فيلم سينمايي «سيانور» تازه‌ترين ساخته بهروز شعيبي فارغ از بحث‌هاي ساختاري و تكنيكي به دلايل مختلفي ارزش ديدن دارد. اگرچه به لحاظ ساختاري و تكنيكي هم در مقايسه با بسياري از آثار اين ژانر چند گام جلوتر است. فيلم از لايه‌هاي گوناگوني شكل گرفته و با استفاده از روايت غيرخطي و تو در تو توانسته توأمان چند قصه را تعريف كند. هم يك عاشقانه سياسي است و هم يك فيلم پليسي و هم اثري تاريخي محسوب مي‌شود كه قصه آن در دهه ۵۰ مي‌گذرد. اما به هيچ وجه نبايد آن را صرفاً عاشقانه، پليسي يا سياسي بدانيم.
اين فيلم نگاهي دارد به مقطعي تأثيرگذار و تاريخ‌ساز از سال‌هاي قبل از انقلاب اسلامي و با نگاهي به يك مقطع تاريخ انقلاب مروري دارد بر زندگي مجيد شريف واقفي يكي از چريك‌هاي انقلابي كه به دليل انحراف سازمان مجاهدين خلق ايران از آن فاصله گرفت و انشعاب كرد.
اين فيلم به دلايل مختلف ارزشمند و قابل توجه است:
۱- مهم‌ترين نكته بارز و ويژگي فيلم جسارت آن است. «سيانور» در قحطي فيلم‌هاي سياسي و تاريخي و بي‌توجهي به سير حوادث و اتفاقات تاريخ انقلاب اسلامي ساخته مي‌شود و در فضاي مملو از بي‌دردي قصه‌هاي سطحي اجتماعي و طنزهاي سبك و نازل، تيمي جسارت مي‌كنند و به سراغي موضوعي مي‌روند كه بحق موضوعي حساس و دردسرساز است. جالب اينكه يك تهيه‌كننده بخش خصوصي (سيدمحمود رضوي) آستين بالا مي‌زند و پا در اين وادي مي‌گذارد. در حالي كه توقع و انتظار اين است كه دستگاه‌ها و نهادهاي دولتي بر حسب مأموريتي كه دارند پي جوي اين گونه مفاهيم و موضوعات شوند.
رسانه جريان‌ساز سينما كه تأثيرگذارترين ابزار فرهنگي دنياي مدرن قلمداد مي‌شود همواره نقشي مهم در روايت و معرفي انقلاب‌هاي بزرگ داشته و دارد. سينماي غرب و اروپا در طول صدساله اخير دهها فيلم شاخص درباره انقلاب‌هاي معاصر و كلاسيك توليد كرده است. آثاري كه توسط سينماگران آن كشور يا با سرمايه‌گذاري مشترك و توسط كمپاني‌هاي بزرگ فيلمسازي ساخته شده‌اند ولي به نظر مي‌رسد درباره انقلاب اسلامي و وقايع پيش و پس آن متأسفانه به جز فيلم‌هاي مصرفي و تبليغاتي روزمره كمتر شاهد ساخت آثار ماندگار و داراي پشتوانه‌هاي پژوهشي بوده‌ايم و بدبختانه به ميزاني كه سينماي غرب با اغراض سياسي و امنيتي در اين زمينه فيلم ساخته سينماگران ما نساخته‌اند.
۲- در اين بين، گروهك منافقين كه به عنوان خشن‌ترين و سياه‌ترين تشكيلات كه تلخ‌ترين فجايع و ترور را در تاريخ اين سرزمين رقم زده‌اند و بيش از ۱۷هزار ترور طيف‌هاي مختلف مردم انقلابي را در كارنامه‌شان دارند، مي‌طلبيد از طريق سينما و رسانه‌هاي تصويري مورد توجه ويژه قرار گيرند.
كار تهيه‌كننده و كارگردان «سيانور» از آن رو ارزشمند است كه انگشت روي حساس‌ترين و چالش برانگيزترين موضوع اين گروهك گذاشته‌اند. خاستگاه و ريشه‌هاي انحراف فكري و لغزش‌هاي ايدئولوژيكي سرآغاز نفاق، قدرت‌طلبي، خيانت، دروغ و تزوير رهبران اين گروهك شبه‌سياسي است كه هنوز هم انقلاب اسلامي از اين دمل چركين هر از گاهي آزار مي‌بيند.
سيانور افقي را گشود كه سينماگران مي‌توانند از اين پس، به سراغ سوژه‌هايي گوناگون مانند تاريخچه ترورهاي اين گروهك، اعلام مبارزه مسلحانه آنها در سال‌هاي آغازين انقلاب اسلامي و وقتي انقلاب و مردم در مناطق جنوب و غرب در ميدان دفاع با متجاوزان بعثي و صدام گرفتار بوده‌اند، صدها و هزاران مورد ترور، حضور در عراق، نقش‌آفريني به عنوان جاسوس و مزدور رژيم صدام، فعاليت عليه فعاليت‌هاي هسته‌اي، مغاك وحشتناك پايگاه اشرف كه مركز اصلي فعاليت اين گروهك در عراق بوده و سرگرداني و گدايي و مزدوري در اروپا، امريكا و... بروند.
شك نكنيد اگر وقايع اين گونه كه در بيش از چهار دهه اخير براي كشورمان اتفاق افتاد در امريكا مي‌بود صدها فيلم و سريال پيرامون آن ساخته مي‌شد و به اشكال مختلف به كالبدشكافي موضوع از ابعاد و زواياي گوناگون مي‌پرداختند.
۳- فيلم سينمايي «سيانور» درست است كه در جشنواره فجر و اين اواخر در جشنواره بين‌المللي مقاومت مورد توجه قرار نگرفته ولي اين اتفاق هيچگاه از ارزش‌هاي اين فيلم به عنوان يك اثر سينمايي نمي‌كاهد.
«سيانور» فارغ از صبغه سياسي و نگاه پژوهشي و تحليلي به تاريخ سياسي انقلاب و ريشه‌هاي يك جريان سياسي ترور، يك اثر سينمايي است با مختصات كافي و وافي. روايت يك قصه عاشقانه است كه همين خط عاشقانه فيلم هم به بسياري از آثار حال حاضر سينما پهلو مي‌زند. مضافاً اينكه اثري است برخوردار از ساختار روايي قوي همراه با تعليق‌ها و اوج و فرودهاي لازم و هوشمندي و دقتي كه توسط كارگردان در فضاسازي و خطوط روايي متقاطع به‌كار گرفته شده كار را به اثري جدي، تفكربرانگيز و چندپهلو تبديل كرده است.
۴- ويژگي مهم ديگر اين فيلم نگاه بي‌طرفانه و روايت به‌دور از تعصب و مبتني بر تحقيق و تاريخ است. آثار اندكي كه در اين فضاها و موضوعات در سينماي ايران ساخته شده معمولاً آثار جانبدارانه و شعاري بيش نيستند. در اين فيلم اما آدم‌ها نسبي و خاكستري‌اند و حتي در روايت تاريخ ولو براي تقويت درام و ساختار قصه هم، دست به دامن دروغ، جعل و تصاوير مبالغه‌آميز نمي‌شود. جسارت جالب شعيبي در بازسازي دقيق فضاي تاريخي است كه به نظر موفق بوده است. اگرچه بعضاً ديالوگ‌ها ناموسی و متلك هستند ولي نبايد مزيت‌هاي نسبي فيلم را ناديده گرفت.
ساواكي‌هاي فيلم خيلي متفاوت با چهره‌هايي هستند كه ما در حافظه داريم؛ آدم‌هاي متفكر، زيرك و كاربلد، شوخ‌طبع و احساساتي؛ طراحي صحنه، لباس، توجه ريزه‌كار‌ي‌ها، كاغذ ديواري‌ها، تقاطع‌ها، گذرها، نور‌پردازي، بازي و ميزانسن و دكوپاژ، فلاش‌بك‌ها و مونتاژهاي موازي و ديناميك، ريتم تند و ضرباهنگ مناسب، فيلمبرداري به صورت نگاتيو و قاب‌بندي‌هاي هنرمندانه و جنس نوري كه به كار برده مي‌شود و ... همگي باور‌پذيرند.
اين در حالي است كه شعيبي به دليل سن كمش اين مقطع از تاريخ را تجربه نكرده است. «سيانور» به يك مقطع مهم سياسي در تاريخ ايران مي‌پردازد كه تاكنون كمتر در سينماي ايران به آن پرداخته شده است.
۵- فيلم سينمايي سيانورظرفيت‌هاي بالقوه و بالفعل زيادي دارد. يك ماجراي خطي و سرراست ندارد. توأمان مجموعه‌هايي از تاريخ، قصه‌هاي متعدد، اطلاعات و آگاهي‌هاي فراوان را ارائه مي‌دهد و وقتي از فيلم جدا مي‌شوي با كليتي از وقايع گوناگون در ذهنت درگيري؛ ماجراهاي عاشقانه، تعقيب و گريزها و شبكه روابط ساواكي‌ها و امنيتي‌ها، ازدواج‌هاي تشكيلاتي و اختلافات درون‌سازماني تا تسويه‌هاي خونين و خيانت زن به شوهر، نامردي و رفيق‌كشي و ... .
۶- نكته ديگر فيلم «سيانور» بهره‌گيري از عوامل شاخص سينماي كشور است؛ بازيگران چهره‌اي مانند مهدي هاشمي و ارائه بازي متفاوت، بهنوش طباطبايي، هانيه توسلي، حامد كميلي، پدرام شريفي، بابك حميديان، آتيلا پسياني با اجرا و بازي‌هاي مناسب و تأثيرگذار.
۷- «سيانور» ارزشمند است به دليل بعد آگاهي‌بخشي‌اش به نسل جوان و نوجوان امروز. متأسفانه نسل جديد اطلاعات چنداني از تاريخ انقلاب اسلامي و گروه‌هاي معاند، فتنه‌برانگيز و دشمنان انقلاب اسلامي ندارد.
اين فقدان آگاهي چه بسا بعضاً جوانان و نوجوانان را به بيراهه بكشد. ايجاد بهانه‌ها و انگيزه‌هايي براي بازشناخت تاريخ و اتفاقات گذشته و سير تحول سياسي و اجتماعي معاصر ضرورتي است كه بايد توجه شود و در اين بين، نهادها و مراكز فرهنگي، اجتماعي و سياسي واقعاً مسئولند.
وقتي فيلمساز و تهيه‌كننده‌اي به‌دور از رويه مألوف و كليشه‌هاي رايج گيشه‌پسند دست به چنين اقدام ارزشمندي مي‌زند، شايسته است مورد حمايت قرار گيرد. نسل جديد ما بسياريشان، هنوز نمي‌دانند عنوان دانشگاه صنعتي شريف و فلسفه نامگذاري يكي از بزرگ‌ترين دانشگاه‌هاي كشور به نام دانشگاه صنعتي شريف چيست؟ پس ما بسيار نياز داريم تا نمادها، سمبل‌ها، نشانه‌ها، روند حوادث و سير تحولات و شخصيت‌هاي مرجع و مبرز تاريخ معاصر انقلاب را از دريچه سينما معرفي كنيم.
همانند فيلم نجيب و شريف «سيانور» اثري كه برخلاف ذهنيت سياست‌گريز سينمايي جامعه و ابتلاي ذائقه مخاطب به فيلم‌هاي سطحي و نازل فضاي جديدي را عرضه كرده است. درست است كه شاهكار نيست ولي در چرخه توليدات سينماي ما جاي اين گونه توليدات خالي است. پس به فال نيك بگيريم.
