توافقي كه تيم مذاكره‌كننده دولت يازدهم شش ماه پيش اجراي آن را شروع كرد، بر اساس اين محاسبه نه چندان پيچيده بود كه اقتصاد ايران پس از تحريم‌هاي اروپا و امريكا، فضاي تنفسي بيشتري پيدا مي‌كند. نه ظريف و نه تيم مذاكره‌كننده همراه او، تقريباً برآوردي از اين نداشتند كه قيمت نفت، چه سرنوشتي پيدا خواهد كرد يا اينكه علني شدن تنش‌ها ميان تهران و كشورهايي عربي در فضاي بعد از برجام، چه اثري بر در آمد‌هاي ارزي ايران خواهد داشت. در امريكا اما توافق سياسي 1+5 با ايران، پيوستي اقتصادي داشت. باراك اوباما رئيس‌جمهور امريكا يك روز قبل از توافق، در 23 تير ماه 1394 به نيويورك تايمز گفته بود كه از توافق هسته‌اي ايران با قدرت‌هاي بزرگ براي افزايش نفوذ طبقه‌اي از تجار در ايران بهره خواهد گرفت كه مي‌توانند رفتارهاي سياسي ايران را تغيير دهند. حالا مشخص شده كه غول‌هاي اقتصادي امريكا هم اوباما را در اين مسير كمك كرده‌اند.
به گزارش «جوان»، آرام آرام اين واقعيت در حال فاش شدن است كه توافق هسته‌اي 1+5 با ايران، به جز چهره سياسي، پيوستي اقتصادي هم دارد كه شايد از جنبه‌هاي ديگر آن كليدي‌تر است. محمدجواد ظريف هفته قبل در مجلس فرانسه خيلي سربسته فاش كرد كه اگر ايران با شركت امريكايي بوئينگ به توافق 17 ميليارد دلاري نمي‌رسيد، توافق دو ماه قبل‌تر با شركت فرانسوي ايرباس با ايران هم پا در هوا باقي مي‌ماند. ظريف گفت: «اگر ديپلماتيك بگويم، مشكل خريد از ايرباس، با قرارداد بوئينگ حل شد.» جمله كوتاه ظريف، انعكاس يك رقابت تنگاتنگ بين غول‌هاي بزرگ تجاري در امريكا و اروپا و فراتر از آن، در داخل امريكا براي دسترسي بيشتر به كيك برجام در فضاي بعد از توافق هسته‌اي با ايران است. غالباً تصور اين است كه صف‌كشي بنگاه‌هاي بزرگ براي ورود به بازار ايران، به بعد از توافق هسته‌اي مربوط مي‌شود ولي حالا در حال فاش شدن است كه اين صف‌آرايي ماه‌ها قبل از توافق شروع شده و «توافق سياسي» كه اوباما و تيم او براي آن لحظه شماري مي‌كردند، اسپانسر‌هاي بزرگ تجاري دارد.
طيفي گسترده شامل شركت‌هاي بزرگ رئيس‌جمهور امريكا يك روز قبل از اينكه ايران و 1+5 بر سر برجام توافق كنند، در گفت و گو با نيويورك‌تايمز گفته بود: « اگر شما يك پايگاه متفاوتي از افراد حاضر در تجارت و تبادلات اقتصادي در داخل ايران داشته باشيد اين موضوع شايد نحوه تفكر آنها درباره هزينه‌ها و مخارج رفتارهاي ثبات زدا (ي ايران) را تغيير بدهد.» آن موقع، جنبه‌هاي سياسي گفت و گوي اوباما مورد توجه قرار گرفت و سمت و سوي تحليل‌ها اين شد كه رئيس‌جمهور امريكا مي‌خواهد از توافق هسته‌اي با ايران براي تغييرات سياسي در تهران بهره بگيرد؛ ارزيابي‌اي كه چندان هم دور از واقعيت نيست و رئيس‌جمهور امريكا در صحبت‌هاي بعدي‌اش، آن را تأييد كرد.
حالا در حال مشخص شدن است كه پشت توافق هسته‌اي با ايران، طيف گسترده و به هم تنيده‌اي از تجار، سياستمداران و رسانه اي‌ها قرار داشته‌اند؛ طيفي كه كمتر مايلند منافع خودشان را علني كنند. ماه قبل، بن رودز مشاور امنيت ملي اوباما به نيويورك تايمز گفته بود «يك اتاق پژواك درست كرديم» و رسانه‌ها «آنها چيزهايي را مي‌گفتند كه ما تأييد مي‌كرديم» اين سخنان بن‌رودز جنجال‌برانگيز شد و بعد هم فهرستي بلند بالا از كمك‌هاي ميليوني كاخ سفيد براي جلب حمايت رسانه‌ها از توافق هسته‌اي ايران منتشر شد. از راديو ملي امريكا (NPR) گرفته تا اتاق‌هاي فكري مثل «مؤسسه آتلانتيك» و «بروكينگز» در فهرست پرداخت‌هاي كاخ سفيد قرار داشته‌اند. ظاهراً اوباما براي حمايت از برجام، لشكري از غول‌هاي تجاري امريكا را هم با خود همراه كرده تا او به هدف سياسي توافق برسد، آنها نيز به منافع تجاري خودشان. چند روز قبل فاش شد شركت امريكايي بوئينگ مبالغي كلان در اختيار «توماس پيكرينگ» سفير سابق امريكا گذاشته تا او با استفاده از قدرت نفوذ خود در دستگاه ديپلماسي امريكا، ذهن‌ها را براي پذيرش توافق هسته‌اي ايران آماده كند. نيويورك پست مي‌گويد، سرانجام توافق به دست آمد و بوئينگ توانست قراردادي 25 ميليارد دلاري (البته به همراه ايرباس) با ايران امضا كند. عقبه تجاري توافق هسته‌اي با ايران به قدري قوي بود كه نيويورك‌پست مدعي شده كه حتي زماني كه بازرسان آژانس در سايت اتمي پارچين، نخستين مدارك فيزيكي را كه دال بر تلاش ايران براي دستيابي به سلاح هسته‌اي بود كشف كردند، «كابينه اوباما تلاش كرد اين خبر را در ميان هزاران خبر ديگر دفن كند و اجازه ندهد رسانه‌هاي امريكايي به اندازه معمول و متعارف به آن بپردازند.» آنطور كه وال استريت ژورنال مي‌گويد «جان كري و ديگر مقامات امريكايي» هدف‌هاي سياسي خودشان را دنبال مي‌كنند و «اميدوارند اقتصاد بادآورده منجر به تقويت جايگاه حسن روحاني به عنوان يك سياستمدار پراگماتيست و ميانه رو در ايران انقلابي شود.» نيل گوردون يك مأمور تحقيق و تفحص دولتي امريكا با اشاره به نقش زد و بند‌هاي توماس پيكرينگ با بوئينگ در توافق هسته‌اي ايران به فاكس نيوز مي‌گويد: «در مورد پيكرينگ، او پيوند‌هاي مستقيمي با بوئينگ داشت كه بايد فاش شود. به نظر من اين در بحث‌هاي عمومي لازم است و مردم بايد به طور كامل نقش شركاي مالي (توافق هسته‌اي) را بشناسند. احتمالاً بعضي از آنها منافع ملي مستقيمي در يك نتيجه خاص داشته‌اند.» پيكرينگ جزو چندين ديپلمات پيشين امريكايي بود كه در ژوئن 2015 با امضاي نامه‌اي به نمايندگان كنگره امريكا مصراً از آنها خواستند توافق هسته‌اي با ايران را تأييد نهايي كند.
منتقدان بوئينگ مخالفان توافق هسته‌اي در امريكا از بوئينگ انتقاد مي‌كنند و هشدار مي‌دهند باز شدن پاي بوئينگ به بازار ايران مي‌تواند نقطه آغاز مجوز‌هاي وزارت خزانه‌داري امريكا براي اعطاي مجوز به ساير شركت‌هاي امريكايي باشد. واشنگتن‌پست در گزارش 15 ژوئن خود نوشته است: «اگر بوئينگ مجوزي را كه مي‌خواهد از وزارت خزانه‌داري(امريكا) دريافت كند، نه تنها در را به روي خود باز كرده، بلكه در را به روي صدها قطعه‌سازي كه آنها نيز خواستار مجوز هستند، خواهد گشود.» منتقدان از جمله كليف كوپچان كارشناس خاورميانه «اوراسيا گروپ» مي‌گويند كه اين كار شركت‌هاي امريكايي خطرناك است زيرا در حمايت از منافع اقتصادي خودشان، با حمايت مالي از برجام ملاحظات امنيتي امريكا را ناديده گرفته‌اند و «هيچ تغييري در رفتار سياست خارجي ايران به وجود نيامده است.» با اين حال، كم نيستند كساني كه اساساً توافق هسته‌اي ايران را حول رقابت‌هاي دو جريان اقتصادي وابسته به دو حزب اصلي امريكا مي‌دانند. جمهوريخواهان امريكايي كه طي سه سال اخير از توافق هسته‌اي با ايران انتقاد مي‌كنند، نمايندگان سياسي شركت‌هايي هستند كه مناسبات تنگاتنگي با شركت‌هاي نزديك به اسرائيل دارند.
