هر سال با فرا رسیدن بهار، فصل کوچ و جابجایی عشایر در استانهای کشور آغاز می شود و کاروان های عشایر از گوشه و کنار بار و بنه سفر می بندند و راهی مناطق ییلاقی می شوند. اواسط اردیبشهت ماه معمولا روزهای آغاز کوچ است و این جابه جایی ها تا مهرماه ادامه خواهد داشت. در این زمان مسئولان شهرهای و استانهای مختلف کشور در تکاپوی فراهم آوردن شرایط سفر و اسکان عشایر برمی آیند تا بتوانند انها را در داشتن زندگی آسوده تر یاری کنند. با این حال وجود برخی مشکلات در فصل کوچ بر پای عشایر سنگ می بندد و هر سال وضعیت معیشتی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد. امسال نیز کوچ زود هنگام عشایر همدان به دلیل شرایط نامساعد درکنار مشکلات همیشگی، سبب نگرانی برخی مسئولان و عشایر و دامداران استان همدان شده است.
***
کوچ زود هنگام و افزایش مشکلات !
هر سال مدتی قبل از شروع فصل کوچ، تامین امکانات معیشتی برای کوچ عشایر در بسیاری از استانها، دغدغه مسئولان می شود و از ماه ها قبل با سرشماری واحدهای دامی، مراتع ومنابع آبی موجود، شرایط برای استقرار عشایر در شهرها سنجیده می شود. با این حال وقوع برخی مشکلات و اتفاقات غیرمنتظره گاهی مشکلات را دو چندان می کند.امسال هم احتمال کوچ زودهنگام عشایر به استان همدان نیز از جمله اخباری است که مسئولان را کمی نگران کرده چرا که هنوز شرایط برای استقرارعشایردر شهرهای این استان فراهم نیست. چندی پیش، رئیس امورعشایر همدان از احتمال کوچ زود هنگام عشایر این استان به علت وجود گرد وغبار و خشکسالی در استان خوزستان خبر داد وگفت: باید سریعتر برنامه ریزی لازم صورت گیرد تا کمترین آسیب به عشایر و مراتع استان وارد شود.حمزه علی یزدانی با بیان اینکه جمعیت عشایری استان همدان 2500 خانوار است که 80 درصد آن کوچنده هستند افزود: با توجه به کمبود آب و وجود گرد و غبار درخوزستان، احتمال اینکه این جمعیت زودتر از موعد به مراتع ییلاقی خود در استان همدان کوچ کنند وجود دارد.
هر سال از دهم اردیبهشت ماه عشایر پس از گذراندن فصل قشلاق با طی کردن صدها کیلومتر مسافت مسیر طولانی کوچ، برای استقرار در مناطق ییلاقی و اتراق‌گاه‌های خود وارد همدان می‌شوند و تا پایان مهرماه در مراتع استان اتراق می کنند، اما امسال طبق اخبار رسیده، تقویم کوچ رعایت نشده و عشایر هفته ها زودتر از موعد همیشگی بار سفر می بندند و راهی همدان می شوند.این در حالی است که مدیركل منابع طبیعی استان همدان معتقد است مراتع استان در این تاریخ آمادگی حضور دام ها را ندارند و در صورت ورود زودهنگام عشایر، مشکل کمبود مرتع بیش از سالهای گذشته نمود پیدا می کند. چرا که با رعایت تقویم کوچ، فرصت کافی برای رشد مراتع فراهم می‌شود که این امر در وهله نخست به سود عشایر است، اما ظاهرا امسال شرایط به گونه ای است که این زمان رعایت نمی شود.استان همدان 822 هزار هکتار مرتع دارد که از این میزان 63 هزار هکتار مرتع خوب، 317 هکتار مرتع متوسط و 400 هزار هکتار مرتع است با این حال به دلیل بالا بودن فشار چرای دام و پراکندگی مراتع عشایر استان در زمینه چرای دام ها با مشکلات جدی روبرو هستند.
تشنگی کم بود، گرسنگی هم در راه است
مشکل کم‌آبی و نبود منابع آبی یکی از مشکلات اساسی است که در چند سال اخیر گریبانگیر روستاییان و مناطق عشایری تمام نقاط کشور از جمله همدان شده است. به دلیل کاهش سطح ایستایی آب، کاهش بارش و بروز خشکسالی در چند سال اخیر، سطح معیشتی و درآمدی عشایر و روستاییان همدان که اغلب به دامداری مشغولند، به شدت افت کرده است و اقداماتی چون بهسازی چشمه ها، حفر و تجهیز چاه‌ها و آبرسانی از طریق تانکرهای ثابت و سیال حمل آب تنها به طور موقت توانسته کمی از مشکلات بکاهد اما حالا علاوه بر اینکه مشکل بی آبی همچنان پابرجاست، کمبود مرتع برای تغذیه دام های عشایر نیز بر مشکلات افزوده است. طبق اعلام اداره كل منابع طبيعی استان همدان در حالی که مراتع استان ظرفيت ۶۰۰ هزار دام را دارد اما دوميليون واحد دامی از آن استفاده می‌کنند. تحمیل سه برابر فشار به این مراتع در کنار کوچ زود هنگام عشایر و البته خشکسالی احتمال بحرانی شدن وضعیت چرای دام های عشایر استان همدان را افزایش داده است. وضعیتی که بنا به گفته مسئولان به سادگی نمی توان راه حلی برای آن یافت.
از تغییر شغل استقبال نمی شود
بیش از 78 درصد جمعیت عشایر همدان دامدار هستند و اتکای جامعه عشایری به دامداری به دلیل پایین آمدن تعداد متوسط دامی که قرار است یک خانواده با آن اداره بشود (حدود 236 رأس) و همچنین فقر مراتع ، پایین بودن نرخ سود سرمایه در تولیدات دامی و غیردامی، کوچ و اثرات آن در کاهش وزن دام‌ها به ویژه دام داشتی، افزایش هزینه‌های تولید در همه زمینه‌ها و عدم بهره‌مندی عشایر از سایر منابع درآمدی، جایگاه تولیدی آنان را دچار مشکل کرده و ادامه فعالیت و سرمایه گذاری در این بخش را هم پایین آورده است. با این حال دامداری همچنان در صدر مشاغل عشایر این استان قرار دارد. اگرچه چندی است مسئولان برخی استانها در تلاشند که فعالیت عشایر را از حوزه دامداری به سمت فرش بافی، تولید قارچ و زنبور عسل بکشانند اما این اقدامات در همدان ظاهرا تا عملی شدن فرسنگ ها فاصله دارد. این در حالی است که در چند سال اخیر مسئولان استان صراحتا اعلام کرده اند که بنا به دلایل متعددی از جمله کمبود مرتع، گرانی نهاده های دامی و آب، زندگی عشایران با بحران های جدی مواجه خواهد شد.
