در آستانه شروع مذاكرات ايران و 1+5 براي رسيدن به توافق نهايي، مقامات نظامي امريكا اعلام كردند گزينه نظامي واشنگتن براي ممانعت از دستيابي ايران به تسليحات هستهاي همچنان روي ميز است.
درحالي كه ايران و گروه 1+5 از روز چهارشنبه (دوم ارديبهشت) دور جديد مذاكرات هستهاي را براي رسيدن به توافق نهايي در مهلت سه ماهه باقي مانده شروع ميكنند، باز هم مقامات امريكايي استفاده از گزينه نظامي را براي جلوگيري از دستيابي ايران به بمب هستهاي مطرح كردند. ژنرال مارتين دمپسي رئيس ستاد مشترك ارتش امريكا پنجشنبه شب در واكنش به تصميم روسيه براي انتقال سامانه دفاع موشكي اس-۳۰۰ به ايران هشدار داد: اين موضوع خللي در گزينه نظامي امريكا عليه ايران وارد نميكند و برنامههاي نظامي امريكا براي برخورد احتمالي با ايران تحتالشعاع اين ماجرا قرار نخواهد گرفت و دستنخورده باقي خواهد ماند. به گزارش رويترز، دمپسي در اين كنفرانس خبري كه در پنتاگون برگزار شد، گفت: «ما سالهاست از ظرفيتهاي سيستمي كه به ايران فروخته شده آگاهيم و در همه برنامهريزيهاي نظاميمان اين ظرفيتها را مد نظر داشتهايم.» او افزود: «گزينه نظامي هم براي ترغيب ايران به يافتن راهحل ديپلماتيك و هم براي ممانعت از دستيابي ايران به سلاح هستهاي در صورت ناكامي و بينتيجه ماندن ديپلماسي، دستخوش هيچگونه تغييري نخواهد شد.» دمپسي كه بلندپايهترين مقام نظامي امريكا محسوب ميشود اين سخنان را پس از آن بيان كرده است كه ولاديمير پوتين، رئيسجمهور روسيه هفته گذشته در اقدامي غيرمنتظره با امضاي حكمي ممنوعيت تحويل سامانه دفاعي موشكي اس-300 به ايران را لغو كرد. اين اقدام روسيه طي يك هفته گذشته واكنش زيادي را در ميان مقامات رژيم صهيونيستي و امريكايي برانگيخته است. اما ايران تأكيد كرده است اين سامانه دفاعي ميتواند به برقراري امنيت در منطقه كمك كند. همچنين اشتون كارتر، وزير دفاع امريكا نيز گفت: وظيفه پنتاگون درباره ايران اين است كه گزينههايي غير از ديپلماسي روي ميز باقي ميمانند. كارتر هفته پيش نيز در گفتوگو با شبكه خبري سيانان گفته بود، امريكا توان نابودي تأسيسات هستهاي ايران را دارد. وي همچنين خواستار بازرسي از تأسيسات نظامي ايران شده بود. مقامات امريكايي در حالي ادعاي روي ميز بودن گزينه نظامي را دوباره مطرح كردهاند كه ايران و گروه 1+5 به پيشرفتهاي قابل توجهي دست پيدا كردهاند. اين كشورها در 13 فروردين يك بيانيه مشترك را در لوزان سوئيس قرائت كردند كه در آن به پارامترهاي كليدي يك توافق هستهاي نهايي اشاره شده است. دور بعدي اين مذاكرات قرار است در وين، پايتخت اتريش از سر گرفته شود اما امريكا همچنان به مواضع خصمانه خود ادامه ميدهد و اقدام نظامي را هنوز يك گزينه محتمل برميشمارد.
خواستههاي جديد امريكا در مذاكرات
درحالي كه ايران و 1+5 در مذاكرات هستهاي بر سر همه مسائل گفتوگو كردهاند اما برخي مؤسسات در داخل امريكا معتقدند در مذاكرات پيش رو، غرب بايد خواستههاي جديدي را مطرح كند. مؤسسه علم و امنيت بينالملل به رياست ديويد آلبرايت كه در سالهاي گذشته نقشي گسترده در فضاسازي عليه ايران داشته و گزارشهايش همواره يكي از مباني تصميمگيري در 1+5 بوده، در تازهترين گزارش خود به امريكا توصيه كرده است خواستههاي تازهاي در مذاكرات مطرح كند. اين مؤسسه اين هفته نيز در پي تفاهم ايران و شش كشور بر سر مؤلفههاي كليدي برنامه جامع اقدام مشترك، گزارشي بر مبناي سند منتشر شده از سوي وزارت خارجه امريكا منتشر كرد. در اين گزارش مواردي چون لزوم افزايش محدوديتها بر غنيسازي و فعاليتهاي هستهاي ايران حتي پس از پايان دوره توافق، ابدي شدن برخي تعهدات ايران، سختگيرانهتر شدن روند كاهش تحريمها و خودداري هميشگي تهران از غنيسازي اورانيوم در سايت فردو مطرح شده است.
توافق هستهاي نقاط ضعف زيادي دارد
هرچند به نظر ميرسد بيشتر اختلافات بين ايران و 1+5 بر سر برنامه هستهاي ايران حل شده است اما برخي رسانههاي غربي ميگويند هنوز نقاط ضعف زيادي در توافق هستهاي ايران وجود دارد. يك روزنامه امريكايي روز جمعه در گزارشي نوشت:اگر درخواست ايران لغو همه تحريمها به محض امضاي توافقنامه نهايي است، نبايد توافق نهايي حاصل شود. به گزارش واحد مركزي خبر، روزنامه وال استريت ژورنال نوشت: ظرف چند روز پس از اعلام توافقنامه موقت جهت محدود كردن برنامه تسليحات هستهاي ايران در دوم آوريل، روشن شد كه سوءتفاهمهاي اساسي درباره توافقي وجود دارد كه دولت باراك اوباما، رئيسجمهور امريكا آن را «يك تفاهم تاريخي» توصيف كرده است. بديهي است دستيابي به توافقنامه نهايي تا ضربالاجل 30 ژوئن مستلزم تلاش زيادي است. به نوشته اين روزنامه، مذاكرات مربوط به كنترل تسليحات معمولاً به سختي پيش ميرود و هنوز سؤالاتي جدي فراتر از توقف مرحلهاي تحريمها مطرح است از جمله سازوكارهاي راستي آزمايي (شامل دسترسي به پايگاههاي نظامي ايران براي بازرسي)، شرايط بازگشت تحريمها و خودداري ايران تاكنون از ارائه اطلاعاتي درباره تاريخچه برنامه غنيسازي هستهاياش به منظور وجود مبنايي براي ارزيابي هرگونه فعاليت غنيسازي در آينده. به نظر ميرسد شرايط پيشنهادي براي بازگشت تحريمها و راستيآزمايي كه هنوز مورد مذاكره است، به خصوص جنبه ديوانسالاري دارد و دردسرساز خواهد بود. اين گزارش درحالي است كه هنوز ايران و 1+5 بر سر نحوه و زمان برداشته شدن تحريمها به توافق نهايي نرسيدهاند و اميد است در مدت باقي مانده بتوانند اين اختلافات كه از اساسيترين شكافها بين دو طرف است را برطرف كنند.
اوباما ميتواند يكجانبه تحريمها را لغو كند
هرچند سناتورهاي امريكا هفته گذشته طرح نظارت كنگره بر توافق هستهاي ايران را تصويب كردند اما خبرگزاري آسوشيتدپرس در مطلبي به روند حقوقي لازم براي برداشته شدن تحريمهاي ايران پرداخته و نوشته: حتي در صورت مخالفت كنگره، رئيسجمهور امريكا باز هم ميتواند با اختيارات قانوني خود، تحريمهاي ايران را لغو كند. بر اساس گفته «مارك دوبوويتس» از مدافعان سرسخت تحريم ايران در بنيان دفاع از دموكراسي، دسترسي به اموال بلوكه شده يكي ديگر از كارهايي است كه با فرمان باراك اوباما، اجرايي ميشود. دوبوويتس گفته كه در صورت صدور فرمان اجرايي اوباما، 118 ميليارد دلار از پولهاي بلوكهشده حاصل از فروش نفت ايران، به اين كشور بازگردانده خواهد شد. اين فرمان اجرايي البته ميتواند با آمدن رئيسجمهور بعدي لغو شود و از همين حالا و در دوره زمامداري اوباما، نشانههايي از تمايل براي نگه داشتن سايه تهديد تحريم بر سر اقتصاد ايران ديده ميشود.