صنعت مسگري زنجان جان گرفت

مس زنجان دوباره در سوغات مسافران جا مي‌گيرد

هزاران سال پيش هنر مسگري و قلم زني روي ظروف مسي در دستان اهالي منطقه زنجان جان گرفت و از همان دوران نسل به نسل به امروزي ها رسيد. تا همين چند سال پيش هم در کوچه پس کوچه هاي محله هاي قديمي زنجان و بازار مسگرها صداي ضرب چکش بر روي ظروف مسي به گوش مي رسيد و دستان بي رمق پيرهنرمنداني که اين ميراث را با تمام وجود پاس مي داشتند ، نقش و نقوش زيبايي خلق مي کرد. کم کم با کناره گيري قديمي ها ازاين صنعت، ظروف مسي از مطبخ و طاقچه اتاق ها برچيده شد و از گنجه مادربزرگ ها سردرآورد. ميراثي که از زمان ساسانيان و سلجوقيان از خانه درباريان گرفته تا پستوي خانه فقراي شهر به چشم مي خورد کم کم از رونق افتاد. اما خوشبختانه اين رکود موقتي بود و چندي پيش جوانان اين استان براي احياي اين صنعت آستين بالا زدند.

قدمت صنعت دستي مس در زنجان به هزاران سال پيش و دوره ساسانيان بر مي گردد. پس از آن در دوره سلجوقيان و ايلخانان هم محبوبيت خود را از دست نداد و آفتابه لگن هاي مسي با نقش حيوانات اساطيري در گوشه اتاق پادشاهان جا گرفت. کم کم اين هنر دست ساز از مرزها بيرون رفت و در چين و نواحي مديترانه جا گرفت و به ساکنان کشورهاي همسايه معرفي شد. از ظروف تزئيني گرفته تا ظروف آشپزخانه اي و مطبخي همه از زيبايي هاي برخوردار بودند که در هر دوره اي از تاريخ محبوبيتشان حفظ مي شد و ظروف مسي زنجان روز به روز بيشتر مورد توجه قرار مي گرفت، بالاخره اين هنر هم چون هنرهاي ديگر پس از گذشت مدت زماني در پس هنرهاي تازه وارد گم شد و رنگ بي رونقي گرفت. مسگرهاي زنجاني که زندگي خود را با ضربه چکش و قلم به دوره کهنسالي رسانده بودند ديگر توان مسگري را نداشتند و کم کم ظروف مسي متنوع زنجان که سوغات هميشگي و ثابت مسافران و گردشگران اين استان بود، به چند قلم محدود شد! اما خوشبختانه به همت جوانان اين منطقه و نوادگان مسگري هاي قديمي زنجان اين هنر تلفيقي بازمانده از هزاران سال پيش، توانست جايگاه خود را دوباره به دست بياورد.

درست زماني که اخباري از افول صنعت مسگري در زنجان به گوش مي رسيدعلاقمندان به ميراث فرهنگي و صنايع دستي با بالا بردن کرکره کارگاه هاي مسگري بر دستان پينه بسته مسگران قديم مرهم گذاشتند.

حالا مدتي است همان پيرهنرمندان خانه نشين به ميدان آمده اند تا با آموزش جوانان اين هنر ديرينه را به نسل هاي بعد برسانند.

برگزاری دوره های آموزشی به شیوه استاد شاگردی که توسط اداره ميراث فرهنگي و صنايع دستي زنجان اغاز و با جديت دنبال شد توانست جان دوباره اي به اين صنعت ببخشد. هنرمندان پير و جوان صنعتگر زنجانی آستين بالا زده اند تا جلوي توليدات چيني را بگيرند و دوباره نام مس زنجان را در داخل و خارج کشور بر سر زبان ها بيندازند. بنابه گفته مسئولان اداره ميراث فرهنگي قرار است اين دوره هاي اموزشي به طور مستمر و تا سطح تکميلي و عالي انجام شود.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان زنجان باشااره به بازگشايي کارگاه هاي مذکور مي گويد: خوشبختانه در پی تبلیغات گسترده مزایای استفاده از ظروف مسی بازار مس در زنجان رونق گرفته است.

البته دراين ميان روشن شدن خواص درماني و اثر استفاده ازاين ظروف بر سلامت در کنار زيبايي طرح و شکل هاي اين ظروف و تنوع آنها هم در شکوفايي مجدد اين صنعت بي تاثير نبود.

تا انجا که حالا علاوه بر ظروف پخت وپز کتري، قوري و ليوان مسي هم در خانه ها راه يافته است. حالا اين هنرپس از حدود دو دهه افول، جان تازه‌ای یافته است ومسئولان اين استان از بازگشت اين هنر به روزهاي اوج خبر مي دهند و از اقداماتي که براي توسعه اين هنر در دست کار دارند.

توجه به بسته بندي و صادرات

شايد بتوان گفت يکي از دلايل بي رونقي صنايع دستي از جمله ظروف مسي زنجان در سالهاي اخير بي توجهي به عدم وجود بسته بندي وعرضه مناسب اين محصولات است. از اين رو حالا مسئولان درصدد توجه به اين مقوله و بازاريابي بهتر و جلب مشتري بيشتر در اين زمينه برآمده اند. علاوه بر اين از آنجا که ايام تعطيلات به ويژه نوروز، مسافران بسياري راهي زنجان مي شوند انتظار مي رود امسال بيشترو بهتر از سالهاي گذشته معرفي و عرضه ظروف مسي زنجان مورد توجه قرار بگيرد.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان زنجان در اين خصوص مي گويد: برای توسعه فروش و بسته بندی در صنعت مس باید نگاه سنتی رفع شود و طراحی ها و گرافیکست ها در زمینه بسته بندی مس وارد شود. محمود علیمحمدی مي افزايد: متاسفانه در زمینه همکاری با مجموعه های بسته بندی و طرحی بسته بندی از سوی فعالان صنعت مس استان مقاومت صورت می گیرد و این امر به دلیل بحث ارزش افزوده این محصول است. البته در اين راستا نيز اقدامات کارشناسي در دست انجام است. بنابه گفته مسئولان اين اداره در سالهاي گشذته همزمان با فرارسيدن ايام نوروز اقدامات گسترده اي براي نمايش و عرضه ساخته هاي مسي در اين استان انجام شده که سبب افزايش ميزان خريد اين سوغات و پيشي گرفتن آن از چاقوي معروف زنجاني شده است. امسال هم اين اقدامات تداوم داشته و قرار است علاوه بر ايجاد نمايشگاه ها در اماکن تاريخي و گردشگري استان براي عرضه اين محصولات و نظارت بر قيمت محصولات عرضه شده ، فروشگاه هاي بزرگ مس در نقاط شناخته شده از همان روزهاي اول نوروز فعال باشد و در خصوص معرفي کالاهاي مرغوب مسي و ارزش آنها اطلاعات دقيق وجامعي به مسافران ارائه دهند.