«قصه‌هاي خوب براي بچه‌هاي خوب ايراني»، «قصه‌هاي هزار و يك‌شب»، «بيست هزار فرسنگ زير دريا» و... نام بعضي از كتاب‌ها هيچگاه از ذهن بيرون نمي‌روند؛ كتاب‌هاي دوران كودكي جاذبه‌اي دارند كه حتي ما را در سنين بزرگسالي باز هم به‌سوي خود فرا مي‌خوانند اما كمتر مورد توجه جوايز ادبي قرار مي‌گيرند.
براي بسياري از ما پيش آمده كه در سن بزرگسالي كتاب‌هايي را كه در دوران كودكي رويمان اثرگذار بوده است را دوباره تورق كنيم و بخوانيم؛ با اين حال يك سؤال خيلي مهم در حوزه كتاب و ادبيات كودك و نوجوان وجود دارد و آن اينكه چرا هيچگاه ادبيات كودكان شايسته كسب جوايز بزرگ كتاب در نظر گرفته نمي‌شوند؟
امروز چند نفر از ما محتواي كتاب «بامداد خمار»، «باغ مارشال» يا كتابي مثل «سووشون» و «كليدر» را مو به مو به ياد داريم؟ با اين حال هنوز كه هنوز است بسياري از كتاب‌هاي كودكانه مربوط به دهه‌هاي گذشته همچنان محبوب كودكان امروزي هستند و خوانده مي‌شوند. به نظر مي‌رسد كتاب‌هاي كودكان بيش از كتاب‌هاي بزرگسالان ماندگاري داشته باشند. شايد اگر اين سؤال را از ناشران بپرسيم كه آيا كتاب‌هاي قديمي حوزه كودك را بيشتر تجديد چاپ مي‌كنند يا كتاب‌هاي قديمي حوزه بزرگسالان را پاسخ نشان‌دهنده اين ماندگاري در عرصه ادبيات كودك و نوجوان باشد. كتاب «قصه‌هاي هزار و يك شب» يا كتاب «قصه‌هاي من و بابام» و«قصه‌هاي خوب براي بچه‌هاي خوب ايراني» آثار به يادماندني حوزه ادبيات كودك و نوجوان در دوران كودكي من هستند كه همچنان زير چاپ هستند و اين خبر اميدواركننده و خوبي براي ادبيات حوزه كودك و نوجوان است.
اينكه چرا كتاب‌هاي حوزه كودك ماندگاري دارند هميشه قابل توجه بوده است؛ يك استدلال براي اين ماندگاري شايد روش خواندن اين كتاب‌ها باشد؛ كتاب‌هاي حوزه كودك و نوجوان در دوران كودكي تقريباً به بخشي از زندگينامه عاطفي ما تبديل مي‌شوند و فراتر از نثر بيشتر مانند موسيقي با خاطرات دوران كودكي ما پيوند مي‌خورند.
استدلال ديگر ممكن است اين باشد كه اكثر كتاب‌هاي كودكانه به دليل بازخواني‌هاي متعدد در ذهن كودك ماندگار مي‌شود. اكثر ما در دوران كودكي با تجربه زيباي بازخواني كتاب توسط پدر و مادرهايمان آشنا هستيم؛ بعد از كسب اين تجربه هنگامي كه خواندن و نوشتن ياد گرفتيم خود ترغيب به خواندن مجدد همان كتاب‌هايي شديم كه پيشتر پدر و مادرهايمان برايمان مي‌خواندند. اكثر نويسندگان كتاب‌هاي كودكانه به اين موضوع اشراف دارند كه كتاب‌هايشان ممكن است چندين مرحله براي كودك بازخواني شود.
كودكان كتاب‌هاي محبوبشان را بارها و بارها مي‌خوانند؛ كتاب‌هاي كم‌حجمي چون «دختر كبريت‌فروش» كه بر پايه گرافيك و طرح‌هاي بصري براي كودكان جذابيت دارند و بسياري از ما تجربه خواندن آن را در دوران كودكي خود داريم از اين امتياز مستثني نيستند؛ نيل گيمن، نويسنده مشهور كتاب در رده‌هاي سني مختلف، برنده جايزه‌هاي هوگو و نبولا و جايزه برام استوكر كه نويسندگي آثاري چون «مرد معجزه‌گر»، «گرد ستاره»، «خدايان امريكايي»، «هيولا»، «گورستان» و «نولت كورالاين» را در كارنامه كاري خود دارد و شهرتش به خاطر نويسندگي سبك‌هاي علمي – تخيلي و خيال‌پردازي حوزه كودك است در جايي مي‌گويد: «وقتي براي كودكان مي‌نويسم هميشه اين را مدنظر دارم كه اگر بچه‌ها داستانم را دوست داشته باشند بارها و بارها آن را مي‌خوانند. بنابراين سعي مي‌كنم كه از نظر انتخاب واژگان در هنگام نوشتن كتاب‌هاي كودكانه بيشتر از كتاب‌هاي بزرگسالان تمركز داشته باشم و دقت كنم. يك بار قبلاً گفتم كه نمي‌توانم تمام كلمات به كار رفته در كتاب رده بزرگسالان «خدايان امريكايي» را توجيه كنم اما مي‌توانم بگويم كه براي به كاربردن كلمه به كلمه واژگاني كه در كتاب كودكانه «كورالاين» استفاده شده توجيه و استدلال دارم.»
بسياري از پدر و مادرها ممكن است از اين بابت نگران شوند كه چرا فرزندانشان از كتاب‌هاي كودكانه قديمي بيشتر از كتاب‌هاي جديد استقبال و مدام آنها را بازخواني مي‌كنند اما كارشناسان مي‌گويند كه اين موضوع هرگز جاي نگراني ندارد؛ بچه‌ها بايد كتاب‌هاي سنين خود را بارها و بارها بخوانند، بعد از مدتي دوباره به آنها رجوع داشته باشند و از منظر ديگري به آنها نگاه كنند. اين باعث مي‌شود كه كودك به مسائل پيرامون خود عميق‌تر بنگرد.
بنابر اين بازخواني كتاب‌هاي كودكانه يك حقيقت در حوزه ادبيات كودك و نوجوان است؛ اين موضوع دليلي منطقي براي اين است كه نويسندگان حوزه كتاب كودك و نوجوان در كشور هنگام خلق اثر نگاهي عميق‌تر به آثار خود داشته باشند؛ نويسندگان بيشتري به اين حوزه روي بياورند؛ كتاب‌هاي حوزه كودك را ساده نينگارند و با غني كردن محتواي كتاب خود از مخاطبان كودك و نوجوان و حتي بزرگسال خود دوباره‌خواني كتابشان را هديه بگيرند. با وجود جذابيت كتاب‌هاي عرصه كودك و نوجوان اما چرا كتاب‌هاي اين حوزه به ندرت جوايز ادبي معتبر داخلي و نيز جوايز معتبر خارجي مثل جايزه «من بوكر» يا «كاستا» را كسب مي‌كنند؟ در كشورمان به راستي تاكنون چند بار كتاب‌هاي كودكانه توانسته‌اند جوايز اصلي جشنواره‌ها و رويدادهاي مهم كتاب سال را دريافت كنند. اين اتفاق نقطه مشترك عرصه ادبيات كودك و نوجوان در ايران و ساير كشورهاي دنيا است. اين موضوع در حوزه نشر خارج از كشور كه كتاب‌هاي عرصه كودك و نوجوان از رونق خوبي برخوردار هستند بيشتر محسوس است. براي مثال تاكنون تنها يك‌بار، يك نويسنده حوزه ادبيات كودك توانسته جايزه اصلي «كاستا» را دريافت كند. سبكي و موهبت و مهرباني و غناي چند لايه داستان‌ها مشخصه‌هاي نوشتن بهترين آثار حوزه ادبيات كودك هستند. كتاب‌هايي كه پتانسيل پرفروشي و محبوبيت و ماندگاري چندين و چند دهه‌اي همواره همراه آنها است.
