رهبر انقلاب در حكم انتصاب عبدالعلي علي عسكري به سمت رياست سازمان صداوسيما، سفارش مؤكد كردند تا صداوسيما در فضاي مجازي حضور مؤثر داشته باشد و به اين كار اهتمام بورزد. اين دستور مؤكد يكي از راهبردهاي مديريتي دوران علي عسكري خواهد بود. لزوم حضور صداوسيما در فضاي مجازي چيست؟ و اولويت‌هايي كه رسانه ملي براي حضور در فضاي مجازي بايد رعايت كند، چه چيز‌هاي خواهد بود؟
فضاي تعاملي براي رسانه‌هاي سنتي فضاي مجازي عنواني نوظهور است كه حدود 34 سال پيش توسط گيبسون نويسنده كانادايي كه رمان‌هاي علمي و تخيلي مي‌نوشت به كار برده شد. در آن زمان ارتباطي كه از طريق رايانه‌ها برقرار مي‌شد، داستاني تخيلي بود و امروز بخش قابل‌توجهي از زندگي روزمره انسان‌ها را تشكيل مي‌دهد. فضالي مجازي تا سال‌ها از سوي تلويزيون نفي و حضور قدرتمند آن ناديده انگاشته شده است. حتي امروز هم كه برنامه‌هاي تلويزيوني از مخاطبانشان مي‌خواهند از طريق شبكه‌هاي اجتماعي با آنها در ارتباط باشند، از بيان مستقيم صفحات اين برنامه‌ها در شبكه‌هاي اجتماعي اجتناب مي‌كنند. با وجود اينكه چند شبكه اجتماعي هنوز فيلتر هستند و برنامه‌هاي اجتماعي تلويزيوني از مضرات عضويت در فضاهاي مجازي مي‌گويند، اما شبكه‌هاي راديو و تلويزيوني زير‌مجموعه صداوسيما در آنها صفحات رسمي دارند كه اتفاقاً برخي از آنها بسيار پربازديد نيز هستند.
حال كه در حكم انتصاب رئيس جديد صداوسيما، حضور فعال و مؤثر در فضاي مجازي تأكيد شده است؛ بايد ديد اين حضور چگونه از سوي مديران صداوسيما برنامه‌ريزي خواهد شد.
دكتر داوود نعمتي اناركي، عضو هيئت علمي صداوسيما در گفت‌و‌گو با «جوان» درباره لزوم حضور مؤثر صداوسيما در فضاي مجازي، ابتدا به ابعاد گسترده فضاي مجازي اشاره مي‌كند و مي‌گويد: فضاي مجازي روابط انساني را به شدت تحت‌تأثير قرارداده و اين پديده نوظهور، محصول تكنولوژي ارتباطي است. فضاي مجازي وارد زندگي افراد شده و به آن جهت مي‌دهد و تعريف زندگي را تغيير مي‌دهد.
اناركي مي‌افزايد: اگر اين حضور و تأثير را قبول كنيم بايد به فكر تعامل و بهره‌برداري از فضاي مجازي باشيم و صداوسيما به عنوان رسانه نمي‌تواند از فضاي مجازي صرف‌نظر كند.
وي با اشاره به توسعه رسانه‌ها در طول زمان، از ايجاد راديو كه صرفاً صوت را ارائه مي‌كرد تا پديد آمدن تلويزيون كه در كنار صوت، تصوير را به مخاطبانش هديه داد، تولد فضاي مجازي را تحولي رسانه‌اي عنوان كرد و گفت: فضاي مجازي بسياري از محدوديت‌هاي فضاي رسانه‌های سنتی را ندارد و در زمينه اطلاع‌رساني اين امكان را به وجود آورده است كه هر فرد بتواند به عنوان رسانه‌اي شخصي توليد محتوا كند و آن را در اختيار ديگران قرار دهد. اين استاد ارتباطات، فضاي تعاملي را يكي از مزاياي فضاي مجازي مي‌داند كه در آن برخلاف گذشته كه برنامه‌هاي تلويزيوني با اعلام يك آدرس پستي يا شماره تلفن به صورت محدود با مخاطبانشان در ارتباط بودند، اين امكان را فراهم كرده كه مخاطب به صورت مستقيم با صداوسيما و برنامه‌سازان ارتباط برقرار كند و نظرات خود را در اختيار آنها قرار دهد. اناركي معتقد است: فضاي مجازي همچنين اين امكان را به رسانه ملي داده است كه به صورت مكانيزه شده اعلام برنامه و اطلاع‌رساني درباره توليداتش را در اختيار مخاطبان خود قرار دهد و دريافت كنندگان بيشتري از آن استفاده كنند.
فضاي مجازي رقيب يا مكمل رسانه‌هاي سنتي؟استاد دانشگاه صداوسيما، با اشاره به خدماتي كه شبكه‌هاي تلويزيوني با استفاده از فضاي مجازي ارائه مي‌دهند، شبكه اجتماعي فيسبوك را به عنوان يكي از امكانات فضاي مجازي براي شبكه‌هاي تلويزيوني معرفي مي‌كند و مي‌گويد: اين شبكه اجتماعي امكاني را براي كانال‌هاي تلويزيوني ايجاد كرده است كه بتوانند در صورت ايجاد صفحه رسمي در فيسبوك برنامه‌هاي‌شان را به صورت زنده براي مخاطبانشان پخش كنند، با اين كار ديگر لازم نيست مخاطب برنامه‌هاي تلويزيوني در ساعت خاصي و با دسترسي به تلويزيون برنامه مورد علاقه‌اش را تماشا كند، در عوض با وسايل ارتباطي مانند موبايل يا تبلت در هر جا كه امكان اتصال به اينترنت داشته باشد مي‌تواند به صفحه اختصاصي آن كانال تلويزيوني برود و تلويزيون تماشا كند.
اناركي همچنين با اشاره به توليدات رسانه‌اي مخاطبان كه در فضاي مجازي پخش مي‌شود، اين پديده را يكي از محصولات فضاي مجازي عنوان كرد و گفت: امروزه بخش قابل توجهي از برنامه‌هاي تلويزيوني را محتواي توليد شده توسط مردم در فضاي مجازي تشكيل مي‌دهد كه شبكه‌هاي تلويزيوني بدون پرداخت هزينه توليد اين محتواها را پخش مي‌كنند و از مخاطبانشان مي‌خواهند محصولاتي را توليد كنند و از طريق شبكه مجازي در اختيار آنها قرار دهند. وي ايجاد كمپين‌ها در فضاي مجازي و بازخوردهاي ميليوني اين كمپين‌ها را يكي از ابزارهايي مي‌داند كه مي‌تواند به كمك رسانه‌ها و صداوسيما بيايد. اين استاد ارتباطات تصريح مي‌كند: پس در اين شرايط نمي‌توان گفت كه فضاي مجازي رقيب اصلي رسانه‌هاي سنتي است. شايد رقابتي نيز وجود داشته باشد اما در صورت بهره‌برداري درست از فضاي مجازي اين فضا مي‌تواند مكمل رسانه‌هاي سنتي باشد.
صداوسيما و اولويت حضور در فضاي مجازيصداوسيما به عنوان رسانه ملي حضور در فضاي مجازي را از چند سال گذشته آغاز كرده است و اكنون با حكم مقام معظم رهبري اين حضور پررنگ‌تر نيز خواهد شد، اما چه اولويت‌هايي در اين دوره وجود خواهد داشت كه رسانه ملي به آنها بپردازد؟ دكتر اناركي معتقد است، اولويت صداوسيما در فضاي مجازي بايد در مرحله اول، شناسايي دقيق نقاط قوت و ضعف فضاي مجازي باشد و اينكه صداوسيما از حضور در فضاي مجازي قرار است چه دستاوردهايي داشته باشد. استاد ارتباطات دانشگاه صداوسيما مي‌گويد: حضور در فضاي مجازي نيازمند مكانيزمي است كه در آن بتوان ارتباط ميان رسانه ملي و مخاطبانش را تعميق داد و آنها را به صداوسيما نزديك‌تر كرد.
