هر انساني با توجه به جايگاه اجتماعي كه در آن قرار دارد، داراي مسئوليت‌هاي مختلفي است. از جمله اين مسئوليت‌ها مي‌توان به مسئوليت در برابر خالق، پدر و مادر، همسر و فرزند، خواهر و برادر، اطرافيان، جامعه و... اشاره كرد. انسان‌ها با توجه به بار مسئوليتي كه دارند و توجهي كه به آن مي‌كنند مي‌توانند به رشد و تكامل انساني دست يابند. اين پذيرفتن مسئوليت است كه روح انسان را صيقل مي‌بخشد و او را براي مواجهه با مشكلات پيش روي خود آماده مي‌سازد. اگر پدر و مادري مسئوليت نگهداري از يك گياه را به فرزند خود مي‌سپارند، اين مقدمه‌اي است براي قبول مسئوليت‌هاي بالاتر از سوي فرزندشان در آينده‌اي نه چندان دور. در واقع مي‌توان گفت هر انساني، زماني كه پا به عرصه زندگي مي‌گذارد، بايد بار و سنگيني مسئوليت‌هاي مختلف را به دوش بكشد تا زمان وفات او فرا‌برسد. يكي از اين مسئوليت‌هاي مهم در قبال والدين است. اين موضوع را با ميلاد صالح، كارشناس مذهبي و پژوهشگر فرهنگي مطرح كرده‌ايم.
او مي‌گويد: در روايات آمده: به آنان اف مگو. حتي خداوند تبارك و تعالي در قرآن كريم مي‌فرمايند: وَ قَضىَ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُواْ إِلَّا إِيَّاهُ وَ بِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَنًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبرََ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لهَُّمَا أُفٍّ وَ لَا تَنهَْرْهُمَا وَ قُل لَّهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا وَ اخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانىِ صَغِيرًا: پروردگارت مقرر داشت كه جز او را نپرستيد و به پدر و مادر نيكى كنيد. هر گاه تا تو زنده هستى هر دو يا يكى از آن دو سالخورده شوند، آنان را ميازار و به درشتى خطاب مكن و با آنان به اكرام سخن بگوى، در برابرشان از روى مهربانى سر تواضع فرود آور و بگو: اى پروردگار من، همچنان كه مرا در خردى پرورش دادند، بر آنها رحمت آور.
گفته‌هاي اين كارشناس را در ادامه مي‌خوانيد.
همه ما مسئوليم
هر يك از مسئوليت‌هاي انسان در هستي را مي‌توان به بازي‌هاي رايانه‌اي تشبيه كرد. زيرا در بازي‌هاي رايانه‌اي، فردي مي‌تواند به مراحل بالاتر صعود كند كه مرحله پيش روي خود را به درستي پشت سر بگذارد. حال اگر انسان بتواند تمام مسئوليت‌هايي كه خداوند در اختيار او قرار مي‌دهد را به خوبي پشت سر بگذارد مي‌تواند به لقاء‌الله دست يابد. تمام انسان‌هاي بزرگي كه در طول تاريخ زندگي مي‌كردند، انسان‌هاي مسئولي بوده‌اند. رسول مكرم اسلام حضرت محمد(ص) مي‌فرمايند: همه شما مسئوليد، حتي انبياي الهي و اولياي الهي هم مسئول هستند. يكي از مهم‌ترين مسئوليت‌هايي كه مي‌توان به آن اشاره كرد و هر انساني نيز به نوبه خود وظيفه دارد آن را به نحو احسن به انجام برساند، قبول مسئوليت در برابر پدر و مادر است. قبول اين مسئوليت و به سرانجام رساندن آن باعث رشد و تكامل انسان مي‌شود كه به وسيله چنين رشدي، انسان به سطوح بالاتري ارتقا مي‌يابد.
تصور كنيد در يك باشگاه بدنسازي ثبت نام كرده‌ايد. اولين روزي كه براي تمرين به باشگاه مي‌رويد، مربي باشگاه يك ميله خالي و بدون وزنه در اختيار شما قرار مي‌دهد و به شما دستور مي‌دهد تا مدت زمان مشخصي با ميله خالي تمرين كنيد.
شايد بعضي افراد در ابتدا از اين برنامه‌اي كه مربي در اختيار آنها قرار داده است ناراحت شوند، اما پس از گذشت زمان متوجه خواهند شد كه براي بلند كردن وزنه‌هاي بزرگ‌تر، ابتدا بايد از وزنه‌هاي كوچك‌تر شروع كرد. همه مردم وظيفه دارند خود را براي ظهور منجي عالم بشريت حضرت مهدي(عج) آماده كنند. اگر ما پدر و مادر را آن وزنه كوچك و سبك در نظر بگيريم، متوجه خواهيم شد كه براي رسيدن به آن وزنه ايده‌آل يعني وجود مبارك امام عصر ارواحنا فداه، بايد از وزنه كوچك‌تر شروع كنيم.
مسئوليت ما در قبال والدين
از مسئوليت‌هاي مهمي كه در قبال پدر و مادر بايد آنها را به انجام برسانيم، احترام و حفظ حقوق ايشان است. شايد ذكر كردن اين مطلب خالي از لطف نباشد كه احترام به پدر و مادر، به طور عجيبي توفيقات انسان را زياد مي‌كند و به طور عجيبي به زندگي انسان خير و بركت مي‌بخشد. در واقع در اين زندگي چند روزه و بار مسئوليت بالايي كه انسان بايد آنها را به سرانجام برساند، چنين توفيقاتي و چنين بركاتي، لازمه چنين راه پر‌مشقت و ناهمواري است.
قرآن كريم در رابطه با نحوه تخاطب و گفت‌و‌گو با پدر و مادر مي‌فرمايد: وَ قُل لَهُما قَولاً كريماً يعني با آنها (پدر و مادر) كريمانه صحبت كن و واژه‌هايي كه در برابر آنها به كار مي‌بريد، واژه‌هاي بزرگوارانه باشد. در حديثي از قول امام صادق(ع) آمده است كه مردي نزد رسول خدا(ص) آمد و عرض كرد: من جوان بانشاط و ورزيده‌اي هستم و جهاد را دوست دارم ولي مادري دارم كه از اين موضوع ناراحت مي‌شود.
رسول خدا فرمودند: برگرد و با مادر خود باش، قسم به آن خدايي كه مرا به رسالت برگزيد، اگر يك شب مادر با تو مأنوس شود از يك سال جهاد در راه خدا بهتر است. همچنين سيد قطب‌الدين در تفسير في ظلال حديثي به اين مضمون از رسول خدا(ص) نقل مي‌كند: مردي مشغول طواف بود و مادرش را بر دوش گرفته و او را طواف مي‌داد. او رسول خدا(ص) را در همان حال مشاهده كرد، عرض كرد: آيا حق مادرم را با اين كار برآوردم؟ حضرت فرمود: نه، حتي جبران يكي از ناله‌هاي او را به هنگام وضع حمل نمي‌كند. از حضرت باقر(ع) روايت شده است كه فرمود: از رسول خدا(ص) سؤال شد چه كسي بزرگ‌ترين حق را بر آدمي دارد؟ فرمود: پدر و مادر، و در آخر بايد بگويم فقط كسي مي‌تواند امام خويش را در دوران ظهور ياري كند كه مسئوليت خويش را در برابر پدر و مادر به نحو احسن به انجام برساند.
مسئوليت ما در قبال جامعهنوع ديگر مسئوليت كه مي‌توان به آن اشاره كرد، مسئوليت‌پذيري نسبت به جامعه است. در واقع اين انسان‌هاي مسئوليت‌پذير هستند كه باعث رشد و پيشرفت جامعه خود مي‌شوند. به عبارت ديگر، سرنوشت افراد جامعه به دست اين افراد خواهد بود. مسئوليت‌پذيري در جامعه و اجتماع از منظر اسلام شامل رفتارهايي مانند رعايت كردن حقوق اجتماعي ديگران، مشاركت نمودن در امور فرهنگي و ديني مانند امر به معروف و نهي از منكر، مشاركت كردن در نماز جماعت و... است.
يكي ديگر از مسئوليت‌هاي ما نسبت به جامعه اين است كه نسبت به همنوعان خودمان بي‌تفاوت نباشيم.
شايد اين مسئله امروزه در جامعه بيشتر جلوه كند. امروزه با توجه به هجمه تبليغاتي‌اي كه دنياي غرب بر روي ترويج سبك زندگي خود مي‌كند، بسياري از جوانان تحت تأثير تبليغات سوء غربي‌ها قرار مي‌گيرند و زندگي‌هايشان را بر مبناي نقشه از پيش تعيين شده غربي‌ها بنا مي‌كنند. پر واضح است كه بسياري از اين جوانان نادانسته وارد چنين مسيري شده‌اند و همواره در گرداب ندانم‌كاري خودشان در حال غرق شدن هستند و تنها محتاج دستي‌اند كه به سويشان دراز شود تا بتوانند به وسيله آن خود را از آن بيرون بكشند. اگر ما به اهميت اين موضوع پي ببريم و بدانيم كه در برابر يكديگر مسئول هستيم ديگر حاضر نخواهيم بود به تماشا بايستيم.
