايي جالب‌تر مي‌شود كه گزارش‌ها و آمارها مبناي خارجي مي‌گيرند. به عنوان نمونه ارتقاي شاخص جهاني نوآوري كشورمان كه طبق ادعاي ستاري در عرض يك سال 28 پله صعود داشته و از كشورهايي مانند هندوستان و قزاقستان در منطقه پيشي گرفته است.
اين در حالي است كه كشورهاي ياد شده از سوي اين عضو كابينه يازدهم در منطقه‌اي كه طبق اهداف چشم‌انداز بايد سرآمد آنها باشيم، قرار نگرفته‌اند.
طبق سند چشم‌انداز جمهوري اسلامي ايران در افق 1404 كشورمان بايد دست يافته به جايگاه اول اقتصادي، علمي و فناوري در سطح منطقه آسياي جنوب غربي شامل آسياي ميانه، قفقاز، خاورميانه و كشورهاي همسايه با تأكيد بر جنبش نرم افزاري و توليد علم رشد پرشتاب و مستمر اقتصادي ارتقاي نسبي سطح درآمد سرانه و رسيدن به اشتغال كامل باشد.
اين در حالي است كه معاون علمي رئيس‌جمهور مدام از جايگاه سوم ايران در منطقه ياد مي‌كند. در حالي كه منطقه‌اي كه وي از آن ياد مي‌كند، موسوم به منطقه CSA است كه با نظام تقسيم بندي سند چشم‌انداز مغايرت دارد و شامل بسياري از همسايه‌هاي خاورميانه‌اي نمي‌شود. تعريف اين پايگاه از كشورهاي آسياي مركزي- غربي شامل كشورهاي هند، قزاقستان، ايران، تاجيكستان، سريلانكا، بوتان، قرقيزستان، نپال، بنگلادش و پاكستان است. در اين تعريف از منطقه ايران رتبه سوم را در شاخص‌هاي جهاني نوآوري به خود اختصاص داده است. اما فاصله معناداري در شاخص‌هاي سند چشم‌انداز با همسايگان خود دارد. تركيه، عربستان، امارات، قطر در زمره 25 كشور منطقه هستند كه كشورمان بايد در افق 1404 از آنها پيشي بگيرد، اما اكنون از آنها عقب است و شتاب منفي اين عقب‌ماندگي از سوي كارشناسان نگران‌كننده ارزيابي مي‌شود.
