نشست آسيبشناسي فرم و محتوا در آثار ديني و مقاومتي شبانگاه سهشنبه با حضور حسين مسافر آستانه كارگردان تئاتر، رحمت اميني مدير هنرهاي نمايشي حوزه هنري و سقاييان استاد دانشگاه در رشته تئاتر در تئاترشهر برگزار شد.
در ابتداي اين نشست، سقاييان با اشاره به نظريه آدرنو در خصوص رابطه فرم و محتوا گفت: آدرنو معتقد است فرم يعني ژانر، سبك و عناصر ديداري و نمايشي در يك اجرا و محتوا به معناي طرح و داستان است و از اين جهت محتوا بخش فكري نمايش و فرم بخش بدني آن است. وي ادامه داد: ابتداي قرن بيستم فرماليستها معتقد بودند كه خود اثر مهم است و نه صاحب اثر، پس از آنها ساختارگرايان و پسا ساختارگرايان آمدند كه بر اهميت فرم تأكيد ميورزيدند. در مقوله تئاتر مقاومت محتوا و فرم در عين حال داراي اهميت است و اينگونه از تئاتر بايد مضامين ارزشمند را در فرمي متناسب در جامعه ترويج كند.
در ادامه رحمت اميني با اشاره به دو اثر شناسايي و برگزين به كارگرداني خودش كه همزمان هم ديني هستند و هم جنگي گفت: بهترين اثر، اثري است كه فرم و محتوايش در هم تنيده باشد. مشكل بزرگ تئاتر حوزه مقاومت اين است كه آثار اين حوزه در بيان مفاهيم دفاع مقدسي مشكلي ندارند بلكه مشكل در فرم و نحوه بيان اين ارزششهاست. آثار شكست خورده بسياري در اين سالها بودهاند كه محتواي مقاومتي داشتهاند اما به دليل ضعف در فرم با شكسست روبهرو شدهاند. وي ادامه داد: در هشت سال دفاع مقدس نمايشهاي اين حوزه، جنبه تبليغي داشت و در سالهاي پس از جنگ مقوله جانبازان به اين گونه از تئاتر راه پيدا كرد مانند آثار عليرضا نادري كه در خصوص تحليل رزمندگان پس از جنگ بود. سومين دوره تئاتر مقاومت دورهاي بود كه در آن نويسندگاني كه خودشان تجربهاي در جبهه و جنگ نداشتند دست به توليد آثار اين حوزه زدند و فرم را در اولويت خود قرار دادند. به عنوان مثال نيما دهقان و حميدرضا آذرنگ ما را با مقولاتي از جنگ در فرمي جديد آشنا كردند؛ فرمهايي كه از نظر مخاطبان شاهكار بود اما محافظهكاران را به واكنش بر ميانگيخت. وي تأكيد كرد: ما الان درامنويسان خوبي داريم كه در عرصه نمايش نامهنويسي مقاومت خوب كار ميكنند اما متأسفانه هر بار ميخواهند كار دفاع مقدسي كنند انگار برچسبي دارند كه كار را مخاطب گريز ميكند و از طرفي نهادهاي مرتبط هم ديگر حمايتهاي سابق را ندارند.
اميني با بيان اينكه هنرمند هنگام خلق اثر هنري تئوريها را كنار ميگذارد، ادامه داد: بايد منتقدان و صاحبنظران بيايند آثار اين حوزه را ببينند و انتقادات سازنده را در خصوص ارتقاي فرم نمايشهاي مقاومتي منتشر كنند. در ادامه سقاييان گفت: فرم يك تجربه هنري است كه از يك تجربه فكري از زندگي نشأت ميگيرد و محتوا و فرم نميتوانند از هم جدا شوند، محتواگرايي بيش از حد ابتذال ايجاد ميكند و روح هنر را از ميان ميبرد و به تبليغ صرف بدل ميشود، هر محتواي خوبي نياز به فرمي مناسب دارد. كارگردان دفاع مقدسي بايد حركتهاي هنريي را بشناسد.
وي در خصوص آسيبهاي تئاتر مقاومت گفت: نبود فرم مناسب، بزرگنمايي، نگاههاي سياه و سفيدي، قابل پيشبيني شدن داستان نمايشها، پردازش ضعيف شخصيتها به دليل تكرار موضوعات، نمايش غم و ضعف و ظلمپذيري، نبود صداقت، بررسي تك ساحتي كاراكترها، عدم توجه به روح زمانه و تصور كردن اينكه هنوز هم دوران دفاع مقدس است، ايستايي و نبود پويايي، تكرار ايدههاي بارها تكرار شده، عدم مطالعه كارگردانان نسبت به سبك شناسي و شناسايي ابزارها، تصوير غيرواقعي از انسانهاي انقلابي، نبود شم سياسي درست و جاي خالي موضوعات استراتژيك و روز منطقه و جهان از جمله آسيبهاي تئاتر مقاومت در اين روزهاست.