انيميشن‌هاي ايراني اگرچه در جشنواره فجر با بي‌مهري روبه‌رو شدند اما روند رشد آنها را نمي‌توان ناديده گرفت. در اين بين سريال‌هاي انيميشني كه توسط انيماتورهاي ايراني توليد شده‌اند در حال پيدا كردن جايگاه خود در تلويزيون هستند. يكي از سريال‌هاي كارتوني ايراني كه با استقبال خوبي نيز در تلويزيون روبه‌رو شد، مجموعه «پهلوانان» ساخته سيدعليرضا گلپايگاني است. گلپايگاني در گفتوگو با «جوان» در خصوص توانمندي‌هاي داخلي توليد انيميشن سخن گفته است.
براي شروع بهتر است معرفي كوتاهي از خودتان داشته باشيد.
من سيدعليرضا گلپايگاني متولد اول دي ماه 1339 در اهواز، ديپلم علوم تجربي و ليسانس كارگرداني سينما و فوق‌ليسانس كارگرداني انيميشن از دانشگاه هنر و دكتراي پژوهشي هنر با گرايش انيميشن از دانشگاه هنر اصفهان.
توليد انيميشن در ايران حتي هم‌اكنون نيز به گستردگي فيلم‌هاي رئال نيست، چطور شد به ساخت انيميشن گرايش پيدا كرديد؟
در واقع از دوران دبستان زماني كه نمرات درسي‌ام در زمينه رياضي كم مي‌شد براي رهايي از ناراحتي به نقاشي پناه مي‌بردم! از شوخي گذشته در همان دوره دبستان و دوره راهنمايي معلمان من به اين استعداد من پي بردند و خب به خاطر خير و صلاحم هيچ‌گونه توجهي به آن نكردند! در دوره دبيرستان به كمك همين نقاشي تمام طراحي‌هاي مربوط به درس زيست‌شناسي من روي ديوار كلاس نصب مي‌شد و به خاطر كاريكاتورهايي كه از دبيران دروس مختلف مي‌كشيدم، مورد لطف همكلاسي‌ها و تنبيه مسئولان دبيرستان قرار مي‌گرفتم.
چه زمانی اولين انيميشن‌تان را توليد كرديد؟
توانايي من در زمينه طراحي كاراكترهاي سريال‌هاي انيميشن تلويزيوني به طور ذهني باعث شد كه بيشتر دوستانم از من بخواهند كه اين كاراكترها را در آخر دفترهايشان بكشم و اين خود تشويق من براي تقويت طراحي به ويژه در شخصيت‌هاي انيميشني شد. در سن 16 سالگي اولين انيميشن خودم را به كمك دوربين هشت ميليمتري دوستم (كه سيستم تك فريم هم نداشت!) فيلمبرداري كردم. كاست سه دقيقه‌اي فيلم هشت ميليمتري بايد براي ظهور به خارج از كشور ارسال مي‌شد. بعد از يكماه من و مادرم كه او را از آشپزخانه به زور پاي آپارات كوچكي كه به عاريه گرفته بودم و فيلم كوتاه سه دقيقه‌اي من را پخش مي‌كرد آوردم و اولين شاهدان حركت‌بخشي به نقاشي‌هايم بوديم.
بعد از آن‌چه مسيري شما را در راه فعاليت حرفه‌اي قرار داد؟
معجزه حركت تصاوير طراحي شده به وسيله من روي ديوار شيري‌رنگ خانه ما، من را به دنياي پر رمز و راز انيميشن كشاند. وقوع انقلاب و جنگ تحميلي و رفتن من به سربازي ميل و كشش من را به اين دنيا افزون‌تر كرد گرچه در آن ايام به نظر يك كار تفنني و حاشيه‌اي بود اما براي من عشق به زندگي را متبلور مي‌كرد. قبولي من در رشته سينما به اين علاقه سمت و جهت داد و در همان ترم‌هاي اول تأسيس يك كارگاه كوچك انيميشن به كمك همسرم افسانه سليماني در دانشكده سينما تئاتر دانشگاه هنر اين راه را برايم روشن‌تر كرد. توليد فيلم‌هاي انيميشن «لطفاً دست نزنيد» (نمايش در سينما تك سوئد) و فيلم پايان‌نامه دوره ليسانسم به صورت دو بعدي به‌نام «طمع» (نمايش بخش جنبي جشنواره انسي به نام نگاهي به انيميشن امروز ايران) و همكاري در زمينه توليد پنج فيلم انيميشن دوستانم در كارگاه ديگر، افق زندگي من را مشخص كرد. يك فيلم كوتاه سه دقيقه‌اي انيميشن با تكنيك پيكسليشن به نام «گل» كه خودم بازيگر آن بودم هم در جشنواره فيلم‌هاي دانشجويي سال 65 موفق به كسب ديپلم افتخار شد. در همان زمان در كارگاه تيتراژ يك فيلم سينمايي دوستم حميدرضا آشتياني‌پور را به صورت انيميشن ساختم و براي چند فيلم دانشجويي و تلويزيوني هم تيتراژ كار كردم. حتي فيلم مستندي كه خودم درباره ميل زورخانه ساختم را به صورت انيميشني كار كردم. با ورود به دوره كارشناسي‌ارشد انيميشن، حرفه انيميشن براي زندگي‌ام تثبيت شد و همزمان با فراگيري آكادميك اين رشته، دست به توليد آثار كوتاه براي صدا و سيما و يك مجموعه هشت قسمتي به مدت 40 دقيقه به نام «رنگ‌ها» براي گروه كودك زدم.
در اين سال‌ها در تلويزيون فعاليت‌هاي گسترده‌اي داشتيد، مخصوصاً مجموعه «پهلوانان!»
تيتراژ برنامه‌اي به نام « پرپرك» و چند وله انيميشني براي گروه كودك از ديگر كارهاي من در اوايل دهه 70 در زمينه انيميشن بود. مجموعه موفق «پهلوانان» در 52 قسمت 30 دقيقه‌اي، مجموعه شجاعان در 52 قسمت 20 دقيقه‌اي، 100 اپيزود يك دقيقه‌اي به نام «زبر و زرنگ»، فيلم سينمايي «آقاي مهربان »، ميان‌پرده‌هاي طنز نوروزي، ميان‌پرده‌هاي طنز «فوتبال مدرن» و «واليبال مدرن» را تهيه كرده‌ايم و همچنان مشغول توليد ادامه «پهلوانان» هستم.
در حال حاضر مشغول چه كاري هستيد؟
در حال حاضر همچنان به تهيه سري چهارم مجموعه انيميشن «پهلوانان» مشغول هستم همچنين رساله دكتري خود با مضمون «خلق قهرمان ايراني براي انيميشن ايراني» را براي انتشار آماده مي‌كنم.
داستان‌هاي بومي و ايراني چقدر قابليت ساخت انيميشن دارند؟
داستان‌ها و افسانه‌هاي ايراني منبع خوبي براي توليد انيميشن هستند ولي نه به‌صورت مستقيم! دنياي ادبيات قواعد و اسلوب خودش را مي‌طلبد و وقتي قرار است تبديل به يك اثر انيميشني بشود در واقع بايد به زبان جديد بصري ترجمه شود. دنياي انيميشن بيشتر از اينكه به دنياي گرافيك و نقاشي نزديك باشد به هنر سينما وابسته است. در واقع هنرمندان انيميشن ما بايد تسلط كافي بر زبان سينما براي انتقال مفاهيم به مخاطب خود داشته باشند. صرفاً استفاده مستقيم از متن داستان‌هاي كهن يا در نهايت خلق گونه‌اي تصوير‌گري متحرك از آن داستان‌ها را نمي‌توان به عنوان يك فيلم انيميشن قلمداد كرد.
انيميشن ايران تا عرصه بين‌المللي و رقابت با آثار كشورهاي ديگر چقدر فاصله دارد؟
انيميشن ايران را از نظر مقايسه با كشورهاي ديگر بايد در دو بخش بررسي كرد، بخش فيلم‌هاي كوتاه هنري و حضور در فستيوال‌ها و بخش توليد انبوه و توليد سريال و مجموعه و فيلم بلند سينمايي. در بخش فيلم‌هاي كوتاه هنري بايد گفت انيميشن ايران داراي سابقه درخشاني است. از نظر حضور و كسب موفقيت در جشنواره‌هاي داخلي و بين‌المللي شايد بتوان گفت در بين هنرهاي نمايشي ايران بي‌نظير است ولي متأسفانه به علت عدم انعكاس مناسب اين موفقيت‌ها رسانه‌اي نشده‌اند. قابليت توليد انيميشن در استانداردهاي بين‌المللي و همچنين شيوه و روايت خاص در اين نوع انيميشن، جشنواره‌هاي بين‌المللي را مشتاق ديدار اين گونه آثار كرده است. قابليت‌هاي فردي هنرمندان اين رشته در ايران در بيان موضوعات آنها را در عرصه حضور در جشنواره‌هاي تخصصي انيميشن در سرتاسر دنيا موفق و سربلند كرده است.
وضعيت توليد انيميشن ايراني را چطور مي‌بينيد؟
در زمينه توليدات انبوه و توليد سريال و مجموعه در واقع از به‌وجود آمدن مركز صبا در حدود 20 سال قبل اين شيوه توليد در ايران شكل گرفت. ابتدا با نگاه توليد به شيوه سيستم متمركز و در ادامه با مشاركت بخش‌هاي خصوصي توليد انبوه انيميشن در واقع به شكل صنعتي آغاز شد. صنعت هنر انيميشن ايران به‌علت نبود تجربه قبلي و نداشتن نيروي انساني متخصص به اندازه كافي شروعي سخت و مشكل داشت اما به تدريج و با مرور زمان افراد زبده و توانمند در اين هنر شكل گرفتند و هم اينك تعداد قابل توجهي از همين افراد در استوديو‌هاي خارج از كشور مشغول به كار مي‌باشند. اما نمي‌توان به طور قاطع گفت كه همه انيميشن‌هاي توليدات داخل كشور داراي استاندارد بين‌المللي هستند. دليل اين امر شايد به خطر واگذار كردن توليد به افراد فاقد تجربه و همچنين اعمال سليقه در شيوه توليد و نداشتن فيلمنامه‌نويس‌هاي متخصص و مجرب اين رشته بوده باشد. اما در اين ميان مجموعه‌هاي انيميشني موفقي نيز توليد شد كه توانستند به خوبي با مخاطب داخلي ارتباط برقرار كرده و به‌خاطر استفاده از ويژگي ايراني بودن به دل بينندگانش بنشيند. اين ساختار همچنان در ابتداي فعاليت خويش است و نياز به تعامل و سرمايه‌گذاري بيشتر دارد تا بتواند با محصولات خارجي رقابت کند.
