چندي پيش خبرهايي در رسانه‌ها منتشر شد مبني بر اينكه قرار است شركت توسعه فضاهاي فرهنگي شهرداري تهران، خانه بزرگان هنر و ادب اين مرز و بوم را به خانه- موزه‌هايي با رويكردي كاركردي براي استفاده عموم مردم تبديل كند. شنيدن اين خبر به خودي خود مراتب شادي دوستداران هنر و ادب را فراهم آورد اما برخي از بي‌توجهي‌ها باعث شده انتظارات دوستداران فرهنگ و هنر محقق نشود. چندي پيش شركت توسعه فضاهاي فرهنگي بازديد يك روزهاي از پروژه‌هاي در دست كار و انجام شده اين شركت در شهر تهران برگزار كرد كه طي آن هنرمندان و اهالي رسانه به ديدار خانه - موزه‌ها و موزه‌هاي تازه‌تأسيس رفتند.
موزه‌اي كه هيچ ربطي به خانه انتظامي نداشت
اولين مكان مورد بازديد، خانه عزت‌الله انتظامي بود؛ خانه‌اي كه اين روزها به موزه و سالن تئاتري به نام اين هنرمند پيشكسوت تئاتر بدل شده است. بهت بازديدكنندگان از ديدن سازه‌اي جديد كه هيچ ردپايي از معماري سنتي و خشت و آجرهاي خانه‌هاي قديمي انتظامي نداشت، زماني به تراژدي نزديك شد كه ويدئويي براي بازديدكنندگان به نمايش درآمد؛ ويدئويي از ساختمان اصلي خانه انتظامي. حياطي پر از درخت و رياحين و اثاثيه قديمي‌اش روي پرژكتور رفت، تصاوير خاطره‌انگيز خانه‌اي كه اين روزها ديگر هيچ كدام از نمادهايش در موزه تازه‌تأسيس به چشم نمي‌خورد. خانه - موزه استاد انتظامي اين روزها به اندازه‌اي با خانه قديمي و زيباي انتظامي متفاوت است كه بازديدكنندگان را به اين فكر وا مي‌داشت كه مديران مي‌توانستند اين سازه را در هر زمين و بر ويرانه‌هاي هر خانه‌اي بسازند و چه دليلي داشت اين سالن تئاتر بر ويرانه‌هاي خانه عزت‌الله انتظامي ساخته شود. در نهايت ما با خانه - موزه‌اي با نام او روبه‌رو هستيم كه هيچ يك از مؤلفه‌هايي را كه يادآور زندگي اين بازيگر تئاتر و سينماست، در خود ندارد. جالب اينجاست كه مديران از صرف 20 ميليارد تومان هزينه براي بازسازي خانه انتظامي سخن به ميان مي‌آورند. اين در حالي است كه در تمام كشور‌هاي جهان زماني كه خانه نويسنده يا هنرمند مشهوري براي ساخت موزه‌اي به نام آن هنرمند خريداري مي‌شود، دست‌اندركاران ساخت به اندازه‌اي به شكل، ساخت، بافت اوليه بنا، اجزاي ساختمان و اثاثيه وفادار هستند كه حتي دكور خانه در روزهاي پاياني زندگي هنرمند صدها سال پس از مرگش هنوز هم به چشم مي‌خورد. اين روزها اما هيچ خبري از حياط زيباي خانه استاد انتظامي كه دهه‌ها پاتوق بازيگران و كارگردانان تئاتر و سينماي ايران بوده، نيست و آن حياط و خانه زيبا جاي خود را به سازه مدرني داده است كه از آن همه المان، تنها نام استاد انتظامي را يدك مي‌كشد.
خانه جلال را به عاقبت خانه انتظامي دچار نكنيد
دومين مكاني كه براي بازديد گروه در نظر گرفته شده بود، خانه «جلال آل‌احمد» و «سيمين دانشور» است كه شركت توسعه فضاهاي فرهنگي از ورثه سيمين جلال خريداري كرده و اين روزها مشغول بازسازي خانه براي ساخت خانه داستان است. مهندس پروژه خانه جلال در جمع خبرنگاران با نشان دادن پلان‌ها و تصاويري از اتاق‌هاي خانه توضيح مختصري از طرح داد اما انگار اهالي رسانه و هنرمندان هنوز حواسشان به خانه انتظامي بود كه پس از ماجراي بازسازي ديگر هيچ ردپايي از آن خانه قديمي و آن همه خاطره نداشت، شايد به همين دليل هم بود كه هنرمندان با ترس به در و ديوار خانه جلال، اتاقي كه در آن كتاب‌هايي چون خسي در ميقات، زن زيادي، سنگي بر گوري و غربزدگي را نوشته بود، حياط پر از درخت و حوض آبي‌رنگ پر از گلدان‌هاي شمعداني‌اش مي‌نگريستند. اينطور كه از اظهارات رئيس شركت توسعه فضاهاي فرهنگي بر‌مي‌آيد، قرار است خانه جلال با تغيير و تحولاتي به خانه داستان تبديل شود، اما نكته‌اي كه به نظر مي‌رسد اين است كه شهرداري براي تأسيس خانه داستان مي‌تواند از هر زمين و خانه ديگري استفاده كند و در اين ميان نبايد ساختمان محل سكونت بزرگاني مانند جلال‌آل‌احمد و سيمين دانشور كه تنها يادگار اين دو نويسنده تأثيرگذار هستند، قرباني ساخت خانه‌اي با نام داستان شود. اين در حالي است كه اگر قرار باشد شركت توسعه بر اساس قواعد بين‌المللي ساخت خانه- موزه عمل كند نبايد حتي آجري از اين بنا هم در روند بازسازي از ميان برود. اين روزها خيلي از دوستداران هنر بالاخص دوستان جلال‌آل‌احمد و سيمين دانشور نگرانند، نگران اينكه مبادا خانه اين دو اسطوره داستان‌نويسي مدرن ايران هم به عاقبت خانه انتظامي دچار شود.
بزرگ‌ترين موزه پانوراماي خاورميانه به ياد شهداي بيت‌المقدس
ساختمان «پانوراماي بيت‌المقدس» سومين مكاني بود كه هنرمندان و اهالي رسانه از آن بازديد كردند. گوي بتني با ابعادي خيره‌كننده كه از بيرون پوشيده از قطعات استيل بود و زير نور خورشيد مي‌درخشيد و قسمت پاييني‌اش پس از ورود به موزه مشاهده مي‌شد. براي بازديد اين پانوراما كه يادواره شهداي عمليات بيت‌المقدس است، دالان‌هايي به سبك مسيرهاي جنگي دوران جنگ ساخته شده است. پس از ورود به ساختمان تصويرهايي از خرمشهر را روي ديوارها مي‌بينيم و در بخش ديگري از ساختمان كه قرار است به نام شهداي اين عمليات تاريخ‌ساز مزين شود. در بخش ديگر، گالري بزرگي از آثار طراحي ناصر پلنگي كه در زمان جنگ در خرمشهر خلق شده‌اند و تا كنون جايي به نمايش درنيامده‌اند به نمايش درآمده است. پس از عبور از پله‌هاي مدور به فضايي پايين گنبدي مي‌رسيم كه به گفته مسئولان پروژه، بزرگ‌ترين گنبد بتني جهان يا به عبارتي بزرگ‌ترين موزه پانوراماي خاورميانه است، سالني كه ساخته شده تا تنها يك عكس را نمايش دهد؛ عكسي ۳۶۰ درجه كه برگرفته از بيش از ۱۰هزار قطعه عكس واقعي از حوادث خرمشهر است.
نمايشگاه كتاب جديد تهران در دل تپه‌هاي عباس‌آباد
آخرين بازديد از اماكن فرهنگي تازه تأسيس، به باغ كتاب تهران اختصاص داشت، مكاني وسيع در اراضي عباس‌آباد با معماري مدرن كه قرار است مكان تازه برگزاري نمايشگاه كتاب و سيار نمايشگاه‌هاي فرهنگي باشد. هرچند مدت‌هاست كه خبرهايي در خصوص بهره‌برداري اين پروژه به گوش مي‌رسد اما انگار قرار است اين پروژه هرچه سريع‌تر تكميل و براي برگزاري نمايشگاه قرآن در ماه رمضان آماده شود. باغ كتاب تهران كه علاوه بر ۶۵هزار مترمربع فضاي سرپوشيده نمايشگاهي و ۷۰هزار مترمربع فضاي باز نمايشگاهي، داراي يك سالن حرفه‌اي تئاتر و چهار سالن كوچك‌تر براي تمرين است، به شكل يك كشتي بزرگ طراحي شده كه قرار است در كنار آن نيز يك درياچه مصنوعي هم ساخته شود.
در نهايت سفر يك روزه بازديد از اماكن فرهنگي تازه تأسيس شركت توسعه فضاهاي فرهنگي شهرداري تهران به پايان رسيد، به اميد اينكه تأسيس خانه - موزه‌ها به رويكردهاي بين‌المللي وفادار مانده به اصالت بنا و المان‌هاي زندگي بزرگان ساكن آن باشد تا آيندگان يادگاري از بزرگان هنر و ادب كه در بين ما نيستند، داشته باشند.
