يك نفس راحت كشيدن آرزويي است كه سالهاست نه فقط مردم كلانشهر تهران بلكه مردم بسياري از نقاط كشورمان به دليل انواع و اقسام آلودگيهاي زيست محيطي در سوداي آن به سر ميبرند. حالا چند سالي ميشود كه با نفس كشيدن به جاي يك جرعه اكسيژن ناب، ريزگرد، سرب و مواد آروماتيك و سرطانزا در وجودمان ميريزيم و آن طور كه قائممقام وزير بهداشت ميگويد، آلودگيهاي زيستمحيطي نيمي از مردم كشورمان را با خود درگير كرده است.
آب و هواي كشورمان پس است؛ خيلي وقت است، از زماني كه چاههاي غيرمجاز و سدسازيهاي غيراصولي خاك نرم جنوب و شرق را ريزگرد كرد و در ريههاي هموطنان فرو برد و بارانشان را اسيدي كرد و بنزينهاي وارداتي و غير وارداتي با سرب و مواد سرطانزاي آروماتيك آميخته شد؛ يكي از عوامل سالانه 90 هزار مورد سرطان جديد كه به جمع 300 هزار بيمار سرطاني كشورمان ميپيوندند. گزارش شركت كنترل كيفيت هواي تهران ميگويد رقم هزينه كشورمان در آلودگي هوا بر اساس قيمت دلار فعلي، 80 هزار ميليارد تومان در هر سال است. بر اساس گزارش بانك جهاني، مرگ و مير زودرس ناشي از آلودگي هوا در ايران نيز در طي دو دهه گذشته رشد كرده و از 17 هزار نفر در سال 1990 به بيش از 21 هزار نفر در سال 2013 رسيده است. گزارش بانك جهاني همچنين هزينههاي ناشي از ضرر آلودگي هوا را براي ايران حدود 3/2 درصد توليد ناخالص داخلي برآورد كرده است. به گفته قائم مقام وزير بهداشت، غلظت برخي آلايندههاي هوا در بسياري از شهرهاي بزرگ كشور مانند تهران، كرج، مشهد و اراك بالاتر از استانداردهاست و ريزگردها و همچنين آلايندههاي هوا 38 ميليون نفر از جمعيت كل كشور را در معرض درجاتي از آلودگي هوا قرار ميدهد. اين موضوع نه تنها سلامت مردم را به خطر مياندازد بلكه از لحاظ اقتصاد درمان نيز هزينههاي زيادي را به حوزه سلامت وارد ميكند و بيشترين بار خطر عوامل محيطي بر دوش وزارت بهداشت و سازمانهاي بيمهگر است.
كاهش يا افزايش مرگهاي ناشي از آلودگي هوا؟!اگر به سراغ آمار مرگ و مير در كلانشهرها برويم، متوجه ميشويم كه اين آمار در روزهاي آلوده سال افزايش معناداري را تجربه ميكند. دي ماه سال گذشته بود كه مهدي چمران رئيس شوراي شهر تهران از افزايش مرگ و مير تهرانيها از 150 مرگ در روز به 180 مرگ خبر داد. اعلام چنين آماري هر چند با واكنش حيدرزاده، مديركل حفاظت محيط زيست استان تهران مواجه بود كه چمران را مرجع اعلام چنين آماري نميدانست اما خود وي نيز از افزايش 3 درصدي مأموريتهاي اورژانس خبر داد؛ هرچند از نگاه حيدرزاده برودت بيشتر هوا نسبت به سال گذشته و شيوع بيماريهاي ويروسي در افزايش اين ميزان تأثيرگذار بوده است! اين در حالي است که هيچ كس براي بيماريهاي ويروسي يا سرماخوردگي به سراغ اورژانس نميرود و مأموريتهاي اورژانس بر پايه بيماريهاي قلبي و تنفسي است. احمد حكيمي پور، عضو كميسيون فرهنگي و اجتماعي شوراي شهر تهران در گفتوگويي ديگر از افزايش شيفت كاري در بهشت زهرا همزمان با آلودگي هوا خبر داده بود.
آمار فوت در تاريخ 94/9/1 تا 94/9/25، رقم 3 هزار و 785 نفر بوده است. اين آمار اما در بازه زماني مشابه در سال 93، عدد 3 هزار و 653 نفر گزارش شده است كه نشانگر افزايش 132 نفري مرگ و مير در يكي از آلودهترين بازههاي زماني سال 94 نسبت به سال 93 است. در عين حال خسرو صادقنيت، رئيس مركز سلامت محيط و كار وزارت بهداشت، معتقد است مرگ و مير ناشي از آلودگي هوا در تهران نسبت به سالهاي گذشته كاهش يافته است. وي بدون استناد آماري در اين باره ميگويد:مطالعات ما نشان داده است كه مسير آلودگي هوا رو به كاهش است. با حذف سرب از بنزين و همچنين تبديل كاربراتور به انژكتور توانستيم اين آلايندهها را كاهش دهيم. در عين حال آمارها نشان ميدهد كه سال ۹۴ نسبت به سال ۹۳ و سال ۹۳ نسبت به سال ۹۲ شاهد كاهش مرگ و مير ناشي از آلودگي هوا و بيماريهاي قلبي و عروقي و تنفسي در تهران بودهايم.
تأثير چشمگير عوامل محيطي بر سلامت ايرج حريرچي در همايش بينالمللي بهداشت محيط و توسعه پايدار درباره ميزان مرگ و ميرهاي ناشي از آلودگيهاي محيطي ميگويد: امروز بيماريهاي غيرواگير مسئول 75 درصد مرگ و مير در سراسر دنيا است. عوامل اصلي اين اتفاق، خطرات متابوليك، رفتاري و محيطي است اما عوامل محيطي اثر چشمگيرتري بر سلامت انسانها گذاشته است.
وي با بيان اينكه حدود 19 تا 25 درصد بار بيماريهاي مختلف به عوامل محيطي مانند آلودگي هوا و آب وابسته است، ميافزايد: امروزه نه تنها كشورهاي در حال توسعه بلكه كشورهاي پيشرفته نيز درگير اين عوامل هستند.
از نگاه قائممقام وزير بهداشت توسعه و شهرنشيني در جوامع امروزي بدون توجه به توسعه پايدار باعث افزايش آلايندهها شده است. با وجود پيشرفتهايي كه در بهبود زندگي انسانها داشتهايم، اما همچنان ميليونها نفر در دنيا از نابرابريهاي اقتصادي و اجتماعي رنج ميبرند. وي با اشاره به مطالعه جهاني در خصوص وضعيت سكونت در مناطق آلوده ميافزايد: 89 درصد از جمعيت دنيا در مناطقي سكونت دارند كه متوسط ذرات كمتر از 2/5 ميكرون در هوا بالاتر از استانداردهاي سازمان بهداشت جهاني است. البته طبق استانداردهاي امريكا، اين رقم به 32 درصد ميرسد.
بنا به تأكيد قائممقام وزير بهداشت دانشگاههاي علوم پزشكي بايد استانداردهاي بهداشت محيط را به درستي تدوين كنند چراكه براساس گزارش موسسه بينالمللي تحقيقات سرطان، آلودگي هوا و ذرات معلق جزو تركيبات اصلي و مؤثر در ايجاد سرطان هستند. سالانه 7 ميليون نفر بر اثر بيماريهاي ناشي از آلودگي هوا جان خود را از دست ميدهند. 3/7 ميليون از اين رقم متعلق به آلايندههاي محيط آزاد است. 88 درصد از اين مرگ و ميرها نيز در كشورهاي با درآمد كم و متوسط اتفاق ميافتد.
قائممقام وزير بهداشت از همه سازمانها به خصوص محيط زيست خواست تهيه، تدوين و پايش برنامههاي كاهش آلايندههاي محيطي، اطلاعرساني و تدوين برنامههاي لازم را در اين خصوص انجام دهند و از ظرفيت كارشناسي وزارت بهداشت نيز در اين حوزه استفاده كنند.