در اثري كه هم اينك از آن سخن ميرود، برخي رويدادهاي تاريخ معاصر ايران به قلم شيواي جناب حجتالاسلام والمسلمين شيخ غلامرضا فيروزيان و در فواصل زماني مختلف، به نگارش درآمده است. ضمن اينكه مصاحبههاي مفصلي كه در سالهاي 1382 تا 1386 با هماهنگي دوست عزيز جناب آقاي مروتي و توسط اينجانب انجام گرفته، برآنها افزوده شده است. نظر به اهميت خاطرات كه روايتي از فعاليتهاي نيروهاي مذهبي در طي 60 سال گذشته است، مركز اسناد انقلاب اسلامي بر آن شد تا اين مجموعه را به چاپ برساند.
سير تدوين اين اثر نيز بدينگونه بود كه راوي محترم پس از ملاحظه خاطرات كه از نوارهاي مصاحبه بازنويسي شده بود، بر اين شد تا خاطراتي را كه قبلاً به قلم خود نوشته بود، براي انتشار در اختيار اين مركز قرار دهد و پس از تدوين، حروفچيني و افزودن پاورقيهاي لازم متن را مجدداً مطالعه و بررسي كردند و كاستيهاي آن كه طي سؤالاتي مطرح شده بود، را به قلم خود تكميل كردند. در مراحل مختلف انجام كار اسناد و تصاوير ارزشمندي نيز كه روايتگر فرازهاي مهم فعاليتهاي راوي در قبل و بعد از انقلاب است در اختيار نگارنده قرار گرفت، با اين توضيح كه جناب فيروزيان در مرحله نهايي مطالعه و تكميل خاطرات اسناد فعاليتهاي خود را به صورت دقيق و كامل دستهبندي و با توضيحات لازم در پوشههاي جداگانهاي تنظيم كردند كه اسناد مجموعه خاطرات ايشان را تشكيل ميدهد.
بديهي است اين مجموعه تمام خاطرات حجتالاسلام فيروزيان نيست، چه بسا فعاليتهايي داشتهاند و دارند كه مجال و فرصت بازگويي يا بازنويسي آنها فراهم نيامده است و مسلم اينكه عمده هدف و انگيزه ايشان بيان عبرتها و ارائه ويژگيها و حيات اجتماعي يك روحاني شيعه است. ناگفته نماند مجموعهاي از خاطرات عبرتآموزي كه ايشان ديده يا از افراد مورد وثوق شنيده در كتاب ارزندهاي با عنوان «گفتارهاي ارزنده» در سال 1387 منتشر شده است. (1)
اهميت اين خاطرات در اين است كه نشان ميدهد روحانيت شيعه در تحولات سياسي، اجتماعي و فرهنگي تاريخ معاصر چه نقش و جايگاهي داشته است. نقشي كه بر اساس وظيفه ديني و تكليف شرعي و احساس مسئوليت و بدون چشمداشتي بود و تداوم حيات و تعالي جامعه اسلامي ايران بسته به ايفاي اين نقش مهم روحانيت شيعه دارد.
كتاب در دو بخش اصلي بخش اول خاطرات و بخش دوم اسناد است كه بخش اول شامل پنج فصل است: فصل اول به كودكي، خانواده و تحصيلات؛ فصل دوم به فعاليتها و خاطرات قبل از نهضت ملي نفت؛ فصل سوم با عنوان همراهي با آيتالله كاشاني تا شهادت نواب صفوي به فعاليتها و خاطرات حجتالاسلام فيروزيان طي سالهاي 1329 تا 1334 اختصاص يافته است؛ فصل چهارم كتاب به فعاليتها و خاطرات راوي در دوران نهضت اسلامي ميپردازد. محور اين فصل فعاليتهاي راوي در كنار آيتالله سيدحسين خادمي در مبارزه با فحشا و منكرات شايع در رژيم پهلوي است. نامههايي كه به عنوان هيئت علميه علماي اصفهان به علما و مراجع و همچنين مسئولان حكومت پهلوي ارسال شد، به خط و انشاي راوي محترم اين مجموعه است. از آن جمله ميتوان به مبارزاتي كه عليه طرح تدريس مسائل جنسي در مدارس، مبارزه با داير شدن مدارس مختلط و... اشاره كرد. اسناد و مدارك اين فعاليتها در بخش دوم كتاب مندرج است كه اهميت بسياري دارند. فصل پنجم خاطرات و فعاليتهاي بعد از پيروزي انقلاب اسلامي و پايانبخش كتاب است. فعاليتهاي شبانهروزي فيروزيان در اصفهان در كنار آيتالله خادمي، فعاليتهاي شبانهروزي در استان مازندران، در شهرستان مغان، بندرعباس و جزيره قشم، همكاري با شوراي نگهبان و قوه قضائيه و بازرسي از زندانها و... در راستاي تثبيت نظام اسلامي بوده است. مهمترين فراز فعاليت راوي در اين بخش اقداماتي عظيم است كه يكتنه و بدون مساعدت ارگانهاي دولتي در سيستان و بلوچستان انجام داده و در حال انجام است. ساخت مسجد براي شيعيان محروم سيستان و بلوچستان كه در معرض تبليغ و تهاجم تروريستي وهابيت قرار دارند، مهمترين وظيفه اين روحاني لاغراندام 91 ساله است كه لطف خداوند و تأييدات حضرت وليعصر(عج) رفيق راه وي بود و بيش از 40 مسجد آبرومند براي شيعيان روستاهاي دورافتاده سيستان احداث كرده است. هزينه ساخت اين مساجد را يا مراجع عظام تقليد از وجوه شرعيه تقبل كردهاند يا خود در منابر از مردم متدين جمعآوري كرد. ناگفته نماند ساخت خانه براي شيعيان محروم جزيره قشم نيز از ديگر باقيات صالحات اين روحاني خدمتگزار است.
در بخش دوم كتاب مجموعه اسناد و مكاتبات 60 سال فعاليت حاج غلامرضا فيروزيان در 19 فصل ارائه ميشود، از جمله نامهها و مكاتبات ايشان با علما و همچنين اجازات مراجع عظام تقليد، اسناد و مدارك فعاليتهاي فرهنگي سياسي، اسناد و مدارك مبارزه با فحشا و منكرات و اسناد و مدارك فعاليتهاي شبانهروزي در دوران بعد از پيروزي انقلاب اسلامي در نواحي مختلف ايران وجود دارد. همچنين گزيدهاي از اشعار، تقديرنامهها و سپس تصاوير تاريخي پايانبخش كتاب است.
اميد است اين خاطرات و تجربيات 60 ساله اين روحاني شيعه و بيادعا و خدوم سرمشق طلاب جوان و مسئولان فرهنگي بهويژه در دوره استثنايي كنوني كه نظام جمهوري اسلامي ايران از هر سو در معرض انواع و اقسام تهاجمات فرهنگي و اعتقادي است قرار گيرد تا وظيفه ديني خود را به نحو احسن انجام دهند.
در پايان وظيفه خود ميدانم ضمن تشكر از حجتالاسلام فيروزيان كه به رغم مشغله و مراجعات بسيار و درگيريهاي طاقتفرسا جهت خدمات خود در سيستان و بلوچستان ديگر مناطق محروم شيعهنشين با صبر و حوصله همراهي لازم را براي تدوين و انتشار اين مجموعه خاطرات و اسناد دريغ نكردند و با دقت و نظم خاصي اسناد و مكاتبات تاريخي خود را از ميان صدها برگ سند استخراج و تنظيم كردند. از حجتالاسلام شيخ علي اسلامي فرزند برومند مرحوم آيتالله شيخ عباسعلي اسلامي بزرگمرد مبارز در عرصه فرهنگي و مؤسس جامعه تعليمات اسلامي كه با تشويق راوي در انجام اين كار كوشيدند و همكاران عزيز مهدي زارعين و سعيد رضاييفر كه در ضبط خاطرات راوي محترم طي سالهاي گذشته زحماتي را متحمل شدند، دوست عزيز جناب آقاي مروتي كه آشنايي اوليه و انجام مصاحبهها را موجب شدند، مديريت محترم مركز بررسي اسناد تاريخي كه اسناد ارزشمندي را در اختيار نگارنده قرار دادند، جناب آقاي دكتر اشرفي با نظر مساعد خود شرايط لازم را فراروي نويسنده و براي انجام اين كار فراهم آوردند و آقاي حسين ايمان قزلاياق و علي درازي كه زحماتي را متقبل شدند و همچنين حروفچين محترم سركار خانم منيره ميانجيان كه با دقت متن حاضر را حروفچيني و اصلاح، خانم نيكبخت كه خطاطي روي جلد را تحرير كردند، خانم سيده فاطمه عسگري كه اسكن اسناد و تصاوير را انجام دادند و همچنين آقايان تهراني و نادر خبازي و ديگر همكاران محترم انتشارات و اطلاعرساني تقدير و تشكر كنم.
پينوشت:1ـ گفتارهاي ارزنده، تهران، مؤسسه بعثت، 1387