در طول تاریخ زندگی، تالاب ها به عنوان اراضی نامناسب، بی فایده، مضر و بستری برای زندگی وحوش و مأمنی برای حشرات ناقل بیماری ها تصور میكردند که هر کسی در آن پای بگذارد در کام مرگ فرو می رود. واين باورهاي غلط سبب شد تا حيات اين نوع از اكوسيستم به مخاطره افتد.متاسفانه در چند سال اخيربه علت خشكساليها ويا تخريب تالابهاي كشور توسط انسانها اين نوع از اكوسيستم ها در شرايط خوبي به سر نمي برند كه مي توان به تالابهاي انزلي،گاوخوني، پريشان، هامون، چغاخور، شادگان، طشک، گندمان، هورالعظيم و... اشاره كرد كه ياخشک شده اند و يا با بحران کم آبي مواجه انداما اين تنها مشكل نيست كه تالابها باآن دسته وپنجه نرم مي كنند بلكه ورود انواع فاضلابهاي سمي وانباشت رسوبات از خطرات مهمي است كه حيات آنها را به شدت تهديد مي كند وبايد به فكر چاره بود چرا كه طولي نمي كشد كه همه آنها به سرنوشت غم انگيز درياچه اروميه دچار مي شوند.
******
تالابهايي كه خشك ويا پرمي شوند
خشكسالي هاي سالهاي اخير ونيز استفاده بي رويه از منابع آبي باعث شده تا منابع زير زميني به شدت كاهش پيدا كند. در حالي كه وجود ريزگردها در سالهاي اخير مشكلات بسياري را براي استانهاي جنوبي رقم زده است كارشناسان علت وجود اين پديده را خشك شدن تالابهای شادگان و هورالعظیمدانسته وهشدار مي دهند كه اگر روند ازبين رفتن تالابها بااين سرعت پيش برود خيلي از استانها دچار اين پديده خواهند شد.از 42نوع تالابی که در جهان شناسایی شده، ۴۱ نوع آن در ایران وجود دارد، اما ساخت وسازهاي….. بدون مطالعه باعث شده تابرخي از آنها مانندتالاب گاوخوني تالاب دریاچه ارومیه، تالاب نی ریز و کمجان در استان فارس ، تالاب هامون پوزک در سیستان و بلوچستان ، دریاچه شورگل در آذربایجان غربی، تالاب هامون صابری و هامون هیرمند در سیستان و بلوچستان به دلیل دلیل احداث سد و بزرگراه و تاسیس شهرکهای تفریحی وموارد مشابه يا نابود شده اند ويا در آستانه نابودي قرار دارند.دراين بين نيز ورود فاضلابهاي صنعتي وبيمارستاني وانواع واقسام سد وكودهاي شيميايي ورسوبات نيزاز ديگر عواملي است كه به شدت حيات تالابها را به مخاطره انداخته است. تالاب میقاندر استان مركزي نمونه اي از آن است كه تولید سولفات سدیم توسط کارخانه املاح باعث كم شدن عمق آن شده است .دراين بين تالاب انزلي به عنوان يكي از تالابهاي مهم كشورشرايط بدي را سپري مي كند چرا كه به محلي براي ورود سيلاب ها و روسوبات تبديل شده است. در حالي كه میانگین عمق آب تالاب انزلی در سال ۱۳۵۴ وهنگام ثبت در کنوانسیون رامسر ۹ متر بوده اما اكنون عمقآن به یک متر رسیده است.
محمد رضا برجی مدیر کل سازمان حفاظت محیط زیست گیلان با اشاره به مشكلات تالاب انزلي در اين خصوص مي گويد:اين تالاب از جمله تالابهاي كشور است كه چه از لحاظ اهميت ونوع اكوسيستم وچه از لحاظ نابودي با انواع روشها به عنوان مثال ،سالانه علت آن برداشت‌های بی رویه از جنگل‌ها، فرسایش مراتع و دخالت انسانی در عرصه های بالادست حدود ۳۰۰ هزار تن رسوب وارد تالاب انزلی می‌شود.وی با اشاره به كاهش بيش از حد میانگین عمق آب تالاب انزلیمي افزايد: اکنون عمق این تالاب به یک متر رسیده است هچنينتمام فاضلاب شهر رشت و شیرابه‌های محل دفن زباله در سراوان که به تناسب شرایط جوی بین پنج تا ۲۰ لیتر است، وارد تالاب انزلی شده که تهدیدی جدی برای وضعیت ایناكوسيستم است.
كنوانسيون رامسربراي حفظ تالابها
از سالهاي قبل نشانه هايي از ايجاد بحران در تالابها، مسئولان را برآن داشت تابه فكر چاره باشند وبه همين دليل کنوانسيون بين‌المللي رامسر، در بهمن ماه 1349 در شهر رامسر باهدف ترويج استفاده عقلايي از زيستگاه‌هاي تالابي مهم در سطح دنيا به امضا رسيد.طبق مفاد آن مهمترين كاركرد اين کنوانسيون بين‌المللي كمك به حفظ تالابها وتقسم بندي آنها براساس بحراني بودن ويا درآستانه بحران قرار گرفتن بود .متاسفانه در سالهاي اخيراز آنجايي كه برخي از تالابها و درياچه هاي ايران مانند اروميه، انزلي، گاوخوني، پريشان، هامون، چغاخور، شادگان، طشک، گندمان، هورالعظيم و... يا خشک شده اند و يا با بحران کم آبي مواجه شده اند كه برخي از آنها در ليست تخريبي ها قرار گرفته اند. تالابهاي حسنلو، شورگل، يادگارلو و درگه سنگي در آذربايجان غربي، تالاب شادگان و خورموسي در خوزستان، هامون هيرمند و صابري، هامون پوزک در سيستان و بلوچستان و تالابهاي سه گانه آلاگل، آلماگل و آجي گل در گلستان، تالاب نيريز، بختگان، در فارس و تالاب انزلي، ازجمله تالابهاي كشورند كه در فهرست مونترو(خشك شده ها ) ثبت شده است .
قولهايي كه داده مي شود
شرايط به وجود آمده در خصوص وضعيت تالابها وهشدار مسئولان سرانجام باعث شد تا براي حفظ اين نوع از اكوسيستم تصميم هايي گرفته شود.يازدهم اسفند ماه سال گذشته بود كه رييس سازمان حفاظت از محيط زيست در حاشیه افتتاح ساختمان مرکز منطقه ای کنوانسیون رامسر از تخصيص اعتبار برای احیای تالابها خبر داده ومي گويد :مهمترين اعتبار براي حفظ تالابها تامين كردن حق آبه براي آنهاست . از اين رو دولت برای تالاب بختگان، انزلی، پریشان، تالاب بین المللی هامون و هورالعظیم و شادگان اعتباراتی پیش بینیكرده است.
معصومعه ابتكار با اشاره به اينكه اقدامات موقتي نمي تواند مشكل گشا باشد مي گويد: باید مدیریت پایدار برای تالابها پیش بینی کنیم علاوه بر اين مهمترین بخش در این زمینه همکاری کشاورزی است و کشاورزانی که د ر کنار تالابها زندگی می کنند باید بدانند که حیات تالابها و رودخانه به حیات منابع آبی زیرزمینیبسته است ودرحفظ آن بايد كوشا باشند.
احمد علي كيخا معاون سازمان حفاظت محیط زیست کشور نيز با بیان اینکه ۴۰ تا ۵۰ درصد تالابهای ما بین ۲۰ تا ۸۰ درصد خشک هستند مي گويد : از سال گذشته اقدامات خوبی در حوزه برنامه ریزی و اعتبارات تالابی کشور شروع شده استبا همکاری مجلس شورای اسلامی و اعضای کمیسیون کشاورزی، قانون حفاظت از تالابهای ایران در دستور کار قرار گرفت و برای طرح در صحن مجلس آماده شد.
اين كارشناس محيط زيست ادامه مي دهد : برای حفظ اکثر تالابها در چارچوب طرح حفاظت از تالابهای بین المللی که با همکاری سازمان ملل متحد و دفتر عمران در حال انجام است، برنامه ريزي هايي شده است .در حالي كه براي احياء وحفظ تالابها علاوه بر برنامه ريزي تخصيص بودجه نيز از اهميت خاصي برخوردار است .
كيخامي گويد: دولت در بودجه سال جاري برای تالاب بین المللی هامون پنج میلیارد تومان، برای تالابهای استان فارس ردیف اعتباری به مبلغ ۲.۵ میلیارد تومان و برای ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز اعتبارات خاصی گذاشته است.همچنين برای تالاب های بین المللی هامون ۵۰۰ میلیون دلار از محل صندوق توسعه ملی درنظر گرفته شده است .البته با توجه به قولهايي كه مسئولان براي حل مشكل تالابها مي دهند بايد منظرماند وديد تا چه حدودي از اين تصميمات اجرايي خواهد شد.
