به دلیل اهمیت بالای این
رفتار، امروزه علاوه بر مطالعه کتاب‌های چاپی و کاغذی، انواع مختلفی از مطالعه از
طریق فضاهای مجازی مانند کتاب‌های الکترونیک و صوتی به ویژه برای آن دسته از
افرادی که توانایی یا فرصت استفاده از کتاب‌های کاغذی را ندارد، بروز کرده است. مطالعه و کتابخوانی آنچنان در تعیین سرنوشت و آینده
ملت‌ها نقش دارد که در طول تاریخ بزرگان بسیاری از طریق سخنان خود بر مداومت بر آن
تاکید کرده‌اند.
***
پیامبر اسلام به عنوان بزرگ‌ترین
و برترین انسان‌ها، در خصوص اهمیت مطالعه می‌فرمایند: «یک ساعت تفکر از شصت سال
عبادت بر‌تر است.» ایشان آنچنان بر اهمیت مطالعه تاکید دارند که کسب دانش را برای
مسلمانان واجب دانسته و می‌فرمایند خداوند دانشجویان را دوست دارد و آن‌ها را وارد
بهشت می‌کند. امام اول شیعیان نیز کتاب را غذای روح دانسته و می‌فرماید: «کسی که
با کتاب‌ها خود را آرامش دهد هیچ آرامشی را از دست
نمی‌دهد.» او در سخنی دیگر، کتاب را بوستان عالمان و دانشمندان، بهترین گوینده و
سخنران و بیانگر انگیزههای درونی
انسان می‌داند.
طلب علم یک فریضه است
امام صادق (ع) هم طلب علم را
یک فریضه دانسته و مطالعه بسیار و پیگیر در
مسائل علمی را باعث شگفتی عقل و تقویت نیروی فکر و فهم عنوان می‌کند. رهبر معظم انقلاب هم توصیه‌ها و تاکیدات فراوانی در
خصوص کتاب و اهمیت کتابخوانی به همه مردم به ویژه جوانان داشته و مطالعه را یک
تکلیف دینی و وظیفه ملی عنوان کرده‌اند تا عمق اهمیت آن برای همگان آشکار شود.
سقراط، فیلسوف بزرگ یونانی
اهل آتن و از تأثیرگذار‌ترین افراد بر فلسفه اسلامی و فلسفه غرب هم در خصوص اهمیت
مطالعه می‌گوید: «جامعه وقتی فرزانگی و سعادت دست می‌یابد که مطالعه، کار روزانه‌اش
باشد.» ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی، مورخ و نویسنده معروف ایرانی در دربار غزنوی
هم بهترین سخنگویان و یاران انسان را کتاب دانسته و می‌گوید: «آن‌گاه که دوستانت
تو را تنها بگذارند می‌توانی با کتاب سرگرم شده و بدون اینکه سر تو را فاش کند
رازت را به او بگویی و با کتاب است که می‌توان به دانش و نیکی‌ها دست یافت.»
رنه دکارت، فیلسوف و ریاضدان
فرانسوی هم مطالعه را تنها راه آشنایی و گفتگو با بزرگان دانسته و می‌گوید:
«خواندن کتاب خوب به منزله همنشینی با مردم خوب روزگار است.»
کتاب، بزرگ‌ترین اختراع بشر
ویلیام شکسپیر، نویسنده
انگلیسی هم در بیان اهمیت مطالعه می‌گوید: «کتاب بزرگ‌ترین اختراع بشر است.»
ریچارد استیل، دیگر نویسنده انگلیسی هم می‌گوید: «مطالعه همان اثری را در وجود
آدمی می‌گذارد که ورزش در بدن انسان ایجاد می‌کند.» صادق طباطبایی، نویسنده و
روزنامه نگار ایرانی اهل قم هم می‌گوید: «کتاب را حافظه بشریت خوانده‌اند. مجموعه
دانش و معارف تاریخ مدّون چند هزار ساله را در کتاب می‌توان یافت. هیچ کدام از
وسایل ارتباطی، ژرفای لازم را در اندیشه و تفکر و حوزه قدرت خلاقیت انسان آن گونه
که خواندن و نوشتن پدید می‌آورد، ایجاد نمی‌کند.»
شارل دو مونتسکیو، نویسنده
فرانسوی هم مطالعه کتاب را تبدیل ساعات سلامت بار به ساعات لذتبخش می‌داند و می‌گوید:
«من هیچ غمی نداشتم که خواندن یک صفحه کتاب از بین نبرده باشد. کتاب، عمر دوباره
است» جاحظ، یکی از ادیبان مشهور و دانشمند معروف جهان اسلام هم در این باره کتاب
می‌گوید: «کتاب، درختی است که همیشه پربار و پرمیوه و ثمر است. کتاب، هم نشینی است
که تو را خسته و ملول نمی‌سازد. دوستی است که تو را فریب نمی‌دهد. رفیقی است که به
تو آزار نمی‌رساند. اگر مطالعه کتاب هیچ فایده‌ای نداشته باشد، جز همین که تو را
از ایستادن بیهوده در منزل و نگاه کردن به عابران باز دارد، کفایت می‌کند».
توماس کارلایل، فیلسوف
انگلیسی هم دانشگاه واقعی را جایی می‌داند که مجموعه‌ای از کتاب در آن جمع آوری
شده باشد. دکتر شریعتی هم می‌گوید: «نوع مطالعه است که سطح بینش را تغییر می‌دهد،
نه حجم مطالعه». آلبرت اینشتین، دانشمند مشهور آلمانی هم می‌گوید: «افکار و اندیشه‌های
انسان به گونه‌ای است که ممکن است فقط خواندن یک کتاب پایه اندیشه‌ها و افکار
انسان را بر مبنای جدید یا در مسیر خاصی قرار دهد و چه بسا ممکن است کتابی مسیر
سرنوشت میلیون‌ها انسان را در راه مخصوصی بیندازد.»
کتاب، بیشتر از معلم و درس
به انسان می‌آموزد
سید محمد محیط طباطبائی،
پژوهشگر ادبی، مورخ، منتقد و ادیب معاصر ایران هم در خصوص اهمیت کتاب می‌گوید:
«به نظر من، کتاب بیش از درس و معلم به انسان می‌آموزد؛ من نُه دهم معلومات خود را
از کتاب آموخته‌ام و یک دهم را از معلم و درس فرا گرفتم.» ابوعلی سینا، دانشمند و
فیلسوف ایرانی در طلب و ترویج دانش چنان کوشا بوده است که روزی پنجاه ورق می‌نوشته
و گاهی برای فهمیدن درست مطلبی، چهل بار یک مطلبی علمی را مطالعه می‌کرده است. وی
نیز در خصوص اهمیت مطالعه می‌گوید: «من متأسفم که هنگام صرف غذا، از اشتغال به علم
و کسب معرفت باز می‌مانم.»
گریگوریویچ بلینسکی، نویسنده
و متفکر روس هم معتقد است: «کتاب، برای تعلیم و تربیت نوشته شده است و نقش تعلیم و
تربیت، بی‌اندازه مهم است؛ زیرا سرنوشت قطعی بشر را تعیین می‌کند.» موریس مترلینگ،
نویسنده و فیلسوف بلژیکی هم می‌گوید: «آدم تنها در بهشت هم باشد، به او خوش نمی‌گذرد،
ولی کسی که به کتاب یا تحقیق علاقه‌مند است، هنگامی که به مطالعه یا تفکر مشغول
است، جهنم، به تنهایی برای او بهترین بهشت هاست.»
وُلتر، فیلسوف و نویسنده
فرانسوی هم می‌گوید: «برگ‌های کتاب به منزله بال‌هایی هستند که روح ما را به عالم
نور و روشنایی پرواز می‌دهند.» ابوالحسن
علی بن حسین مسعودی، صاحب کتاب معروف مروج الذهب هم کتاب را یار و همدم خوانده و
می‌گوید: «همسایه‌ای نکوکار‌تر، معاشری منصف‌تر، رفیقی مطیع‌تر، معلمی پرمایه‌تر،
یاری لایق‌تر و امین‌تر و سودمندتر و سرگرم کننده‌تر از پیدا نمی‌شود اگر بدو نظر
کنی، تو را بهره دهد، فهمت را قوی کند و علمت را بیفزاید».
کتاب جام جهان نما است
ویکتور هوگو، شاعر و نویسنده
فرانسوی هم کتاب را جام جهان نما دانسته و می‌گوید: «خوشبخت، کسی است که به یکی از
این دو چیز دست رسی دارد، یا کتاب‌های خوب یا دوستانی که اهل کتاب باشند.» فرانسیس
بیکن، فیلسوف و نویسنده انگلیسی هم می‌گوید: «کمال انسانی تنها از راه خواندن کتاب
انجام میگیرد.»
سیسرون، نویسنده رومی هم
اتاق بدون کتاب را مانند جسم بی‌روح می‌داند. لئون تولستوی، نویسنده روسی هم معتقد است: «در دنیا
لذتی نیست که با لذت مطالعه برابری کند.» ماکسیم گورگی، دیگر نویسنده روسی هم می‌گوید:
«کتاب‌ها بودند که به من کمک کردند تا از باتلاق نادانی بیرون آیم وگرنه نابود می‌شدم.»
دنی دیدرو، نویسنده و فیلسوف فرانسوی هم می‌گوید: «هنگامی که مردم از کتاب خواندن
باز می‌مانند، از فکر کردن باز می‌مانند.»
