اما در ايران، اين عمل همچنان در سطح وسيعي از مزارع در استانهاي مختلف اجرا مي شود. اقدامي که حالا کارشناسان داخلي و خارجي آن را عامل مخربي در آلودگي محيط زيست، از بين رفتن حاصلخيزي خاک ، فرسايش آن و کاهش شدید جمعیت میکرو اورگانیسم ها مي دانند.
***
چند سالي مي شود که دود خاکستري حاصل از سوزاندن مزارع نيشکر در صدر عوامل آلاينده و مخرب محيط زيست در برخي استانها از جمله خوزستان قرار گرفته است. اقدامي که بنا به گفته کارشناسان، همزمان آلودگي آب، خاک و هوا را به همراه داشته و سال به سال دامنه اثرات مخرب آن گسترده مي شود و حالا ديگر به تخليه روستاها و مهاجرت ساکنان همجوار اين صنعت رسيده است.
از همان سال 1369 که طرح توسعه نيشکر در قالب هفت واحد کشت و صنعت دراستان خوزستان به اجرا درآمد، دود خاکستري حاصل از سوزاندن نيشکر به عنوان تهديدي براي سلامت ساکنان برخي مناطق روستايي و شهري اعلام و ساکنان از از طريق مراجع قانوني خواستار توقف و رسيدگي به وضعيت سوزاندن اين محصول در فصل برداشت شدند، اما مسئولان و فعالان اين صنعت با اين ادعا که جز سوزاندن راه ديگري براي برداشت اين محصول وجود ندارد همچنان به فعاليت خود ادامه دادند.
اين در حالي است که قانون بهصراحت تكلیف كسانی را با تخريب محيط زيست سلامت شهروندان را به خطر میاندازند روشن كرده است. بر اساس قانون در چنين شرايطي حتی اگر هم شاكی خصوصی هم وجود نداشته باشد، دادستان بهعنوان مدعیالعموم باید وارد عمل شود اما متاسفانه عليرغم اينکه اهالي منطقه بارها به طور رسمي شکايت خود را مطرح کرده اند و خود مسئولان اذعان دارند که در اثر ادامه روش سوزاندن و توليد خاکستر، فاجعه انسانی در حال شکل گيري است اما اقدام موثري براي توقف اين عمل صورت نمي گيرد.
در حالي که کارشناسان نیشکر و فعالان اين صنعت بر این باورند که سوزاندن نیشکر اجتنابناپذیر و روشي مرسوم در تمام دنياست و تنها راه کاهش ميزان و وسعت سوزاندن است ، کارشناسان محیطزیست معتقدند راههای متعددی در دنیا برای برداشت سبز وجود دارد! روشي که ظاهرا استفاده از ان در کشور ما با اما و اگرهاي فرارواني روبروست.
برداشت سبز هم کارساز نيست!
بحث برداشت سبز به جاي سوزاندن از جمله راهکارهايي است که در چند سال اخير با افزايش حجم آلايندگي صنايع نيشکر خوزستان مطرح شده و کارشناسان محيط زيست استفاده از اين شيوه را تنها راه نجات خوزستاني ها از دود خاکستري صنعت نيشکر دانسته اند. اين در حالي است که کارشناسان صنعت نيشکر خوزستان مدعي شده اند در سالهاي اخير اين واحدها به سمت برداشت مکانيزه سبز که روشي به روز اما پرهزينه است، حرکت کرده اند! حسین آمیلی، معاون کشاورزی شرکت توسعه نیشکر دراين خصوص مي گويد: در سالهاي اخير اين شرکت با خریداری دستگاههای پیشرفته دروگر نیشکر موسوم به «هاروستر» در کشت و صنعتهای جدید برداشت بهصورت سبز و بدون آتش زدن مزارع وارد شده و در حال حاضر حدود ۱۶۸ دروگر نیشکر با سرمایهای معادل دو هزار میلیارد ریال در این کشت و صنعتهای جدید به عملیات برداشت سبز مي پردازند!
اما گزارش هاي رسيده از منطقه نشان مي دهد امسال هم چون سالهاي گذشته حجم عظيمي از آلاينده هاي مربوط به سوزاندن نيشکر هواي شهرهاي خوزستان را آلوده کرده و مشکلات تنفسي و قلبي در ميان گروه هاي حساس به اوج خود رسيده است. بااين حساب در صورت پذيرش ادعاي مسئولان شرکت توسعه نيشکر مبني بر اينکه بخش قابل توجهي از محصول نيشکر با اين روش مکانيزه برداشت مي شود اين سوال ايجاد مي شود که اين حجم آلايندگي در هواي مناطق مختلف اهواز و دود خاکستري منتشر شده از کجا مي آيد؟
اين ميزان سطح کشت لازم است؟
واضح است که ادعاي مسئولان اين شرکت را نمي توان به طور کامل رد کرد اما دليل اينکه چرا با وجود برداشت مکانيزه، همچنان آلودگي ناشي از خاکستر نيشکر برجاست به سطح زير کشت اين محصول بر مي گردد. هژیر کیانی، نماینده سازمانهای مردمنهاد محیط زیست استان خوزستان در اين خصوص معتقد است توسعه کشت نيشکر در اين سطح گسترده در منطقه مذکور اشتباه بوده است.شايد اگر ميزان سطح زير کشت از حد فعلي کمتر بود برداشت مکانيزه مي توانست پاسخگوي محصول توليدي باشد اما از انجا که سطح زير کشت بسيار گسترده بوده و استفاده از روش مکانيزه برداشت هم با محدوديت هايي روبروست چاره اي جز سوزاندن بخشي از مزارع نيشکر باقي نمي ماند. کياني همچنين با انتقاد از انتخاب نادرست منطقه براي اجراي طرحهای جدید و تکمیلی کشت نیشکر هم مي گويد: از آنجا که خاک منطقه خوزستان شور بوده و اين گياه نسبت به شوري حساس است و با توجه به نيازآب بالاي اين گياه، کشت نيشکر در اين منطقه علاوه بر کاهش مرغوبيت محصول، در دراز مدت به خاک منطقه آسيب جدي وارد مي کند، چراکه فعالان اين صنعت باید با رهاسازی آب و زهکشی، شوری خاک را کاهش دهند.
اين در حالي است که طبق گزارشات کارشناسي متاسفانه در پي انجام اين اقدامات، تالابهایی که منبع تغذیه و بیشترین گستره آن آب شیرین بوده، در اثر زه آبهای شور و ترکیبی از کودهای شیمیایی و سموم کشت و توسعه نیشکر شرایط طبیعی خود را از دست داده اند. حالا در اثر مصرف بي رويه آب براي کشت اين محصول و محدود سازي جريان طبيعي رودخانه هاي اين منطقه، کارون، تالاب هورالعظيم و شادگان هم در مسير نابودي قرار گرفته اند.