نگاهی
به روابط دو کشور
روسیه و
یونان ازدیر باز روابط گسترده ای با هم داشته اند. در عین حال از زمانی که روسیه به
عنوان کشور جانشین شوروی در صحنه بین المللی ظاهر شد، روابط روسیه با یونان روندی صعودی
را طی کرده است. این روابط دارای ابعادی چند
جانبه است. درباره دیدگاههای سیاسی، دو کشور اشتراکات زیادی با هم دارند. از جمله یونان
و روسیه دیدگاههای سیاسی مشترکی در باره مسائل شبه جزیره بالکان و نیز بسیاری از مسائل
جهانی دارند، بویژه یونان از موضع روسیه درباره مخالفت با اعلام استقلال یکجانبه کوزوو
حمایت می کند.
یونان و روسیه عضو مشترک برخی سازمان های اروپایی مانند "سازمان
همکاری و امنیت اروپا" و نیز "سازمان همکاری اقتصادی دریای سیاه" هستند. دو کشور در عین حال خواستار افزایش نقش محوری
سازمان ملل متحد در روابط بین الملل به عنوان نهاد اصلی جهانی برای برقراری صلح و امنیت
هستند.
دو موافقتنامه
در سال 1993 یعنی موافقتنامه دوستی و همکاری و موافقتنامه همکاری اقتصادی، صنعتی،
تکنولوژیکی و علمی به عنوان شالوده همکاری های روسیه و یونان محسوب می شوند. بدین لحاظ
روابط اقتصادی دو کشور نیز در سطح بالایی قرار دارد و از جمله می توان به تامین بخش
عمده ای از انرژی یونان یعنی گاز از سوی روسیه (از طریق خط لوله ترانس بالکان) اشاره
کرد.
دیگر ابعاد این همکاری ها شامل گردشگری، همکاری های فرهنگی و علمی و برخی همکاری
های نظامی (با وجود عضویت یونان در ناتو ) است. ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه بارها
از نقش یونان در توسعه روابط روسیه با اتحادیه اروپا تمجید کرده و بر این مساله تاکید
کرده که روابط دوجانبه میان روسیه و یونان در سطح بسیار بالایی قرار دارد.
در این میان
مقامات ارشد یونانی نیز بر گسترش روابط با روسیه تاکید داشته و از جمله کنستانتینوس
کارامانلیس نخست وزیر اسبق یونان در جریان دیداری که از روسیه داشت بر این مساله تاکید
کرده بود که یونان روسیه را شریک استراتژیک
خود می داند. این در حالی است که روابط دفاعی و نظامی دو کشور جنبه مهمی از روابط دو
جانبه روسیه و یونان را تشکیل می دهد. در این راستا برگزاری رزمایش های مشترک در دریای
اژه، دیدارهای مقامات نظامی دو کشور و فروش تجهیزات نظامی توسط روسیه به یونان از جمله
موارد قابل توجه این همکاری ها تلقی می شوند.
با این حال پس از تشدید اختلافات بین
روسیه و غرب بر سر بحران اوکراین و اعمال تحریمهای اتحادیه اروپا علیه مسکو، یونان
با وضعیت پیچیده ای روبرو شده است. از یکسو دولت چپگرای یونان بریاست الکسیس
سیپراس با سیاست کنونی اتحادیه اروپا در قبال روسیه مخالف بوده و از سوی دیگر آتن
منافع خود را در گروی برقراری روابط نزدیکتر با مسکو می بیند. یکی از جنبه های مهم
این روابط، روابط گازی بین روسیه وآتن است و در این راستا شاهد تمایل یونان برای مشارکت
در طرح های گازی روسیه درباره اروپا هستیم.
در
مجموع سیپراس کاملا بر خلاف جریان مسلط در اروپا، اقدام کرده و این مساله اصلا به مذاق
اتحادیه اروپا خوش نیامده است. بدین ترتیب در حالی که اتحادیه اروپا عملا روند واگرایی
از روسیه را دنبال می کند، نخست وزیر یونان بر همگرایی با مسکو تاکید می کند و ضمن
درخواست پایان دادن به تحریم های روسیه، خواهان
گسترش روابط کشورش با مسکو در ابعاد مختلف است.
مذاکرات
گازی
در جریان
گفتگوهای ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه با الکسیس سیپراس نخست وزیر یونان در آوریل
2015در مسکو، سیپراس از علاقه مندی کشورش برای مشارکت در ساخت خط لوله جدید ترانزیت
گاز روسیه به ترکیه و اروپا موسوم به "ترکیش استریم" خبر داده
بود.
برای مشخص شدن جزییات این مشارکت
گازی، آلکسی میلر رئیس شرکت روسی گازپروم روز سه شنبه اول اردیبهشت به آتن سفر کرد
تا با آلکسیس سیپراس، نخست وزیر یونان و پاناگیوتیس لافازانیس وزیر انرژی این کشور
دیدار و مذاکره کند.
دو طرف در این دیدارها درباره موضوع این خط لوله به مذاکره پرداختند.
روسیه چندی قبل گزارش روزنامه آلمانی اشپیگل مبنی بر این که این کشور شاید تا 1
اردیبهشت یک قرارداد خط لوله گازی را با یونان امضا کند و 5 میلیارد یورو به این کشور
وام بدهد را تکذیب کرد.
روزنامه اشپیگل به نقل از یک مقام ارشد حزب حاکم سیریزای یونان
اعلام کرده بود که این وام می تواند باصطلاح "ورق" را برای آتن که در تلاش
برای امضای قرارداد با اعتباردهندگان مالی است، برگرداند.
بر اساس قرارداد پیشنهاد
شده، یونان پیش پرداختهای بودجه ای از روسیه و براساس سود آتی پیش بینی شده مرتبط با
این خط لوله دریافت خواهد کرد. وزیر انرژی یونان اخیرا گفته بود که آتن این وام را
پس از سال 2019 میلادی (زمان پیش بینی شده برای آغاز فعالیت این خط لوله) به مسکو باز
می گرداند.
تعاملات
گازی
یونان چندی
قبل از روسیه خواسته بود تا نرخ گازی را که از این کشور می خرد، کاهش دهد. پاناگیوتیس
لافازانیس وزیر انرژی یونان روز 11 فروردین اظهار داشته بود که کشورش خواستار کاهش
نرخ گاز وارداتی از روسیه است و امیدوار است که مسکو تحریم اعمال شده بر صادرات موادغذایی
یونان را لغو کند. یونان و روسیه به طور سنتی روابط خوبی داشته اند و یونان هرگز از
تحریمهای اقتصادی اعمال شده اتحادیه اروپا علیه روسیه به دلیل نقشی که در بحران اوکراین
داشته، حمایت نکرده است.
شرکت دولتی گاز یونان (دپا) پیش از این و در سال گذشته گفتگوهایی
با شرکت گازپروم برای تضمین عرضه گاز ارزان تر به یونان داشت و دو طرف قراردادی برای
کاهش 15 درصدی گازبها امضا کردند. وزیر انرژی یونان در این باره تصریح نمود که آتن
که به دنبال تضمین دریافت کمک مالی بیشتر از سوی شریکان اروپایی است، در تلاش است که
نرخ گاز وارداتی از بزرگترین عرضه کننده گاز به این کشور (شرکت روسی گازپروم) کاهش
بیشتری یابد.
وزیر انرژی
یونان تصریح کرد که یونان خواهان تجدید روابط انرژی خود با روسیه است، ضمن آن که علاقه
مند به همکاری در زمینه صادرات گاز به اروپا و امتداد خط لوله جدید ترانزیت گاز روسیه
به ترکیه (ترکیش استریم) به مرز یونان است. به این ترتیب در مرز ترکیه و یونان یک
مرکز گازی ایجاد می شود که وظیفه آن صادرات گاز به اروپا خواهد بود. اکنون یونان
بخش عمده گاز خود را از روسیه تامین می کند.
شرکت گازپروم، بزرگ ترین عرضه کننده گاز به شرکت
دپای یونان است و حدود ٦٠ درصد از گاز مورد نیاز این شرکت را تامین می کند؛ شرکت دپا
بر اساس شرایط قراردادش با شرکت گازپروم می تواند سالانه دو میلیارد و ٨٠٠ میلیون مترمکعب
گاز وارد کند. گفتنی است شرکتهای گازپروم روسیه و بوتاش ترکیه در اول دسامبر سال
٢٠١٤ یادداشت تفاهمی برای ساخت یک خط لوله گازی با ظرفیت صادرات ٦٣ میلیارد مترمکعب
گاز به ترکیه از مسیر دریای سیاه امضا کردند.
بنا بر طرح اولیه ساخت این خط لوله، به
طور کلی ١٤ میلیارد مترمکعب گاز در سال به ترکیه عرضه و باقیمانده این گاز نیز به مرکزی
در مرز ترکیه و یونان و برای تحویل به مشتریان گازپروم در جنوب اروپا ترانزیت می شود.در
همین روز، طرح ساخت خط لوله جدید ترانزیت گاز روسیه به ترکیه تایید شد و ولادیمیر پوتین،
رئیس جمهوری روسیه لغو طرح ساخت خط لوله گازی جریان جنوبی را اعلام کرد.
اتحادیه
اروپا و گاز ایران
این در
حالی است که اتحادیه اروپا امیدوار است پس از حصول توافق هسته‌ای با ایران و لغو تحریم‌ها
بتواند با دستیابی به گاز ایران، وابستگی خود به ذخایر گازی روسیه را کاهش دهد. در
این راستا اتحادیه اروپا امیدوار است تا بتواند از خط لوله موسوم به کریدور جنوبی،
گاز مورد نیاز خود را به جنوب اروپا از طریق ترکیه تامین کند.
منابع گازی این خط لوله
ها احتمالا قرار است از آذربایجان و کشورهای همسایه آن از جمله ایران تامین شود.
این پروژه که قرار است از سال 2019 میلادی عملیاتی شود، در مرحله نخست هر سال 10 میلیارد
متر مکعب گاز را به بلغارستان و یونان منتقل خواهد کرد.
یک منبع آگاه در کمیسیون اروپا
در این باره تاکید کرد که این مقدار به تنهایی کافی نخواهد بود. یک مقام اروپایی نیز
که نامش فاش نشده، گفت: ولی با تزریق گاز ایران پس از لغو تحریم ها، ظرفیت این پروژه
به بیش از 40 میلیارد متر مکعب در سال افزایش خواهد یافت که کافی خواهد بود. با این همه روسیه بر این باور است که کریدور
جنوبی به علت در اختیار نداشتن ذخایر گاز کافی، قابل دوام نخواهد بود.
عملیات احداث
این خط لوله از ماه گذشته آغاز شده تا گاز آذربایجان را به ترکیه منتقل کند ولی عملیات
اجرایی این پروژه در طول مرزهای یونان و آلبانی عقب تر از برنامه تعیین شده است. کارشناسان
بر این باورند که منافع گازی ایران و اروپا تنها در شرایطی محقق خواهد شد که توافق
هسته ای ایران و قدرت های جهانی، تا پایان ژوئن حاصل شود.
