کد خبر: 782308
تاریخ انتشار: ۱۷ ارديبهشت ۱۳۹۵ - ۱۹:۱۶
در حاشيه انتشار خاطرات حاج هاشم اماني از سوي مركز اسناد انقلاب اسلامي
هيئت‌هاي مذهبي يكي از مهم‌ترين بسترهاي شكل‌گيري، فعاليت و گسترش انقلاب اسلامي محسوب مي‌شود كه در ارتباط تنگاتنگ با مرجعيت عظام شيعه نقش‌آفريني كرده است.
علي احمدي فراهاني
هيئت‌هاي مذهبي يكي از مهم‌ترين بسترهاي شكل‌گيري، فعاليت و گسترش انقلاب اسلامي محسوب مي‌شود كه در ارتباط تنگاتنگ با مرجعيت عظام شيعه نقش‌آفريني كرده است. در آغاز نهضت اسلامي چند هيئت مذهبي در تهران كنار هم قرار گرفتند و هيئت‌هاي مؤتلفه اسلامي را تشكيل دادند. سابقه فعاليت بزرگان آن همچون شهيد حاج مهدي عراقي، برادران اماني و سايرين به روزگار مبارزات پرحماسه فداييان اسلام بازمي‌گشت. اين تشكل مذهبي با سوابق و تجربيات گذشته توانست در پيشبرد اهداف امام خميني گام‌هاي مؤثري بردارد.

خاطرات حاج هاشم اماني از اعضاي اصلي و قديمي اين تشكل، ضمن آن كه زواياي فعاليت هيئت‌هاي مؤتلفه را روشن كرده اطلاعات سودمندي از فعاليت‌ها و مبارزات برادران مبارز اماني به‌ويژه در مقطع بعد از تبعيد امام خميني از ايران ارائه داده است. عبدالله علي‌آبادي تدوينگر اين اثر، در ديباچه خود بر اين كتاب آورده است:

«انقلاب اسلامي ايران از معدود انقلاب‌هايي است كه در دوران معاصر نام خود را در جهان به ثبت رساند. اين انقلاب كه در نوع خود منحصر به فرد است، تئوري‌هاي همه نظريه‌پردازان را در خصوص دلايل ايجاد يك انقلاب به چالش كشاند و توجه همگان را به درك بيشتر ماهيت آن معطوف كرد. براي رسيدن به دلايل ايجاد هر انقلابي بررسي و فهم همه‌جانبه رويدادها و پديده‌هاي آن لازم و يكي از راه‌هاي آن ثبت خاطرات و بررسي افكار و اعمال افرادي است كه در متن حادثه بودند. پدر اماني‌ها، حاج احمد اماني همداني كه فرد روحاني و در حد اجتهاد بود، در دوره رضاشاه به علت مقاومت‌هايش در برابر اقدامات ضد مذهبي وي مجبور به خلع لباس شد. ايشان كه در بازار به امانت‌فروشي اشتغال داشت، به‌رغم تمام فسادها و بي‌بندوباري‌هاي محيط، تمام سعي و كوشش خود را صرف اعتلاي فرهنگ اسلام در خانه و خانواده و پايبندي فرزندان به مسائل مذهبي كرد. نتيجه اين تربيت صحيح همراهي پسران وي با گروه‌هاي مبارز ديني پس از سقوط رضاشاه مانند جمعيت فداييان اسلام، مجمع مسلمانان مجاهد كه با آيت‌الله كاشاني همكاري مي‌كرد و گروه شيعيان بود. با آغاز نهضت امام خميني(ره) ايشان به فعاليت در هيئت‌هاي مؤتلفه اسلامي مشغول شدند. حضور همزمان سه نفر از پسران حاج احمد اماني در كادر مركزي هيئت مؤتلفه اهميت بررسي و ثبت خاطرات تك تك اعضاي اين خانواده را در مبارزه عليه رژيم بيشتر مي‌نماياند. حاج هاشم اماني يكي از اشخاصي بود كه به عنوان يك بازاري مذهبي در مبارزات سياسي و مسلحانه عليه رژيم پهلوي فعاليت داشت.

خاطرات حاج هاشم اماني تاكنون چاپ نشده و تنها در كتاب «امام خميني(ره) و هيئت‌هاي ديني مبارز» يك فصل از كتاب به‌طور مختصر به زندگي‌نامه و مبارزات ايشان اختصاص داده شده است. همچنين در حوزه هنري سازمان تبليغات اسلامي چند صفحه از خاطرات ايشان به صورت مختصر با دستخط خودش موجود است.

اين خاطرات بر مبناي چندين مرحله مصاحبه مستقيم با راوي طي سال‌هاي 1380ـ1385 به صورت پرسش و پاسخ ضبط و صوت مصاحبه عيناً پياده و تنظيم شد، سپس متن خاطرات با رعايت اصل امانتدار در يازده فصل تنظيم و تدوين شد. در فصل اول به خانواده و تحصيلات حاج هاشم اماني و خانواده‌اش پرداخته شده است. در فصل دوم سعي شد به فعاليت‌هاي سياسي ـ اجتماعي دوران بعد از رضاشاه و نحوه وارد شدن ايشان به فعاليت‌هاي سياسي و عضويت همزمان در جمعيت فداييان اسلام و مجمع مسلمانان مجاهد و اقدامات اين دو گروه عليه رژيم پرداخته شود. در فصل سوم جريان ملي شدن صنعت نفت، تعاملات و اختلافات فداييان اسلام، جريان آيت‌الله كاشاني و جبهه ملي بررسي شده است. فصل چهارم به كودتاي 28 مرداد 1332، دلايل انفعال مردم نسبت به اين قضيه، اقدامات فداييان اسلام، دستگيري و شهادت رهبران آنها پرداخته است. در فصل پنجم راوي به اخلاق و خصوصيات نواب صفوي، اقدامات اجتماعي فداييان اسلام و دلايل اعدام‌هاي انقلابي آنها مي‌پردازد. نهضت امام خميني(ره)، چگونگي تشكيل هيئت‌هاي مؤتلفه اسلامي و تشكيلات آن در فصل ششم بررسي شده است. در فصل هفتم راوي به قيام 15 خرداد 1342، دستگيري و تبعيد حضرت امام(ره) در سال 1343 مي‌پردازد. در فصل هشتم واكنش‌ هيئت‌هاي مؤتلفه نسبت به اين قضيه، اقدام به اعدام انقلابي حسنعلي منصور نخست‌وزير وقت توسط هيئت و روحيات و ويژگي‌هاي حاج صادق اماني و ديگر اعضاي تيم پرداخته شده است. ضمن اينكه به شيوه دستگيري اعضاي تيم اعدام انقلابي منصور، دادگاهي شدن آنها و صدور حكم متهمان اشاراتي شده است. در فصل نهم راوي سعي كرده است نحوه سپري كردن دوران زندان در زندان‌هاي مختلف و حوادث آن ايام را تشريح كند. در فصل دهم راوي به نحوه آزادي از زندان، پيروزي انقلاب اسلامي ايران و فعاليت‌هاي پس از پيروزي انقلاب مي‌پردازد. در فصل آخر نقش مساجد در فعاليت‌ها عليه رژيم در دوران انقلاب بررسي مي‌شود».

حاج هاشم اماني خود، درباب زمينه‌هاي گرايش به سياست دريكي از گفت وگوهاي تاريخي‌اش آورده است:

«فضاي خانوادگي ما از همان ابتدا، يك فضاي سياسي بود. پدر ما چه وقتي كه در همدان بود و چه وقتي كه به تهران آمد، روحيه سياسي داشت و در دوراني كه اهل مطالعه زياد نبودند، هميشه در خانه ما روزنامه و كتاب پيدا مي‌شد و ما از اين طريق در معرض اخبار مختلف قرار مي‌گرفتيم. ما در محله زير گذر قلي در پاچنار زندگي مي‌كرديم كه پاسبان خشن و قلدري به اسم رمضان‌خان داشت. يك روز ديدم او چادر زني را به زور از سرش كشيد و او را كتك زد! زن از دست او فرار كرد و به يك نانوايي پناه برد، اما آن پاسبان باز هم دست از سرش برنداشت و او را آزار داد!اين رفتارها و اختناق سنگين رضاخان باعث شد پس از رفتن او كه فضاي سياسي باز شده بود، به نهضت‌هاي اسلامي كه با رژيم شاه و اجانبي كه به كشور هجوم آورده بودند مبارزه مي‌كردند، ملحق شويم. در بين اين حركت‌ها از همه مهم‌تر حركتي بود كه به سردمداري آيت‌الله كاشاني شروع شده بود. ديگري «اتحاديه مسلمين» به سردمداري حاج سراج ناصري بود. همچنين حاج رضا فقيه‌زاده و شريعتمداري هم در زمره اين افراد بودند.»

او بازگشت خود به عرصه سياست پس از دوران نهضت ملي را از مقطع ارتحال آيت الله العظمي بروجردي روايت كرده و دراين‌باره مي‌گويد: «در فاصله سال‌هاي 1334 تا 1340 اختناق سنگيني وجود داشت. پس از رحلت آيت‌الله‌العظمي بروجردي نمي‌دانستيم بايد از چه كسي تقليد كنيم. يك روز حاج مهدي عراقي به من گفت: در قم فردي به نام حاج‌آقا روح‌الله هست كه بايد با او همراهي كنيم! ما يك جمع 20 نفره بوديم كه روزهاي جمعه دور هم جمع مي‌شديم و در باره مسائل روز تبادل نظر مي‌كرديم. آقاي عسگراولادي، مصطفي حائري، ابوالفضل حيدري و... در آنجا حضور داشتند. آقاي عسگراولادي پيشنهاد كردند نام اين جمع را «مسلمانان آزاده» بگذاريم. به‌تدريج با گروه‌هاي ديگر ارتباط پيدا كرديم، از جمله گروه مسجد شيخ علي و گروه برادران اصفهاني تا زماني كه خدمت حضرت امام رفتيم و ايشان امر فرمودند همگي يكي شويم و به اين ترتيب «جمعيت مؤتلفه اسلامي» به وجود آمد و خوشبختانه مردم هم از آن استقبال كردند و در مراسم‌هايي كه برگزار مي‌كرديم، جمعيت زيادي شركت مي‌كردند.»

مطالعه اين اثر ارزنده تاريخي را به تمام پژوهندگان تاريخ معاصر پيشنهاد مي‌كنيم.
نظر شما
جوان آنلاين از انتشار هر گونه پيام حاوي تهمت، افترا، اظهارات غير مرتبط ، فحش، ناسزا و... معذور است
تعداد کارکتر های مجاز ( 200 )
پربازدید ها
پیشنهاد سردبیر
آخرین اخبار