«عدم‌دستاورد معيشتي» برجام، بزرگ‌ترين چالش دوران پسابرجام براي حاميان توافق هسته‌اي و علت اصلي عصبانيت و پرخاشگري دوستداران آن است. اگر برجام مي‌توانست حداقل يك‌پنجم وعده‌هاي اقتصادي- معيشتي داده شده به جامعه را محقق سازد، قطعاً تز«شفابخش بودن مذاكره با امريكا»براي هميشه زنده مي‌ماند و«موفقيت‌انتخاباتي» در سال96 يك سال مانده به زمان روز برگزاري انتخابات تضمين مي‌شد. برهمین اساس دولتمردان برجام را به چشم «ذخيره استراتژيك»جهت بازي‌هاي تبليغاتي- انتخاباتي پنداشته و از هم اكنون دست روي دست مي‌گذاشتند چراكه خيال آنها از نتيجه انتخابات سال آينده راحت بود.
بي‌نتيجه بودن برجام براي طرف ايراني مذاكرات تا آنجا مشهود شده كه حتي رسانه‌هاي غربي نيز با ذكر دلايلي از چالش‌هاي پسابرجام سخن به ميان آورده و نتايج حاصل از برجام را عاملي براي شكست روحاني در انتخابات 96 عنوان كرده‌اند، به عنوان نمونه لس‌آنجلس تايمز از وعده‌هاي عملي نشده روحاني در ماه‌هاي اخير گفته آن هم در شرايطي كه جامعه هنوز چشم‌انتظار تحقق وعده‌هايي است كه دولتمردان در طول سه سال گذشته به آنها داده‌اند.
روزنامه «لس‌آنجلس تايمز» در ابتداي اين يادداشت با اشاره به گذشت هشت ماه از برداشته شدن تحريم‌هاي بين‌المللي از ايران، آورده است: «مردم رنج‌ديده ايران هنوز منتظر تغيير (اقتصادي) هستند. وعده‌هاي حسن روحاني رئيس‌جمهور ايران درباره شغل‌هاي جديدتر و درآمد بالاتر، محقق نشده است. سرمايه‌گذاري خارجي بسيار آهسته بوده است. قيمت كالاهاي پايه به گران شدن ادامه داده كه خود نشانه قابل اتكايي در مشكل داشتن يك اقتصادي است كه قصد دارد به دنياي بيرون وصل شود.»
لس‌آنجلس تايمز ادامه داد: «ايران هنوز به سيستم اقتصادي امريكا دسترسي ندارد و اين يعني نمي‌تواند از واحد پول دلار در معاملاتش استفاده كند. دولت اوباما هنوز در حال بررسي اعطاي مجوز استفاده از دلار به ايران است؛ امري كه تمام جمهوريخواهان و تمام دموكرات‌ها مخالفش هستند. نشانه‌هاي بسيار كمي از آزاد شدن دهها ميليون دلار نفتي ايران است كه درپي تحريم‌ها در بانك‌هاي خارجي بلوكه شده بود.»
اين روزنامه امريكايي با بيان اينكه برخي ايرانيان كار دولت روحاني در بالا بردن انتظارات براي بهبود اقتصادي را اشتباه مي‌دانند، نوشت: «از زماني كه تحريم‌ها رسماً برداشته شد، اميدها (براي هجوم سرمايه خارجي به ايران) از بين رفت. يكي از بازاريان تهران مي‌گويد كاخ سفيد همواره گفته اگر ايران همكاري كند، اما ايران همه كاري كرده و تعهدات (امريكا) اجرا نشده است. دولت «باراك اوباما» رئيس‌جمهور امريكا اميدوار بود بتواند با اين توافق (هسته‌اي)، باب مذاكرات با ايران درباره موضوعات ديگري مانند حمايت از «بشار اسد» رئيس‌جمهور سوريه و گروه حزب‌الله لبنان را بگشايد.»
هفته قبل بود كه بلومبرگ نيز با اشاره به سالگرد يك سالگي برجام با ارائه ادله‌اي تأكيد كرد كه مردم ايران هنوز آثار رفع تحريم‌هاي هسته‌اي را حس نكرده‌اند و حسن روحاني به همين علت تحت فشار رواني است: «بهاي نفت، رفته‌رفته به ميزان پيش از تحريم‌ها برمي‌گردد اما حسن روحاني، رئيس‌جمهور ايران تحت فشار شديد است تا وضعيت معيشتي مردم را قبل از انتخابات ماه مي سال 2017 بهبود بخشد.»
بلومبرگ همچنين در ادامه نوشت: طبق آمار و ارقام متقن زندگي مردم ايران نسبت به قبل از توافق هسته‌اي نه تنها بهتر نشده است بلكه شرايط بدتري را هم تجربه مي‌كند، طبقه متوسط ايران، هنوز تأثير رفع تحريم‌ها را احساس نكرده‌اند. نظرسنجي اخير نشان مي‌دهد 74 درصد مردم معتقدند وضعيت معيشتي آنها بعد از رفع تحريم‌ها، بهتر نشده و تنها 5/1 درصد مردم معتقدند اوضاع بهتر شده است. وضعيت سرمايه‌گذاري خارجي در اين كشور نيز هنوز با كمبود مواجه است و بسياري از ترس قرار گرفتن تحت تحريم‌هاي غيرهسته‌اي امريكا، تمايلي به سرمايه‌گذاري در ايران ندارند.»
در ادامه اين مطلب اميلي هاوتورن، تحليلگر سياسي در پاسخ به اينكه چرا هنوز اثر رفع تحريم‌ها در زندگي ايرانيان احساس نمي‌شود، نوشت: «با همه اين مواردي كه مطرح شد، بايد متوجه باشيم اقتصاد ايران، بسيار پيچيده است. اقتصاد ايران به شدت به نفت وابسته است و در سال‌هاي تحريم، بسيار پيچيده‌تر شده است. رفع تأثير جداماندن از بازارهاي بين‌المللي در زمان كوتاه، سخت است. همه چيز به رها شدن ايران از اتكا به صادرات نفتي و روي آوردن به صادرات غيرنفتي، بستگي دارد. ايران نيز در تلاش است اين وضعيت را عوض كند.»
اذعان غربی‌ها به بی‌نتیجه‌بودن برجام
در شرايطي بسياري از رسانه‌هاي غربي نيز به بي‌نتيجه بودن توافق هسته‌اي براي جمهوري اسلامي ايران اذعان دارند كه برجسته‌سازي مسائل فرعي به جاي اصلي با هدف انحراف افكار عمومي از موضوعات اصلي مانند«ناتواني دولت از عمل به شعارهاي انتخاباتي- تبليغاتي نظير گشايش معيشتي در زندگي مردم»، «بي‌نتيجه بودن برجام و به بن‌بست رسيدن تئوري مذاكره با امريكا جهت حل مشكلات كشور»و «عدم‌برخورد با مديران نجومي به عنوان يك مطالبه عمومي» همچنان مورد توجه است آن هم براي رسيدن به يك هدف بزرگ‌تر مبني بر «اميدوارسازي پايگاه رأي خود به پيگيري مطالبات حزبي آنها»؛ هدف بزرگ‌تري كه مصداق آن اين است كه طي سه سال اخير چند بار از لزوم رفع حصر سخن به ميان آمده است.
اين در حالي است كه واشنگتن‌پست نيز اخيراً در گزارشي تأكيد مي‌كند: «نظرسنجي‌ها نشان مي‌دهند نااميدي بين ايرانيان در حال افزايش است، اين در حالي است كه پس از دستيابي به توافق هسته‌اي آن هم پس از ماه‌ها مذاكرات سخت، بسياري از ايرانيان با سرازير شدن به خيابان‌ها امضاي نهايي آن را جشن گرفته بودند.»
اين نشريه نوشت: آخرين نظرسنجي حاكي از افزايش سرخوردگي ايراني‌ها از سرعت تغييراتي است كه پنداشته مي‌شد در پي توافق حاصل مي‌شوند. رويترز نيز از جمله رسانه‌هاي غربي است كه از بي‌نتيجه بودن برجام سخن به ميان مي‌آورد و در گزارشي مي‌نويسد: «ايران برنامه هسته‌اي خود را محدود كرده و در مقابل تحريم‌هاي هسته‌اي سازمان ملل، امريكا و اتحاديه اروپا عليه ايران لغو شده است اما اقتصاد ايران همچنان از وجود محدوديت‌هاي خارجي رنج مي‌برد. براي ايران، اين توافق اولين گام به‌سمت ترميم اقتصادي پس از سال‌ها تحريم‌هاي سختگيرانه بود، در مقابل به‌دليل پابرجا ماندن تحريم‌هاي يك‌جانبه دولت امريكا عليه اقتصاد ايران، تهران خود را در موقعيتي دشوار مي‌بيند كه ناگزير شده به امريكا اعتماد و با كشورهاي ديگر و مؤسسات مالي غيرامريكايي براي همكاري تجاري لابي كند.»
پیش‌بینی 3 سال پیش که محقق شد
تحليل‌ها و گزارش‌هاي مكرر رسانه‌هاي غربي در حالي است كه طي سه سال گذشته رهبر معظم انقلاب اسلامي با تأكيد بر اينكه اعتماد به امريكا نمي‌تواند حاوي دستاورد براي جامعه ايراني باشد و قطعاً مذاكرات هسته‌اي بهبود وضعيت و معيشت اقتصادي را به همراه نخواهد داشت، از جمله اينكه ايشان بعد از گذشت ماه‌ها از روز اجراي برجام و نقض توافق هسته‌اي توسط طرف غربي بيان مي‌كنند: «يك نمونه‌اش همين مذاكرات هسته‌اي و برجام است كه امروز مسئولان دستگاه ديپلماسي خود ما و همان كساني كه در اين مذاكرات از اول تا آخر حضور داشتند، همين‌ها دارند مي‌گويند امريكا نقض‌عهد كرده است، امريكا زير ظاهر آرام و زبان چرب و نرم مسئولانش و وزير خارجه‌اش و ديگران، از پشت دارد تخريب مي‌كند، مانع ارتباطات اقتصادي كشور با كشورهاي ديگر دنياست، اين را مسئولان خود برجام دارند مي‌گويند. اين حرفي است كه بنده البته از يك سال پيش و يك‌سال‌ونيم پيش، مرتب تكرار كردم كه به امريكايي‌ها نمي‌شود اعتماد كرد - بعضي‌ها سختشان بود قبول كنند- اما امروز خود مسئولان ما [مي‌گويند]. همين هفته گذشته، مسئولان محترم مذاكره[كننده] ما با طرف‌هايشان در اروپا جلسه داشتند، همين حرف‌ها را مسئولان ما به آنها گفتند و آنها جواب نداشتند، گفتند شما اين نقض‌عهد را كرديد، اين تخلف را كرديد، اين كاري را كه بايد انجام مي‌داديد انجام نداديد، از پشت سر اينجور تخريب كرديد، آنها هم جوابي نداشتند بدهند، شش ماه هم از امضاي برجام مي‌گذرد، هيچ تأثير محسوس و ملموسي هم در وضع معيشت مردم به وجود نيامده است، [در حالي كه] خب، برجام اصلاً براي برداشتن تحريم‌ها بود، براي اينكه تحريم‌هاي ظالمانه برداشته بشود. مگر غير از اين است؟ خب برداشته نشده، حالا مي‌گويند به‌تدريج، يواش‌يواش دارد درست مي‌شود! مگر بحث سر يواش يواش بود؟»
