خبرگزاری امریکایی آسوشیتدپرس ناگفته‌هایی از توافق هسته‌ای را منتشر کرد

رضایت ظریف از افشاي سند محرمانه برجام

«منابع آگاه ديپلماتيك» عبارتي است كه به كرات در طول چند سال اخير و به خصوص درباره گزارش‌هاي مرتبط با برنامه هسته‌اي ايران از سوي رسانه‌هاي غربي تكرار شده است؛ اخباري كه بارها پيش از انتشار رسمي گزارش‌هاي آژانس يا متن مذاكرات روي خروجي خبرگزاري‌هاي غربي قرار گرفته و اغلب مواقع به موج‌سازي‌هاي خبري عليه ايران انجاميده است.  اين‌بار نيز شاهدي از غيب براي يك خبرگزاري امريكايي متن يك سند توافق محرمانه را از مذاكرات ايران و كشور‌هاي 1+5 به ارمغان آورده است؛ سندي كه به تبيين مسير آينده غني‌سازي ايران پس از 10 سال از گذشت اجراي برجام پرداخته است. بنا بر گزارش خبرگزاري آسوشيتدپرس اين متن از سوي يك منبع ديپلماتيك در اختيار اين خبرگزاري قرار گرفته و يك منبع ديگر نيز آن را تأييد كرده است.  اما اين سند محرمانه چه ابعادي از توافق ايران و كشورهاي 1+5 را افشا مي‌كند.
   
سند محرمانه آسوشيتدپرس چه مي‌گويد
اين سند در حقيقت نحوه پيشرفت برنامه غني‌سازي ايران پس از پايان محدوديت 10‌ساله ذكر شده در برجام را بيان مي‌كند. بر اساس اين سند ايران در فاصله زماني 11 تا 13 سال پس از اجراي برجام مي‌تواند روند جايگزيني سانتريفيوژهاي قديمي آي. آر- 1 خود را با سانتريفيوژهاي پيشرفته‌تر آغاز كند.

در اين سند آمده است: ایران مي‌تواند 5 هزار و 60 دستگاه سانتريفيوژي را که اجازه استفاده از آن را دارد، با 3 هزار و 500 سانتريفيوژ پيشرفته، جايگزين نمايد، با اين وجود ايران نمي‌تواند ذخيره اورانيوم غني شده خود را تا 15 سال از 300 كيلوگرم بيشتر كند. در حقيقت سند آسوشيتدپرس به ضميمه اول برجام اشاره مي‌كند كه در آن ايران مجاز شده است روند توسعه برنامه غني‌سازي خود را براي تعويض سانتريفيوژهاي پيشرفته‌تر آغاز كند، اما هيچ اشاره‌اي به آن در متن برجام نمي‌شود.
البته وجود چنين سندي پيش از اين نيز مورد اشاره مقامات ايراني قرار گرفته بود. علي‌اكبر صالحي، رئيس سازمان انرژي اتمي در شهريورماه سال 94 به وجود يك سند مرتبط با پيشرفت غني‌سازي ايران اشاره كرده است.
   
سندي كه به مجلس شوراي اسلامي ارائه نشد
با اين حال سؤال اصلي اينجاست كه انتشار چنين سندي در شرايط فعلي نشانه چه چيزي است. نكته جالب اينجاست كه مهرداد بذرپاش، عضو سابق كميسيون برجام مجلس شوراي اسلامي در شهريور‌ماه سال 1394 به وجود چنين سندي اشاره كرده و در اين باره مي‌گويد: «در کميسيون ويژه برجام چهار سند مورد بررسي قرار مي‌گيرد که اين اسناد عبارت است از متن برجام، قطعنامه (2231 شوراي امنيت)، برنامه بلندمدت غني‌سازي ايران و آژانس و نقشه راه بين ايران و آژانس در ارتباط با موضوعات گذشته (PMD) توافق شده.»
با اين حال هيچ‌گاه چنين سندي به كميسيون ويژه برجام ارائه نشد و تنها متن اصلي برجام و همچنين قطعنامه 2231 شوراي امنيت سازمان ملل متحد مورد بررسي نمايندگان مجلس شوراي اسلامي قرار گرفت. اين نكته‌اي بود كه بارها مورد انتقاد نمايندگان مجلس شوراي اسلامي قرار گرفت به خصوص آنكه رئيس آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در چارچوب مسائل ادعايي بازديدي از سايت پارچين به عنوان يك سایت نظامي داشت.
‌به نظر مي‌رسد كه در طرف مقابل اوضاع به گونه‌اي ديگر بوده است و اطلاعات مرتبط با برنامه غني‌سازي ايران به صورت كامل در اختيار نمايندگان مجلس سنا قرار داده است.
گري سيمور از مقامات سابق وزارت امور خارجه امريكا و محققان مركز بلفر در همين رابطه و در گزارش خود پيرامون بحث برجام مي‌نويسد: ايران بين 11 تا 15 سال پس از توافق برجام و بر اساس «برنامه غني‌سازي و تحقيق و توسعه غني‌سازي» که در نخستين مرحله اجراي برجام از طرف ايران به آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تسليم مي‌شود، مجاز به آغاز تعويض 5 هزار  سانتريفيوژ نسل اولي با ماشين‌هاي پيشرفته‌تر مي‌باشد. برنامه غني‌سازي- ايران - در اختيار عموم قرار داده نشده است و در متن برجام هم نيست، اما مقامات امريکايي از آن مطلع هستند و در اختيار کنگره قرار خواهند داد.
از اين‌رو پنهانكاري در خصوص ابعاد مختلف توافق هسته‌اي ايران به اندازه‌اي است كه حتي نمايندگان ملت هم از تمام جزئيات آن باخبر نمي‌شوند، اما طرف مقابل به خصوص در كنگره امريكا بر تمام ابعاد مختلف آن اشراف لازم را دارند.
   
لبخند ظريف به گزارش محرمانه برجام
در اين‌سو و پس از افشاي اين سند در اين خبرگزاري امريكايي واكنش‌هایي كه از سوي مقامات ايراني در فضاي رسانه‌اي انعكاس يافت، تركيبي از احساس غرور و همچنين اشتياق بيشتر براي جلب توجه به دستاوردهاي تيم مذاكره‌كننده ايراني در جريان برجام بود.
محمدجواد ظريف در واكنش به انتشار اين سند و در جمع خبرنگاران گفت: « همه رسانه‌هاي دنيا، تمام سند را نديدند تا از افتخاري که دوستان مذاکره‌کننده و صنعت ما ايجاد کردند، باخبر باشند ولي با اين وجود همه رسانه‌ها مي‌گويند ايران بعد از 10 سال به سرعت به سمت غني‌سازي صنعتي خواهد رفت.»
وي در ادامه و در رابطه با سند فوق مي‌افزايد: «‌ ان‌شاءالله وقتي تمام اين سند منتشر شد، مشخص مي‌شود ما ظرف 15 سال به کجا خواهيم رسيد.»
واكنش شادمانه ظريف و انتشار اين سند در حالي است كه امريكايي‌ها آرامش خود را در مقابل انتشار اين خبر حفظ كرده و نه تنها اين سند را محرمانه ندانسته بلكه آن را در چارچوب اهداف توافق خود با ايران عنوان كرده‌اند. سخنگوي وزارت امورخارجه امريكا روز گذشته و در پاسخ به انتشار اين سند می‌گوید: « به نظر مي‌رسد سند به اصطلاح «محرمانه» مورد اشاره آسوشيتدپرس، طرح ديرينه تحقيق و توسعه غني‌سازي اورانيوم ايران است که پيشتر، به عنوان بخشي از سند توافق پروتکل الحاقي، به آژانس بين‌المللي انرژي اتمي ارسال شده است.»
مارك تونر در توضيح اين سند مي‌گويد: « اين طرح، بخشي از سند «پادمان محرمانه» آژانس است، به اين معنا که براي عموم منتشر نشده است. اين نقشه راه، به دقت از سوي ايران و کشورهاي عضو گروه 1+5 مورد بررسي قرار گرفت و ما مطمئنيم که ظرفيت غني‌سازي ايران در يک دهه پس از برجام، تحت نظارت بوده و با اندکي رشد، ماهيت صلح‌آميز آن حفظ خواهد شد.»
سخنان وزير امور خارجه امريكا به خوبي نشان مي‌دهد كه طرف‌هاي غربي از اين برنامه مطلع بوده و حتي آن را مورد بررسي قرار داده‌اند، اما در نقطه مقابل محافل داخلي ايران بايد از طريق منابع آگاه غربي خبردار شوند.
   
ضرورت هشدار جدي به طرف غربي در حفاظت از اطلاعات هسته‌اي ايران
صرف‌نظر از پنهان‌كاري تيم مذاكراتي ايران و استقبال از انتشار سند محرمانه توسط آسوشيتدپرس، چنين اقدامي ادامه رويه غربي‌ها در استفاده ابزاري از رسانه‌ها براي موج‌سازي عليه ايران است. اگر اين استدلال بدبينانه را كنار بگذاريم كه چنين اقدامي در هماهنگي كامل با برخي طرف‌هاي داخلي انجام شده است، در اختيار گذاشتن چنين اسنادي به منزله زير پا گذاشتن تعهد طرف غربي در حفاظت از اسناد و اطلاعات محرمانه مرتبط با ايران است.
از جمله اين اقدامات نيز مي‌توان به درخواست كنگره امريكا براي در اختيار گرفتن اطلاعات مرتبط با حل مسئله PMD اشاره كرد كه البته به ظاهر با مخالفت آژانس بين‌المللي انرژي اتمي روبه رو شد.
با اين حال چه اطميناني وجود دارد كه اطلاعات محرمانه هسته‌اي ايران كه به واسطه بازرسي‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي حاصل مي‌شود در اختيار قدرت‌هاي متخاصم با ايران قرار نگيرد.
نمي‌توان فراموش كرد كه اين اطلاعات زمينه‌ساز ترور برخي از دانشمندان هسته‌اي كشورمان شد. شايد بد نباشد كه شخص وزير امور خارجه به جاي استقبال از انتشار اين سند و تبديل كردن آن به مايه افتخار هشداري جدي به طرف‌هاي غربي بدهد تا از چنين اقداماتي پرهيز كنند.
حفاظت از اطلاعات هسته‌اي ايران دغدغه‌اي جدي است كه بايد مورد توجه مقامات ايراني قرار بگيرد، چراكه در اين صورت آسيب‌هايي جدي در انتظار اجزاي حياتي برنامه هسته‌اي ايران است.