در ابتدای فوریه سال میلادی
جاری بود که با میانجی‌گری رهبران آلمان و فرانسه توافق مینسک به دست آمد و به
نبردهای خونین در شرق اوکراین خاتمه داده شد. این توافق بعد از آن به دست آمد که
در سپتامبر سال گذشته هم توافقی در مینسک به دست آمد که به توافق مینسک 1 مشهور شد
اما ناکام ماند. ناکامی در اجرای آن توافق آتش جنگ را شعله‌ورتر کرد تا آنجا که
آنگلا مرکل و فرانسوا اولاند با وجود آن ناکامی و با بیم و امید، تلاش خود را برای
رسیدن به توافق آتش‌بس دیگری شروع کردند. توافق مینسک 2 با تلاش این دو به دست
آمد و هر چند که آتش‌بس به دست آمده از آن در طول این مدت به طور کامل اجراء نشده
اما همین اجرای نیم‌بند هم ثبات و آرامشی در منطقه ایجاد کرده است.
محور مناقشه‌برانگیز
حالا همه طرف‌های بین‌المللی
چه از آمریکا و اتحادیه اروپا و چه از طرف روسیه خواستار اجراء و پایبندی به توافق
مینسک 2 هستند و هر طرف هم دیگری را به کوتاهی در اجرای آن متهم می‌کند. به این
ترتیب، توافق مینسک 2 مبدل به مستمسکی در مناقشه بین روسیه و غرب شده است در حالی
که به جهت داخل اوکراین، هنوز تکلیف یکی از اصلی‌ترین محورهای این توافق معلوم
نشده است. این محور مربوط می‌شود به وضعیت حقوقی مناطق شرقی اوکراین که طبق توافق مینسک
2 قرار شد تا با اعلان عفو عمومی و تداوم گفت‌وگوهای فراگیر ملی، زمینه تغییرات
لازم در قانون اساسی اوکراین ایجاد بشود تا آن که وضعیت حقوقی جدایی‌طلبان در شرق
مشخص گردد.
با گذشت سه ماه از مینسک 2
هنوز اقدامی در این جهت انجام نشده و حالا خود جدایی‌طلبان دست به کار شده‌اند تا
با ارایه طرحی گام جدی برای اجرای این محور برداشته باشند. آنها طرح خود را در
تارنمای خبرگزاری دونتسک منتشر کرده‌اند که اغلب بیاینه‌هایشان را از طریق همین
خبرگزاری اعلام می‌کنند. این طرح شامل دو نکته اساسی است؛ نخست این که اصلاحات
قانون اساسی باید در اوکراین انجام بشود و دوم این که پیش‌نویس قانون انتخابات در
مناطق تحت اختیار جدایی‌طلبان تدوین شود. هر دو نکته منطبق بر توافق مینسک است که
در عین توجه به تمامیت ارضی اوکراین، مناطق شرقی بخش‌های خودمختاری باشند با داشتن
وضعیت ویژه. آنها طرح خود را نه برای دولت اوکراین در کیف بلکه به پیر مورل،
دیپلمات فرانسوی ناظر بر بخش‌های سیاسی از توافق مینسک 2، فرستاده‌اند تا گروه
تماس بین‌المللی نسبت به مطالبات آنها در این طرح پاسخ‌گو باشد.
سردرگمی اوکراین
فرستادن این طرح به گروه
تماس بین‌المللی جدی‌ترین اقدام جدایی‌طلبان در شرق اوکراین برای رسیدن به حقوقی
است که توافق مینسک 2 برای آنها در نظر گرفته و روشن است که دولت اوکراین را در
وضعیت دشواری قرار می‌دهد. پترو پروشنکو، رییس جمهور اوکراین، از اول هم به سختی
حاضر به قبول توافق مینسک 2 شد زیرا او امید داشت تا با حمایت نظامی اروپا و
آمریکا کار جدایی‌طلبان در شرق را یک‌سره کند و دیگر نیازی به توافق آتش‌بس و
پیامدهای آن نداشته باشد. او وقتی که دید حامیان غربی‌اش به خصوص اروپایی‌ها حاضر
نیستند حمایتشان را تا این حد پیش ببرند و دو رهبر اروپایی برای مذاکره و توافق پا
پیش گذاشته‌اند، چاره‌ای جز نشستن دور میز مذاکره با حضور ولادیمیر پوتین، رییس
جمهور روسیه، نداشت.
پروشنکو تا کنون سعی کرده
تا در مورد آن محور اصلی از توافق طفره برود و وضعیت منجمد نه جنگ نه صلح را در
شرق اوکراین حفظ کند. در واقع، او با این وضعیت می‌تواند هم‌چنان بهانه‌ای داشته
باشد تا به تبیلغات ضد روسی دامن زده و حامیان غربی‌اش را نسبت به حمایت نظامی از
خود متقاعد کند. جدایی‌طلبان در مقابل و با فرستادن این طرح راه دیپلماسی را به
جای راه حل نظامی در پیش گرفته‌اند که با استراتژی پروشنکو در تضاد است. رییس
جمهور اوکراین با این وضعیت نمی‌تواند به استراتژی خود ادامه دهد و مجبور است از
طریق دیپلماسی به طرح جدایی‌طلبان پاسخ بدهد که این راه هم برای او آسان نیست چرا
که پرداختن به موضوع حق خودمختاری در شرق و تغییر قانون اساسی اوکراین، موقعیت او
را در میان حامیانش متزلزل می‌کند.
قدرت‌های بین‌المللی
در این میان، طرح جدایی‌طلبان
چالش جدی برای بازیگران بین‌المللی در بحران اوکراین ایجاد کرده چرا که موضع آنها
در قبال این طرح چندان یک‌دست نیست. انتظار می‌رود که روسیه از این طرح حمایت کند
و رهبران اروپایی به خصوص آلمان و فرانسه مخالفت جدی در مورد آن نداشته باشند چون
با بحث بر سر آن می‌توانند امیدوار به صلح در مناطق شرقی باشند و از طریق آن
انتظار بهبودی روابط با روسیه را هم داشته باشند. موضع آمریکا چندان قابل اطمینان
نیست چرا که با وجود تاکید این کشور بر پایبندی به توافق مینسک 2، بر سر این محو
مناقشه‌برانگیز بیشتر نگاه به سیاست کیف و استراتژی پروشنکو دارد. از این جهت، طرح
جدایی‌طلبان واکنش‌های متفاوتی از سوی بازیگران بین‌المللی در پی خواهد داشت و
همین نیز می‌تواند به سردرگمی دولت اوکراین و شخص پروشنکو بیشتر دامن بزند.
اگر پروشنکو با دلگرمی به
حمایت آمریکا بر استراتژی خود اصرار داشته و با این طرح مخالفت کند، آن‌گاه روسیه
می‌تواند طرف اروپایی را به کارشکنی پروشنکو در اجرای توافق مینسک 2 متقاعد کند.
مرکل و اولاند این توافق را دست‌آورد بزرگ خود در خاموش کردن شعله جنگ در اوکراین
می‌دانند و نمی‌توانند کارشکنی پروشنکو در رسیدگی به طرح جدایی‌طلبان را تحمل
کنند. در واقع، کارشکنی پروشنکو به معنی نقض توافق خواهد بود که همین نیز توجیه
کافی به جدایی‌طلبان و حامی روس آنها می‌دهد تا دوباره آتش جنگ را شعله‌ور کنند
اما با شدتی بیشتر از گذشته که همین نیز به تجزیه اوکراین ختم می‌شود. بنابر این،
جدایی‌طلبان با طرح خود پروشنکو را به مبارزه‌ای دیپلماتیک فراخوانده‌اند که در
صورت عدم تمکین او، یک گام تا تجزیه این کشور باقی می‌ماند.
