فلسفه تاريخ به عنوان يك نظريه عمومي در تاريخ يا به عنوان يكي از شقوق فلسفه مبناي بسياري از نظريات در حوزه علوم انساني جديد بودهاست. گونهشناسي فلسفه تاريخ را بايد در اختلاف نقطه شروع تاريخ در نظر صاحبنظران و فيلسوفان دانست. برخي ابزار و اراده انساني را منشأ تاريخ قلمداد ميكنند و با مباني ماترياليستي به تحليل تاريخي و استخراج قواعد و قوانين مورد نظر خود ميپردازند و برخي با قرار دادن انبيا و اولياي الهي به عنوان نقطه شروع تاريخ، فلسفهاي به اصطلاح الهي را براي تاريخ در نظر ميگيرند و آينده جهان را بر اساس مباني ديني تصوير ميكنند. نوع نگاه فرا تاريخي بر جهتگيري نظريات اثر ميگذارد و به نوعي بُعد زمان را وارد آنها ميكند. ماركسيسم به عنوان مكتبي كه بزرگترين مكتب انتقادي غرب در قرون اخير بودهاست از چنين خاصيتي برخوردار است. اين نظريه بهواسطه مرحلهبندي تاريخي و ارائه قواعد تاريخي قوام خاصي پيدا كردهاست. بر اين اساس بايد گفت هر نظريه فراتاريخي بايد تكليف خود را با زمان و منطق تحولات مشخص كند. انقلاب اسلامي و هدفگذاري تمدنسازي نوين اسلامي نيز از اين قاعده مستثني نيست. بررسي اين موضوع و گونهشناسي اين علم دستمايه يكي از پروندههاي اين ويژهنامه شده است.
در اين راستا خردنامه همشهري در سالنامه نوروزي خود در پرونده «تاريخ آينده» به بررسي نظريات و فرانظريههاي مختلف در حوزه تاريخ فلسفه پرداخته است.
دكتر كريم مجتهدي سير تحول اين علم را در آيينه نظرات فيلسوفان انتقادي مورد بحث قرار داده است و حجتالاسلام دكتر عليرضا پيروزمند خوانندگان را با فلسفه تاريخ از منظر شيعي بيشتر آشنا ميكند و نويسندگان پرونده نيز به شرح ديدگاههاي مختلف پرداختهاند.
خردنامه در پرونده كتاب ماندگار نيز با تمركز بر همين حوزه موضوعي به سراغ كتاب جديد الانتشار دكتر موسي نجفي با عنوان «فلسفه تحول تاريخ در شرق و غرب تمدن اسلامي» و با عنوان فرعي «روش استنباط عقلانيت تاريخي و تحول علوم انساني بر اساس مقايسه و نقد سنت ابنخلدوني با بسط حكمت نوصدرايي» رفته است و در نشستي با اساتيدي چون حميد پارسانيا، قاسم پورحسن، رسول جعفريان در نشستي تخصصي به نقد اين كتاب پرداخته است.
همچنين در اين ويژهنامه چگونگي تحول شاخصهاي هويتي انقلاب اسلامي در پروندهاي با عنوان «قلب انقلاب» مورد بررسي قرار گرفته است كه به نظر يكي از چالش برانگيزترين موضوعات پيش روي نخبگان است. حجتالاسلام دكتر احمد احمدي (رئيس سمت) به عنوان شاخصترين كارشناس اين پرونده به بررسي مؤلفههاي هويت ايراني – اسلامي ميپردازد تا بستر مورد نياز جهت كنكاش بيشتر در مورد چگونگي تحول هويتي بيشتر فراهم آيد. حجتالاسلام دكتر عبدالعلي رضايي در اين پرونده به چگونگي تأثير تغيير رفتار به تغيير هويت و اركان نظام سياسي پرداخته است و دكتر عباسعلي رهبر چگونگي بازتوليد اين هويت در بستر زمان را تبيين كرده است. دكتر مصطفي ملكوتيان نيز شناخت هر چه بيشتر تأثير تفكر يك ملت بر هويت ملي آن را مورد بررسي قرار داده است. بررسي تأثير فرآيند جهانيسازي بر خرده هويتها را نيز دكتر عليرضا صدرا براي خوانندگان تبيين نموده است كه موضوعي بديع و جذاب ميباشد چراكه وي در اين رابطه نظريه خود در اين موضوع را بيشتر توضيح ميدهد.
در حوزه اقتصاد آنچه امروز به عنوان علم در دانشگاههاي كشور و همچنين در ميان نخبگان اجرايي كشور تفوق دارد ميراث انديشه «آدام اسميت» است. امروز بسيارند استاداني كه به دانشجويان خود اصرار دارند و علم اقتصاد چيزي جز مكتب ليبراليسم و نئوليبراليسم نيست البته اين رويكرد برگرفته از رويكردي است كه بر فضاي جهاني اقتصاد حاكم است. در اين ميان از جمله متفكراني كه سعي ميشود كمتر بدان توجه شود اما الهيات اقتصاد ملي امريكا و آلمان را نگاشته است، «فردريك ليست» اقتصاددان آلماني و نويسنده كتاب «نظام ملي اقتصاد سياسي» است؛ اقتصادداني كه براي پيشرفت اقتصادي كشور دولت را مسئول ميداند و تجويزهايي را براي بهبود شرايط كسبوكار كشورها توصيه ميكند. دكتر فرشاد مؤمني، حسين راغفر، ابراهيم رزاقي و حسين راغفر با رويكردي انتقادي در اين پرونده ما را با اين مكتب و كارنامه عملي آن در امريكا و آلمان و ساير كشورها بيشتر آشنا ميكنند. شما در اين پرونده خواهيد دانست استقلال اقتصادي و خودكفايي ملي در اقتصاد چه سهمي در توسعه كشورهاي موفق در حوزه اقتصاد را بر عهده دارد.
آخرين پروندهاي كه سالنامه نوروزي خردنامه به خود اختصاص داده است، بررسي چرايي لزوم اعتماد دولت به مردم در سياستهاي اقتصادي است. اين پرونده با عنوان «امكان اقتصاد نو» براي بررسي زيرساختهاي فكري جهت واسپاري اقتصاد به جامعه به سراغ اساتيدي چون دكتر عادل پيغامي، فرشاد مؤمني و بيژن عبدالكريمي رفته است. دكتر علياصغر سعيدي نيز از منظر يك جامعهشناس روابط اقتصادي را به صورت اجتماعي مورد بحث قرار ميدهد و چگونگي انتقال تصديگري اقتصادي از دولت به جامعه را مورد بحث قرار داده است.
اين شماره از خردنامه همشهري به سردبيري محمدعبداللهي در 212 صفحه ارائه شده و از دكههاي روزنامهفروشي قابل تهيه است.