در اين ميان تپه باستاني ازبکي به عنوان نخستين تپه باستاني جهان که بيش از چهل سال است در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده هم از گزند طمع زمين خواران و افرادي که ادعاي مالکيت داشتند دور نماند. بيش از دو دهه است که اين اثر باستاني ارزشمند براي تثبيت شدن در ليست آثار جهاني يونسکو و املاک شخصي معلق مانده است!
*****
محوطه باستاني ازبکي واقع در نظرآباد البرز از جمله آثار تاريخي ارزشمندي است که در اواسط هزاره دوم پیش از میلاد به شهر بزرگی تبدیل شد. شهري با وسعت بيش از صد هکتار که بقاياي باستاني و تپه هاي بلند و کوتاهي را در خود جا داده و از تاريخ پر فراز و نشيب ايران حکايت هاي بسياري دارد. از جمله تپه هاي مشهور در اين محوطه باستاني تپه ازبکي است که زماني کهن دژ اين محوطي باستاني بود و به عنوان نخستين تپه باستاني جهان با قدمت 9هزار ساله از جمله جاذبه هاي گردشگري شهرستان نظرآباد به حساب مي آيد. اين ميراث ماندگار حدود چهار دهه پيش در فهرست اثار ملي جا گرفت اما ثبت ملي آن هم نتوانست اين اثر تاريخي برجسته را از دست متجاوزان دور نگه دارد.
گزارشات نشان مي دهد تاخت و تاز به حريم تپه ازبکي و محوطه باستاني اش به دو دهه مي رسد اما در سالهاي اخير، زمين خواران و سودجويان به طورعلني چشمشمان را بر روي اهميت تاريخي اين منطقه بسته اند و با ساخت و ساز بر روي اين تپه قصد دارند اين محوطه تاريخي را در ليست املاک شخصي شان جا دهند! بر اساس شواهد موجود اين محوطه باستاني تا قبل از سال 75 هيچ معارضي نداشت و به عنوان مکاني گردشگري مورد بازديد قرار مي گرفت و مردم ساکن نواحي اطراف، در ايام تعطيلات زماني را در اين منطقه سپري مي کردند. اما از ان زمان به بعد معارضان در سايه سکوت و بي توجهي مسئولان و متوليان به تخريب اين مکان تاريخي براي بهره برداري شخصي پرداختند.
کم کم در بالاي تپه اي که در سطح 10 سانتي متري آن آثار تاريخي ارزشمندي کشف شده، ويلا و استخر ساخته شد و در دامنه هاي محوطه هم درخت هاي گردو روييد! درخت هايي با ريشه هاي عميق که به تنهايي مي تواند صدمات جبران ناپذيري به خاک اين محوطه باستاني وارد کند. در اين ميان آنچه بيش از ديگر موارد سبب نگراني و ناراحتي دوستداران اين اثر طبيعي و فعالان اين حوزه مي شد سکوت مسئولان و ناديده گرفتن اتفاقات در حال وقوع بود! آن هم درست در مکان تاريخي که باستان شناسان قدمت آن را از محوطه هاي تاريخي شوش و تخت جمشيد هم بيشتر تخمين زده اند.
در اين ميان صداي اعتراض و نگراني دوستداران آثار باستاني و کاوشگران سال به سال بلندتر مي شد و در ميان سکوت مسئولان رنگ مي باخت. حتي انتشار اخبار گاه به گاه از نتايج کاوش ها و کشف عتيقه هاي مربوط به هزاران سال پيش هم نمي توانست کاري از پيش ببرد!
ورود سازمان ميراث پس از 20 سال!
در طي سالهاي اخيردر کاوش ها و مطالعات متعددي که در اين تپه باستاني انجام شد، باستان شناسان و کاوشگران بارها بر قابليت ثبت اين اثر در فهرست آثار جاني يونسکو تاکيد کردند اما وجود معارضاني که سندي مشاعي را گواه مالکيت خود مي دانستند مانع از ارائه اين پيشنهاد به سازمان يونسکو مي شد.
قسمت بزرگي از این تپه در تصرف یکی از مالکان خصوصی زمین های کشاورزی بود و در برخی مواقع، مالک اجازه کاوش در این محدوده را به کارشناسان میراث فرهنگی نمی داد به گونه ای که مدتها عملیات کاوش متوقف می ماند! گاهي مالک خصوصي شرايطي را براي آغاز عمليات کاوش تعيين مي کرد که مسئولان سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري را وادار به عقب نشيني مي کرد. از جمله اين شروط براي ادامه عمليات کاوش ها خريداري اين تپه و تملک ان توسط سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري بود که به دليل عدم توانايي مالي سازمان مذکور براي خريد اين زمين ها موضوع مالکیت سالها بلاتکلیف ماند. اين در حالي بود که روز به روز اخباري از کشت و زرع در زمين هاي اين محوطه و تخريب تپه ازبکي به گوش مي رسيد و باستان شناسان و کارشناسان در تب و تاب نگراني از نابوي کامل اين محوطه تاريخي ارزشمند مي سوختند.
بنابه گفته ابوالفضل عبیدی، مدیرکل سابق میراث فرهنگی البرز اين سازمان طی چند سال گذشته پیگیری مباحث حقوقی مربوط به مالکیت و تجاوز به عرصه این تپه تاریخی بود ولی این پیگیری‌ها به نتیجه نرسید تا اينکه بالاخره پس از تاکيد فراوان بر ظرفيت ثبت اين اثر در سازمان جهاني يونسکو در جلسه شورای سياست گذاری حفظ حقوق بيت المال ، مقرر شد ضمن رعايت حقوق مالکان محوطه و بررسي محل درخت کاري ها، پرونده اين تپه به جريان بيفتد. در نهايت پس از حدود بيست سال سازمان ميراث فرهنگي وارد ميدان عمل شد و با معارض اين محوطه تاريخي به گفتگو نشست. در توافق انجام شده میان مالک و اداره کل میراث فرهنگی البرز، 12هکتار از زمین های محوطه ازبکی به اداره کل میراث فرهنگی استان البرز بخشيده شد!
به این ترتیب سازمان میراث فرهنگی به عنوان متولي و مالک اين محوطه تاريخي، یکی از سایت های باستانی خود را در اختیار گرفت! حالا بايد ماند و ديد سازمان ميراث فرهنگي چه تصميمي براي اين تپه تاريخي مي گيرد و آيا مي تواند پس از سالها، موافقت سازمان يونسکو را براي ثبت اين اثر تاريخي در ليست آثار جهاني به دست آورد؟! آيا پس از خشک شدن مهر توافق نامه و تملک سازمان همچنان اراده جدي براي حفظ اين محوطه تاريخي وجود خواهد داشت يا همه چيز به فراموشي سپرده خواهد شد؟!
میراث فرهنگی دیر عمل میکنه. 
