حسودید یا اهل غبطه؟

روزنامه آرمان: غبطه و حسادت با ظرافتی خاص با هم متفاوتند و گاهی افراد فرق بین این دو را در نمی‌یابند. ما در این نوشتار اجمالا تفاوت معنایی این دو خصیصه اخلاقی را بررسی می‌کنیم.

 

«غبطه» در لغت به معنای شادمانی و خوشحال شدن است. غبطه روحیه‌‌ای است که شخص با مشاهده موفقیت و کمال دیگران، سعی می‌کند خودش هم مثل آن‌را داشته باشد، همین تمایل، عامل حرکت به سمت کمال خواهد شد. بدون آن‌که آرزوی نابودی آن‌را برای دیگری نماید و این یک فضیلت اخلاقی به حساب می‌آید. بر اساس روایات چنین صفتی از ویژگی‌های انسان‌های مومن است. مومنان غبطه می‌خورند، اما نسبت به دیگران حسادت نمی‌ورزند. اما منافقان بر عکس، حسادت ورزیده، ولی غبطه نمی‌خورند. اما «حسد» روحیه خواری و خودکم‌بینی است که فرد حسود در خود می‌بینید و به دنبال آن آرزو می‌کند که فردی که دارای نعمتی واقعی یا خیالی است از آن نعمت محروم شود، حال چه آن نعمت واقعی یا خیالی را خود داشته باشد و یا نداشته باشد، یا به او برسد یا نرسد. با توجه به تعریفی که از «غبطه» و «حسد» ارائه شد، تفاوت آن دو روشن است.

 

«غبطه» عامل تحرک و پویایی است و «حسادت» عامل ایستایی و درجا زدن! از این‌رو «غبطه» از فضایل و «حسادت» از رذایل اخلاقی محسوب شده و گناه به‌شمار می‌آید.بنابراین می‌توان به طور کلی نتیجه گرفت که «حسادت» آن است که انسان از نعمت دیگران ناراحت شود و آرزوی از بین رفتن آن را داشته باشد؛ اما در «غبطه»، انسان از این که مثل دیگری دارای فلان نعمت نیست، ناراحت است؛ یعنی، از نداشتن خود رنج می‌برد و نه از بهره مندی دیگران و در نتیجه، آرزو یا تلاش نمی‌کند که نعمت از دیگری سلب گردد؛ بلکه از نعمت دیگران خوشحال است و آرزو و دعا و تلاش می‌کند که خود نیز به آن برسد.

 

معمولا در نعمت‌های عبادی و معنوی، مثل حال خوش در نماز و سجده نسبت به دیگران، حالت غبطه به انسان دست می‌دهد.حال که روشن شد غبطه گناه نیست ولی حسد معصیت است، باید چاره ای بیندیشیم که از این رذیله اخلاقی در امان باشیم یا اگر خدای نکرده به آن مبتلا هستیم درمانش کنیم.درمان حسد، دو رکن اساسى دارد: رکن اول آن شناخت حسد و ابعاد و نتایج آن در دنیا و آخرت است. رکن دوم بعد از اراده، عمل و اقدام است.

 

 حسرت چیست؟

 

«حسرت» در لغت به معنای آشکار شدن و انکشاف است. گفته شده است؛ در قیامت، حقایق و اسرار روشن می‌شود: «روزی که اسرار باطن شخص آشکار شود» (الطارق، ۹) و به همین دلیل آن‌را روز حسرت خوانده‌اند. «حسرت»، اما به معناى غم و اندوه است، بر آنچه که از دست رفته و پشیمانی بر آنچه را که از دست داده است.همچنین گفته شده است؛ «حسرت» به معناى کنار رفتن و دور شدن به جانب پشت است. و به این مناسبت در معانى افسوس و تأسف‌خوردن استعمال می‌شود؛ زیرا چیزى که از دسترس انسان دور می‌شود، مورد تأسف خواهد بود.

 

 مهم‌ترین مصداق حسرت

 

 قیامت روزی است که موجب تأسف کافران، مشرکان و منافقان خواهد شد؛ از آن جهت که در آن‌روز حقایق امور آشکار می‌گردد، آنان از جهاتى در حسرت شدید خواهند بود. اولا: از این‌که حقیقت امر را نفهمیده‏‌اند. ثانیا: از این‌که همردیفان آنان موفق به جهاد در راه خدا و سعادتمند شده‌‏اند و آنان از این فیض محروم گشته‌‌‏اند. ثالثا: از این‌که ارتباطى با خدا پیدا نکرده‌‏اند. و این حسرت به‌ویژه در این جهت بزرگ‌ترین مایه عذاب و ناراحتى بوده، و شدت تأثر در آن از آتش بیشتر است.