شبكه‌هاي اجتماعي و آبروي افراد
بي‌اخلاقي‌ها و ناهنجاري‌هاي اخلاقي در شبكه‌هاي اجتماعي روزبهروز در حال افزايش است و برخي از كاربران اين شبكه‌ها بدون اينكه متوجه اين موضوع باشند كه با آبروي افراد در اين شبكه‌ها به راحتي بازي مي‌كنند نسبت به انتشار برخي از مطالب، عكس‌ها و برخي فيلم‌ها اقدام مي‌كنند.
اين اتفاقات تلخ گاهي اوقات باعث مي‌شود آبروي افراد به راحتي از دست برود و حتي برخي از افرادي كه با آبروي آنها در اين شبكه‌ها بازي شده به شدت از نظر روحي آسيب ديده و خبرهاي تلخي از آنان به گوش مي‌رسد.
كارشناسان و صاحبنظران بر اين اعتقاد هستند كه عدم فرهنگ‌سازي صحيح در خصوص نحوه استفاده از ابزار‌هاي ارتباطي نوين مانند شبكه‌هاي اجتماعي اصلي‌ترين دليل اين نوع رفتارهاست.
نگاهي به صفحه حوادث روزنامه‌ها به خوبي نشان مي‌دهد كه بروز اين بي‌اخلاقي‌ها در شبكه‌هاي اجتماعي چه مشكلاتي را براي افراد به وجود آورده است.
به عنوان مثال در صفحه حوادث يكي از روزنامه‌ها خبري در خصوص طلاق يك زوج 20 روز بعد از ازدواج منتشر شده كه بر اساس آنچه در اين خبر آمده است انتشار عكس‌هاي خصوصي تازه عروس در يكي از شبكه‌هاي اجتماعي توسط خواستگار قبلي باعث شده است تا حرمت اين زن جوان ريخته شود و همسر جوان وي اين آبروريزي را تحمل نكند و كار به طلاق و جدايي كشيده شود.
دردسرهاي فناوري جديد
انگار قرار است با ورود هر نوع فناوري ارتباطي جديد در كشور تا سال‌هاي سال و تا زماني كه فناوري جديدتري وارد شود و فناوري قبلي از رونق بيفتد شاهد ناهنجاري‌هاي اخلاقي در استفاده از آنها باشيم.
ناهنجاري‌هاي اخلاقي كه نشانه عدم فرهنگ‌سازي صحيح در خصوص استفاده از اين نوع ابزار‌هاي ارتباطي است؛ وسايلي كه به جاي در خدمت قرار گرفتن در مسير توسعه ارتباطات و گسترش مسائلي مانند مفاهيم فرهنگي يا نشر اخلاق و تبيين سبك زندگي ايراني- اسلامي و... به راهكاري براي تخريب، توهين، تهمت، افترا، سرگرمي، اشاعه مسائل غير‌اخلاقي و خداي ناكرده گناه و معصيت تبديل مي‌شود.
شايد از لحاظ حرفه‌اي درست نباشد كه در يك گزارش مطبوعاتي به گونه‌اي آغازگر گزارش باشيم كه در همان چند سطر اول گزارش جهت‌گيري گزارشگر مشخص شود؛ حال اينكه يكي از مهم‌ترين موضوعاتي كه بايد در يك گزارش مطبوعاتي رعايت شود، حفظ بي‌طرفي گزارشگر است اما اتفاقاتي كه گاه در برخي از شبكه‌هاي اجتماعي رخ مي‌دهد و ميزان بازنشر و انعكاس اين گونه اتفاقات به گونه‌اي است كه چاره‌اي جز موضع‌گيري در خصوص اين گونه اتفاقات اسفناك در يك گزارش كه به همين موضوع اختصاص دارد، نداريم.
فناوري‌هاي ارتباطي و سابقه بي‌اخلاقي‌ها
هنوز خاطرات تلخ استفاده ناصحيح از سيستم پيامكي را فراموش نكرده‌ايم كه البته خيلي زود تب اين پيامك‌هاي غير‌اخلاقي فروكش كرد.
با آمدن تكنولوژي جديد و ابزاري كه امكان ارسال پيامك به وسيله گوشي تلفن همراه را مي‌داد شاهد بمباران پيامك‌هاي غير‌اخلاقي يا طنزهاي سياسي و اجتماعي درباره شخصيت‌ها، افراد، اقوام و طوايف بوديم كه اين شوخي‌ها گاه به مقدسات نيز كشيده مي‌شد.
اين تب سرد اگرچه زود فروكش كرد اما به اعتقاد كارشناسان همان جا يك هشدار جدي به مسئولان كشور در خصوص ضرورت برنامه‌ريزي و فرهنگ‌سازي در اين حوزه داد، توصيه‌هايي كه به نظر مي‌رسد هيچ‌گاه جدي گرفته نشد.
بلوتوث خود را روشن كن!
موضوع بلوتوث‌هاي غير‌اخلاقي نيز يكي ديگر از مشكلاتي است كه در سال‌هاي اخير فضاي دردناكي را در جامعه به وجود آورد. با آمدن ابزاري به نام بلوتوث در بازار و مجهز شدن گوشي‌هاي تلفن همراه به ابزار بلوتوث شاهد ارسال بلوتوث‌هاي غير‌اخلاقي يا بلوتوث‌هايي بوديم كه به تمسخر افراد مختلف مي‌پرداخت. اتفاقاتي كه ضربه‌هاي زيادي به آبرو و اعتبار افراد وارد مي‌كرد و بعضي از افراد از روي ناآگاهي و به خاطر سرگرمي و تفريح دست به ارسال اين بلوتوث‌ها مي‌زدند. اگرچه با آگاه شدن جامعه در خصوص مضرات ارسال پيامك‌ها و بلوتوث‌هاي غير‌اخلاقي و نيز تحركات مسئولان در نهادهاي مختلف تا حدود زيادي شاهد كاهش اين گونه اتفاقات بوديم اما با ورود شبكه‌هاي اجتماعي بار ديگر اينگونه اتفاقات تلخ بيش از پيش به چشم مي‌خورد. بدون شك شبكه‌هاي اجتماعي به عنوان يك ابزار مهم در توسعه ارتباطات نقش مهمي در اين حوزه دارد و مي‌توان از اين امكان براي توسعه ارتباطات و نيز گسترش فضاي تبادل اطلاعات استفاده كرد و اين امكان را در خصوص گسترش و بسط فرهنگي، توسعه مفاهيم ديني، اهتمام در امر آموزش و تربيت و... به كار گرفت اما به دليل عدم فرهنگ‌سازي صحيح و نبود آموزش در اين حوزه شاهد بي‌اخلاقي‌هايي در شبكه‌هاي اجتماعي هستيم.
نگراني‌ها از گروه مخاطب شبكه‌هاي اجتماعي
در اين ميان اگرچه نمي‌توان مدعي شد همه افراد عضو شبكه‌هاي اجتماعي به دنبال بي‌اخلاقي در اين شبكه‌ها هستند اما بررسي‌ها نشان مي‌دهد بي‌اخلاقي‌ها در شبكه‌هاي اجتماعي در حال گسترش است. موضوع نگران‌كننده‌اي كه در اين خصوص وجود دارد جامعه مخاطب و جامعه كاربر اين شبكه‌هاست.
دكتر عليرضا بيدخوري روانشناس و استاد دانشگاه بيش از هر چيز ديگري در اين خصوص نگران جامعه مخاطب و نيز كاربران اين شبكه‌هاست كه عمده آنان را نوجوانان، جوانان و حتي بانوان جوان مي‌داند كه انتشار اين گونه مسائل در شبكه‌هاي اجتماعي مي‌تواند تأثيرات بسيار منفي بر روي اين افراد و كانون خانواده بگذارد.
اين استاد دانشگاه مي‌گويد: چيزي كه نگران‌كننده است اين است كه شبكه‌هاي اجتماعي به عنوان يك پديده نوظهور در دنياي تكنولوژي و ارتباطات بيشتر در دست نوجوانان و جوانان است و نكته نگران‌كننده‌تر نيز اين است كه عمده والدين اطلاعات اندكي از اين شبكه‌هاي اجتماعي دارند و با نحوه استفاده آن آشنا نيستند.
وي مي‌گويد: اين موضوع باعث شده تا برخي فرزندان در سايه بي‌اطلاعي والدين در فضاي مجازي و شبكه‌هاي اجتماعي فعاليت كنند. دكتر بيدخوري گام اول در فرهنگ‌سازي استفاده صحيح از شبكه‌هاي اجتماعي را به والدين نسبت مي‌دهد و مي‌گويد: اولين قدم براي مقابله با بي‌اخلاقي‌هاي شبكه‌هاي اجتماعي كانون خانواده و نظارت صحيح والدين بر رفتارهاي فرزندان است. به گفته وي، وقتي والدين نسبت به تربيت فرزندان خود دقت نظر داشته باشند و همواره اين موضوع به عنوان يك دغدغه برايشان مطرح باشد و مراقب رفتارهاي فرزندان خود باشند باعث مي‌شود تا انجام ندادن كارهاي نادرست در ذهن كودك و نوجوان به اصطلاح ملكه ذهن شود و فرد در سال‌هاي بعد و در مواجهه با برخي از اين ناهنجاري‌ها براي استفاده از آنها و بازديد و انتشار آنها اقدام نكند.
اين روانشناس عدم فرهنگ‌سازي صحيح در خصوص استفاده از تكنولوژي‌هاي وارد شده را مهم‌ترين دليل به وجود آمدن اين گونه مشكلات مي‌داند و مي‌گويد: بعد از خانواده‌ها، نهادهايي مانند وزارت آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامي، ورزش و جوانان، سازمان تبليغات اسلامي، كانون‌هاي فرهنگي و هنري، سمن‌ها و تشكلات مردمي با موضوع فرهنگي و اجتماعي و... مهم‌ترين نقش در اين حوزه را دارند و مي‌توانند با برنامه‌ريزي صحيح و مناسب در اين خصوص باعث جلوگيري از به وجود آمدن اين گونه مشكلات شوند.
فرصتي به نام شبكه‌هاي بومي
بيدخوري به شبكه‌هاي اجتماعي بومي اشاره مي‌كند و مي‌گويد: خوشبختانه با تلاش متخصصان و مهندسين ايراني شبكه‌هاي اجتماعي بومي در كشور راه‌اندازي شده كه به عنوان مثال از مهم‌ترين آنان مي‌توان به شبكه اجتماعي كلوب، فيس‌نما، فارس توييتر، هم‌ميهن و افسران اشاره كرد.
اين استاد دانشگاه مي‌افزايد: با برنامه‌ريزي صحيح و مناسب مي‌توان رفته‌رفته اين شبكه‌هاي اجتماعي را جايگزين شبكه‌هاي اجتماعي غربي كرد، چراكه بنابر اظهارات برخي از كارشناسان، شبكه‌هاي اجتماعي غربي مانند وايبر، لاين، واتس‌آپ و حتي مواردي مانند فيس‌بوك، چت و تانگو با هدف ضربه زدن به اعتقادات مسلمانان و برهم زدن رعايت حريم ارتباط افراد با يكديگر طراحي شده است.
دكتر بيدخوري در توضيح بيشتر اين ادعاي خود به صحبت‌هاي «زاكربرگ»، خالق شبكه مجازي وايبر‌كه فردي يهودي است و خود را يك «ملحد» و فردي كه به خدا هيچگونه اعتقادي ندارد معرفي كرده، اشاره مي‌كند كه در جايي گفته بر اساس اعتقاداتش، شبكه‌اي را طراحي كرده كه در آن هيچگونه خط قرمزي براي كاربران تعريف نمي‌شود.
اين استاد دانشگاه با اشاره به برنامه‌ريزي‌هاي غربي‌ها در خصوص حمايت از اين گونه شبكه‌ها مي‌گويد: اين حمايت‌ها نشان‌دهنده اين است كه موضوع سبك زندگي- ايراني اسلامي مهم‌ترين هدف و سيبل تيرهايي است كه در شبكه‌هاي اجتماعي مانند وايبر به سمت نوجوانان و جوانان رها مي‌شود.
ضرورت حفظ آبروي مؤمن
صحبت‌هاي اين روانشناس و استاد دانشگاه در حالي است كه نگراني‌ها از گسترش بي‌اخلاقي‌ها در شبكه‌هاي اجتماعي روزبهروز بيشتر مي‌شود. اين درحالي است كه انتطار مي‌رود در جامعه اسلامي و بر اساس احاديث و روايات اسلامي آبروي افراد كه حرمت زيادي براي آن در دين مبين اسلام قائل هستيم، حفظ شود.
خداوند در آيه 38 سوره حج در خصوص اهميت آبروي افراد هشدار مي‌دهد و مي‌فرمايد: «كسي را كه خداوند مدافع او است چگونه انسان به خود جرأت مي‌دهد كه پرده‌اش را بدرد و رازش را فاش كند يا عيبش را آشكار سازد، يا بي‌دليل به او تهمت وارد نموده و آبروي او را بريزد و به حيثيتش صدمه برساند؟»
اين در حالي است كه احاديث فراواني نيز در خصوص حفظ آبرو و حرمت افراد و مؤمنين وجود دارد كه شايد در اين ميان معروف‌ترين حديث مربوط به امام صادق(ع)، باشد كه فرمود: «المومن اعظم حرمة من الكعبه. حرمت مؤمن از حرمت كعبه بالاتر است».
توجه به اين آيه از قرآن كريم و احاديث شريفي كه در خصوص آبرو و حرمت افراد آمده است به خوبي نشان‌دهنده ضرورت حفظ آبروي افراد و نگه داشتن حرمت آنان است. حالا يك بار ديگر برمي‌گرديم به ابتداي گزارش و دوباره اتفاق تلخي را كه براي زن جوان در شبكه‌هاي اجتماعي رخ داد، در ذهن خود مرور مي‌كنيم. اصلاً فرض را هم بر اين بگذاريم كه يك نفر گناهي مرتكب شده و كار بدي انجام داده است آيا بايد به راحتي با آبروي او بازي كرد؟ آيا اين اجازه را داريم كه با آبروي افراد بازي كنيم حتي اگر فرد گناهكار باشد؟ فكر نمي‌كنيم ممكن است او توبه كرده باشد؟ بياييم با هم صادق باشيم. آيا بهتر نيست اگر روي گوشي تلفن همراهمان پيام، فيلم و يا عكسي منتشر شد كه در آن پاي آبروي يك مؤمن، يك مسلمان، اصلاً نه، يك انسان، يك همنوع، در ميان بود قبل از اينكه محتواي آن را ببينيم يا خداي نكرده قصد ارسال و انتشار آن به افراد و گروه‌هاي ديگر را داشته باشيم اندكي، فقط اندكي، تأمل و به اين فكر كنيم كه حرمت مؤمن از حرمت كعبه بالاتر است...
