روسيه و خروج انگليس از اتحاديه اروپا

همه پرسي خروج انگليس از اتحاديه اروپا معادلات و رويكردهاي زيادي را دست‌خوش تغيير كرده است. اين مسئله مي تواند از زواياي مختلف مورد بررسي قرار گيرد كه چنين تصميمي چه تاثيراتي را به جا خواهد گذاشت.

به هر جهت تاثيرات و تاثرات اين تصميم تاريخي در آينده بيشتر نمايان خواهد شد. اما در اين ميان يك مسئله قابل تامل بحث نسبت روسيه با اين موضوع است. در برخي از رسانه ها بخصوص اروپايي آمده است كه برخي از كشورها و رهبران دنيا از خروج انگليس از اتحاديه اروپا خوشحال هستند كه يكي از آنها روسيه است.

جداي از اينكه اين تحليل درست است كه روسيه از خروج انگليس رضايت دارد يا خير،‌ مي توان به اين مسئله پرداخت كه نگاه روسيه به اين موضوع چگونه است و اين كشور در آينده چه نوع رفتاري را مي تواند در قبال انگليس و باقي مانده اتحاديه اروپا بگيرند.

به هر حال نبايد فراموش كرد كه جايگاه جغرافيايي روسيه و اروپا به همراه همه گذشته تاريخي كه در كنار هم بوده اند با چالش هايي همراه بوده است كه با وجود جهت گيري غربي – امريكايي اروپا در قبال روسيه اين چالش ها را جدي تر كرده است. نمونه بارز و امروزي آن بحران اوكراين است. البته بايد به اين مسئله دقت كرد كه رويكردهاي امريكا محورانه اروپا كاملا نسبي است. حتي برخي از كشورهاي تاثيرگذار اروپايي بر اين تصميم و اعتقاد هستند كه در صورت امكان و ايجاد فضاي مناسب رويكردهاي خود را از امريكا جدا كنند و با استقلال بيشتري به زيست سياسي خود ادامه بدهند كه البته تا كنون اين فضا به وجود نيامده است.

بنابراين براي روسيه مهم است كه اروپا اتحاد نسبي خود را در قبال روسيه از دست بدهد و مواقع اي كه بين آنها رويارويي وجود دارد با يك نهاد منسجم روبرو نباشد. از اين منظر اروپا هر چه ضعيف تر باشد و جريان تصميم گيري جمعي در آن هر چقدر پر چالش تر و با مخالفت هاي دروني بيشتري باشد به نفع روسيه خواهد بود. زيرا روسيه بهتر مي تواند با نفوذ در برخي از كشورهاي اروپايي در تصميم گيري آنها تاثيرگذار باشد.

مسئله بعدي اين است كه فضاي ايجاد شده در اروپاي كنوني كه شبهه هاي زيادي را براي خروج از اتحاديه ايجاد كرده، اين فضا را به وجود آورده تا روسيه بار ديگر بتواند بيش از گذشته در كشورهايي كه نفوذ تاريخي داشته، تاثير بگذارد. اين مسئله زماني مهم تر مي شود كه اروپا نتواند انسجام لازم را در درون خود ايجاد كند، مهم ترين مسئله در چنين شرايطي اين است كه نوع عملكرد ناتو و برنامه غرب براي گسترش آن به شرق با چالش هاي جدي مواجه خواهد شد. زيرا روسيه با تك‌كشورها راحت تر كنار خواهد آمد تا اينكه همان كشورهايي كه ناتو براي عضويت روي آنها دست گذاشته، در تركيب اتحاديه و با انسجام غربي قرار بگيرند.

اين مسئله قابل تاملي است كه عمده اين كشورها كه ناتو براي عضويت روي آنها دست گذاشته داراي فرهنگ و پيشينه اي هستند كه رگه هاي روسي در آنها فراوان است به قدري كه روسيه حتي با يك انتخابات مي تواند سياست كلان اين كشورها را به نفع خود تغيير دهد. حال اگر موج استقلال خواهي در اروپا ايجاد شود يا اينكه دست‌كم اين شك به وجود بيايد كه آيا بايد در اتحاديه ماند يا از آن خارج شد؟ بهانه لازم در اختيار روسيه قرار خواهد گرفت.

جداي از اين مسائل با تضعيف منطقه گرايي و همگرايي در اروپا كه روند چند دهه اي داشته، روسيه با خيالي آسوده تر به اين موضوع نگاه خواهد كرد كه اروپا چشم به گسترش همگرايي در خارج نزديك خود دارد. به همين جهت سياست منطقه گرايي ارواسيايي روسيه به شدت و حدت بيشتري دنبال خواهد شد. يادمان نرود كه ريشه فعلي بحران اوكراين كه دو طرف را به مرز رويايي نيز كشاند و هنوز بحران ايجاد شده به پايان نرسيده،‌ برآمده از همين دو نگاه تقابل گراي شرق گرايي و اوراسياگرايي روسي و غرب گرايي اروپا و امريكا بود.

در چنين شرايطي ائتلاف سازي منطقه اي براي روس ها بسيار آسان تر شكل خواهد گرفت. بخصوص كه فرهنگ عمومي بسياري از مردم منطقه و هم مرز با روسيه، نزديك به روس ها هست.

اين موضوع را حتي مي توان گسترش و به سازمان همكاري شانگهاي هم نسبت داد. حوزه جغرافيايي و جمعيتي شانگهاي به قدري پهناور و زياد است كه تحكيم ائتلاف و تعميق منطقه گرايي، فضاي سياسي اين حوزه را با گرايش هاي ضد هژمونيك روسي – چيني منسجم تر خواهد كرد تا در برابر گرايش هاي غربي از استحكام بيشتري برخوردار باشد. حال اين پيوند هر چقدر با اقتصاد و توسعه آميخته شود به مقصود بيشتر نزديك خواهد شد. بنابراين روسيه مي تواند از شانگهاي يا ديگر سازمان ها و ائتلاف هاي منطقه گرايي،‌ در برابر ديگر رقبا از جمله اتحاديه اروپا استفاده كند.

مسئله انگليس نيز قابل تامل است. پس از اين خروج مهم، روس ها با يك كشور روبرو هستند كه در نهايت پيشينه تاريخي با جهت گيري هاي مشخصي دارد كه در حال حاضر گرايش هاي امريكايي همراه با رقابت هاي پنهان نيز در آن وجود دارد. به هر حال روسيه در نوع رابطه دو جانبه خود با انگليس با معيارهاي اتحاديه روبرو نيست. از سوي ديگر اين مسئله براي انگليس نير وجود دارد و بدون ديواره هايي كه اتحاديه اروپا مي گذارد، آسان تر مي تواند براي منافع خود با روسيه مذاكره كند. بخصوص كه اين احتمال وجود دارد انگليس در برخي ازمناسبات اقتصادي با چالش هاي اروپايي روبرو شود كه در چنين شرايطي روسيه يا متحدان منطقه اي آن مي توانند براي انگليس در حكم جايگزين باشند.

از اين منظر نه تنها روسيه از خروج انگليس رضايت دارد بلكه اين موضوع مي تواند منافع بلند مدت چين و برخي ديگر از كشورهاي ائتلاف پذير منطقه را برآورده سازد...