فرونشت دشت‌هاي همدان از بروز وضعيت بحراني
در استان همدان خبر مي‌دهد. متهم اصلي به صدا درآمدن زنگ خطر در اين استان نيز برداشت‌هاي
بي‌رويه از منابع آبي زيرزميني است كه اغلب نيز به منظور فعاليت‌هاي كشاورزي از اين
بخش برداشت مي‌شود. دشت‌هاي استان همدان با پديده فرونشست روبه‌رو شده است اما همچنان
برداشت بي‌رويه از طريق چاه‌ها ادامه دارد و اين برداشت‌هاي بي‌حساب آب به منظور فعاليت‌هاي
كشاورزي، از رسيدن روزهاي سخت‌تري حكايت مي‌كند. البته با توجه به گفته محمدرضا همتي،
مدير‌كل منابع طبيعي استان همدان، كانون بيابانزايي در استان همدان در مدت ۲۰سال گذشته از 6 هزار و ۵۰۰ هكتار به ۶۵ هزار هكتار رسيده و ۱۰ برابر شده است.
بنابراين با توجه به اينكه بخش زيادي از
مردم اين استان نيز از گذشته تاكنون به حرفه كشاورزي اشتغال داشته‌اند و اكنون با معضل
كم‌آبي دست و پنجه نرم مي‌كنند، نه تنها محصول خوبي با توجه به اين وضعيت، نصيبشان
نمي‌شود، بلكه حتي استان جوابگوي حقابه اين قشر نيز نيست. از اين رو متوليان جهاد كشاورزي
بايد به سرعت دست به كار شوند و پاي محصولات پرآب بر از اين استان را برچينند.
ايجاد فروچاله‌ها در اثر برداشت‌هاي بي‌رويه
براساس بررسي‌هاي انجام شده، ايران رتبه
سوم برداشت آب را از منابع زيرزميني در جهان دارد. از اين رو نيمي از دشت‌هاي كشور
ممنوعه و نيم ديگر نيز با اضافه برداشت مواجه‌اند. البته اين بحران در دشت‌هاي همدان
دوچندان است، چراكه اكنون در دشت‌هاي استان همدان زنگ خطر خشكسالي با فروريختن‌هاي
گاه و بيگاه دشت‌ها به صدا درآمده است.
به گفته محققان منابع آب زيرزميني پس از
يخچال‌ها، دومين منبع آب شيرين موجود در جهان هستند و در نقاطي كه آب‌هاي سطحي از جمله
درياچه‌ها و رودخانه‌ها وجود نداشته يا غيرقابل استفاده باشند نيازهاي آبي توسط منابع
زيرزميني برطرف مي‌شود اما برداشت‌هاي بي‌رويه از اين ذخاير آبي منجر به كاهش سطح آب
در همدان شده و كارشناسان نگران تداوم اين قصه تلخ هستند، چراكه همچنان برداشت بي‌رويه
از آب‌هاي زيرزميني ادامه دارد و هنوز از مدير و مسئول گرفته تا كشاورز و روستايي
ابراز تأسف مي‌كنند و سري به نشانه نگراني تكان مي‌دهند اما اقدامي اساسي صورت نمي‌گيرد.
متأسفانه ايجاد فروچاله‌ها، باعث به وجود
آمدن ترك و شكاف‌هايي در زمين مي‌شود، همچنين سبب تأثير در الگوي جريان‌هاي زيرزميني
و سطحي، تغيير كيفيت آب‌هاي زيرزميني، تغيير شكل سطح‌زمين، سيل خيزي مناطق و مشكلات
بسياري مي‌شود كه غيرقابل برگشت و جبران است.
بحران اصلي هنوز شروع نشده
استان همدان داراي ۱۳ دشت مستقل و مشترك است كه با توجه به پيش‌روي
بحران خشكسالي تمام مناطق استان، احتمال ايجاد فروچاله در تمامي آنها وجود دارد اما
اين احتمال در برخي دشت‌ها همچون قهاوند و كبوراهنگ بيشتر است. به طوري كه اكنون دشت‌هاي
كبودراهنگ و قهاوند به سبب وجود اراضي كشت سيب‌زميني و همچنين نيروگاه مفتح در رتبه
نخست احتمال ايجاد فروچاله قرار دارد.
علي محمدي، كارشناس زمين شناسي با بيان
اينكه فرونشست‌ها، فرورفتگي و نشست‌هاي ناگهاني سطح زمين با عمق قابل توجهي هستند كه
به دلايل طبيعي و انساني رخ داده و گاهي با خسارات جاني و مالي نيز همراه هستند، مي‌گويد:«با
خالي شدن آبخوان، لايه هيدروليك ضعيف شده و فشار آن كاهش مي‌يابد كه به همين دليل زمين
نشست كرده و فروچاله‌ها در زمين ايجاد مي‌شوند كه غير قابل برگشت و جبران هستند.»
زخم چاه‌هاي غيرمجاز بر تن همدان
ابوالقاسم سوزنچي، رئيس كميسيون كشاورزي
اتاق بازرگاني همدان هم از نابودي ۶۱ قنات در همدان خبر مي‌دهد و در اين باره مي‌گويد:«در شهر همدان ۷۹ قنات وجود داشت كه اكنون از آن تعداد تنها
۱۸ قنات باقي مانده است. ۹۰ درصد آب مصرفي دراستان همدان در بخش كشاورزي
و مابقي در بخش‌هاي شرب و صنعت استفاده مي‌شود. با توجه به برداشت‌هاي بي‌رويه و خالي
شدن سفره‌هاي زيرزميني تاكنون ۲۶ فرو چاله در استان همدان شناسايي شده است.»
احسان قنبري، فرماندار كبودراهنگ نيز با
اشاره به اينكه توليد برخي محصولات در استان همدان در ايجاد فروچاله‌ها بي‌تأثير نيست،
مي‌گويد:«جهاد كشاورزي بايد كاهش توليد سيب‌زميني در استان همدان را در برنامه‌هاي
خود قرار دهد. همچنين توليد محصولات پر آب بر از جمله خيار و هندوانه نيز بايد مديريت
شود.»
وي با بيان اينكه استان همدان با بحران
آب روبه‌رواست و بروز فروچاله‌ها در دشت‌ها هشداري جدي محسوب مي‌شود، مي‌افزايد:«تاكنون
هزار و 900 حلقه چاه غيرمجاز در شهرستان كبودراهنگ شناسايي و ۳۶۰ حلقه چاه نيز در دو سال و نيم سال اخير
مسدود شده است.»
با توجه به صدا در آمدن زنگ بحران در همدان
و همچنين افزايش 10 برابري بروز خشكسالي چندسال اخير در اين استان، مي‌توان از برخي
از دشت‌هاي همدان به عنوان كوير نوظهور نام برد. مهر تأييد اين ادعا هم مي‌تواند ايجاد
همان 26 فروچاله‌اي باشد كه بعد از حفر آن، مسئولان تازه به وضعيت بحراني همدان پي
بردند.
