صادرات محصولات كشاورزي در سال 93 در حالي از نظروزني با رشد 8/41 درصدي مواجه شده است كه اغلب محصولات صادراتي در بخش كشاورزي آب بر به شمار مي‌رود و روند رو به رشد صادرات محصولات كشاورزي در سال جاري نيز ادامه يافته است. در اين بين به نظر مي‌رسد در اثر سياست‌گذاري‌هاي اشتباه در بخش كشاورزي و بازرگاني اين منابع آبي ايران است كه به ساير نقاط دنيا صادر مي‌شود و نه محصولات كشاورزي !
به گزارش «جوان» آمار سازمان تجارت ايران و گمرك نشان مي‌دهد در سال 93 ارزش صادرات محصولات كشاورزي با 37درصد رشد نسبت به سال ماقبل به 4ميليارد و630 ميليون دلار رسيده است، اين در حالي است كه از منظر وزني نيز در اين سال صادرات محصولات كشاورزي با رشد 8/41 درصدي به 4ميليون و 115هزارتن رسيده است.
گفتني است در سال92، تنها 2ميليون و 902 هزار تن محصولات كشاورزي به ساير نقاط دنيا صادر شده بود كه 3 ميليارد و 378ميليون دلار براي كشور ارزآوري داشت. سياست غلط رشد صادرات محصولات كشاورزي آب بر در حالي در دولت يازدهم در حال دنبال شدن است كه افزايش قيمت ارز در داخل كشور به سود صادركنندگان به شمار مي‌رود، از همين رو صادركنندگان محصولات كشاورزي نيز به دليل رشد نرخ برابري ارز با ريال پيوسته با ناديده گرفتن مسئله خشكسالي در ايران در پي رشد صادرات محصولات كشاورزي به ساير نقاط دنيا هستند. در اين بين در حالي مقوله ارز آوري صادرات محصولات كشاورزي به عنوان بهانه‌اي براي رشد صادرات اين محصولات عنوان مي‌شود كه به دليل افت منابع آبي كشور، صادرات محصولات كشاورزي آب بر با هر ميزان ارزآوري نه تنها سودي به حال كشور ندارد بلكه امكان دارد اين سياست اشتباه ايران را مجبور به واردات آب در سال‌هاي پيش‌رو كند. بدين ترتيب هميشه افزايش صادرات به معني رشد، توسعه و ترقي نيست. براي مثال زماني كه كشور با مشكلاتي از جمله كمبود آب مواجه است، صادرات بيشتر محصولات كشاورزي به معناي صادرات بيشتر آب است. سال 93، بيش از 391 هزار تن سيب زميني به كشورهاي مختلف صادر شده كه براي توليد اين ميزان محصول بيش از 330 ميليارد ليتر آب مصرف شده است. طي 12 ماهه سال گذشته 391 هزار و 800 تن سيب‌زميني به ارزش 148 ميليون دلار به 15 كشور صادر شده كه با 5/2 برابر نسبت به سال 1392 اين محصول آب‌بر را در صدر رشد صادرات محصولات كشاورزي قرار داده است. ارزش هر كيلوگرم سيب‌زميني صادراتي ايراني به صورت ميانگين 4/0 دلار برآورد شده است؛ يعني اگر 2. 5 كيلوگرم سيب‌زميني را با هزينه‌هاي آب، كشت، توليد، برداشت، كارگر، بسته بندي، حمل ترانزيتي و... صادر كنيم تنها يك دلار براي كشور ارزآوري دارد. براي توليد هر كيلوگرم سيب‌زميني به طور متوسط حدود 860 ليتر آب مصرف مي‌شود؛ يعني صادرات 391 هزار و 800 تن سيب‌زميني در سال گذشته براي كشور 336 ميليارد و 260 ميليون ليتر آب خورده است. همچنين از طرف ديگر، هندوانه جزء 10 كالاي عمده صادراتي كشور در سال 93 بودكه به ارزش 193 ميليون دلار از كشور صادر شده است. اين ميزان هندوانه صادر شده از كشور نسبت به سال 92، با رشد 49 درصدي مواجه شده است. در حالي اين ميزان هندوانه از كشور صادر مي‌شود كه رضا راعي عزآبادي، مدير‌كل دفتر مطالعات منابع آب ايران مي‌گويد: با صادرات هندوانه هفت برابر ذخيره آب پشت سد كرخه، آب مجازي به خارج از كشور صادر مي‌كنيم.
طبق آمار وزارت جهاد كشاورزي، ايران با توليد سالانه بيش از 2 ميليون و 200 هزار تن هندوانه در رتبه چهارم جهان قرار دارد. اين محصول در چهار فصل كشت و سالانه بيش از 100 هزار تن هندوانه به عراق، امارات متحده عربي و كويت صادر مي‌شود. مدير‌كل دفتر مطالعات منابع آب ايران بر اين باور است كه با صادرات 100 هزار تن هندوانه، سالانه بيش از 50 ميليارد متر مكعب آب به خارج از كشور صادر مي‌شود.
صادرات هندوانه يا آب !
از سوي ديگر بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه سياست غلط افزايش صادرات محصولات كشاورزي آب بر در سال 94 نيز دنبال شده است .به طور مثال هندوانه كه جزء محصولات صادراتي به شمار مي‌رود، 369 هزار و 300 تن از اين محصول در بهار سال 94به ارزش 83 ميليون و 800 هزار دلار به بيش از 30 كشور صادر شده، امسال از نظر وزني 76/83 درصد و از نظر ارزشي 63/74 درصد افزايش صادرات را تجربه كرده است كه عراق در اين ميان با خريد بيش از يك سوم اين محصول عمده‌ترين مشتري هندوانه ايراني به شمار مي‌رود. گوجه فرنگي هم يكي ديگر از محصولات كشاورزي است كه مصرف بالايي در سبد‌غذايي خانوارهاي ايراني دارد كه البته صادرات آن از نظر وزني و ارزشي رشد چشمگيري پيدا كرده و به دومين محصول صادراتي كشاورزي از نظر وزني تبديل شده است؛ چراكه در بهار امسال 97 هزار تن گوجه فرنگي به ارزش 33 ميليون و 100 هزار دلار به كشورهاي مختلف صادر شده است كه اين ميزان صادرات از نظر وزني 7/150 درصد و از نظر ارزشي 55/119 درصد رشد را نسبت به سه ماهه نخست سال گذشته نشان مي‌دهد. در پايان به نظر مي‌رسد ايران به دليل قرارگرفتن در وضعيت بحراني آب و خشكسالي بايد در سياست افزايش صادرات محصولات كشاورزي آب تجديد‌نظر كند و‌گرنه تداوم اينگونه سياست‌ها كشور را به وارد‌كننده آب در سال‌هاي پيش‌رو تبديل مي‌كند.
